Okulların Bütünleştirme Uygulamalarına Yönelik Yeterlilik Ölçeği: Geçerlilik ve Güvenirlilik Çalışması

Giriş: Son yıllarda yapılan araştırmalarla birlikte, özel gereksinimli çocuklara ilişkin temel inançlar ve varsayımların değişmesiyle okulların da onlarla ilgili rolü değişmiştir. Bu çalışmanın amacı, okulların bütünleştirme uygulamalarına yönelik yeterliliklerini ölçmek amacıyla ölçme aracı geliştirilmesidir.Yöntem: Çalışmanın amacı doğrultusunda, araştırmacılar sistematik bir süreç izleyerek “Okulların Bütünleştirme Uygulamalarına Yönelik Yeterlik” ölçeği hazırlanmış ve hazırlanan ölçek toplam 582 öğretmene uygulanmıştır. Çalışmaya 2019-2020 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde ilkokul, ortaokul ve liselerde görev yapmakta olan öğretmenler dahil edilmiştir. Ölçek 341 öğretmene uygulanarak elde edilen veriler üzerinde açımlayıcı faktör analizi, 241 öğretmenden elde edilen verilerle doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır.Bulgular: Açımlayıcı faktör analizi sonucunda, dört faktör (okul rehberlik hizmetleri, destek eğitim odası hizmetleri, çevresel eğitsel düzenleme, öğretmen bilgi düzeyi) ve 25 maddeden oluşan bir yapı ortaya çıkmıştır. Ortaya çıkan bu yapının geçerliği doğrulayıcı faktör analizi ile test edilmiş ve ölçeğin kabul edilebilir düzeyde uyum indeks değerlerine sahip olduğu görülmüştür. Ayrıca Cronbach Alfa güvenirlik (iç tutarlık) katsayısı .95 olarak bulunmuştur. Faktörlere ait güvenirlik katsayılarına bakıldığında ise .87 ile .94 arasında değiştiği tespit edilmiştir.Tartışma: Elde edilen bulgular sonucunda, ölçeğin okulların kaynaştırma uygulamalarına yönelik yeterliliğini ölçmek için geçerli ve güvenilir olduğu görülmüştür. Geliştirilen bu ölçekle ülkemizdeki bütünleştirme uygulamalarının çok boyutlu olarak değerlendirilmesi amacıyla kullanılabileceği, değerlendirme sonuçlarına göre uygulamalarda değişiklik ve iyileştirmeler yapılabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Bütünleştirme, özel eğitim, ölçek geliştirme, okul yeterliliği, öğretmen bilgi düzeyi

Competence Scale for Inclusive Education Practices of Schools: A Validity and Reliability Analysis

Introduction: With the research done in recent years, with the change in basic beliefs and assumptions about children with special needs, the role of schools in relation to them has also changed. The aim of this study is to develop a measurement tool to evaluate the competency of the schools in regard to inclusive education activities.Method: The scale was developed following a systematic process. The participants of the study are teachers working at primary schools, secondary schools, and high schools during the spring semester of the 2019-2020 school year. “Competence Scale for Inclusive Education Practices of Schools” developed was administered to a total of 582 teachers.Findings: The data collected from 341 teachers were analysed using exploratory factor analysis. The data from 241 teachers were investigated using the confirmatory factor analysis. The results of the exploratory factor analysis produced a scale with four factors (school guidance services, support education room services, the organization of educational setting, and teachers’ knowledge level) and 25 items. The validity of this scale was tested with the confirmatory factor analysis which indicated that the scale has an acceptable index of fit. The Cronbach Alpha reliability (internal consistency) coefficient for the whole scale is found to be .95. The Cronbach Alpha reliability coefficients for the factors are found to vary between .87 and .94. Discussion: The findings suggest that the scale developed is a valid and reliable tool to measure the competency of the schools in regard to the inclusive education activities. This developed scale can be used to evaluate the integration practices in Turkey in a multi-dimensional way. According to the evaluation results, it is thought that changes and improvements can be made in the applications.

Keywords:

Inclusive education, special education, scale development, competency of the schools, teachers’ knowledge level,

PDF

___

Akdemir-Okta, D. (2008). Kaynaştırma sınıflarına devam işitme engeli olan öğrencilere ve sınıf öğretmenlerine sağlanan özel eğitim hizmetlerinin belirlenmesi [Determining special education services provided to hearning impaired students attending mainstream classes and their teachers] (Tez numarası: 220921) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Allen, K. E., & Cowdery, G. E. (2015). The exceptional child: Inclusion in early childhood education (8th ed.). Cencage Learning.
Anılan, H., & Kayacan, G. (2015). Sınıf öğretmenlerinin gözüyle kaynaştırma eğitimi gerçeği [The reality of inclusive education through classroom teachers]. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı, 74-90. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/43713
Artiles, A., & Dyson, A. (2005). Inclusive education in the globalization age. The promise of comparative culturalhistorical analysis. In D. Mitchell (Ed.), Contextualising inclusive education (pp. 37-62). Routledge.
Babaoğlan, E., & Yılmaz, Ş. (2010). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimindeki yeterlilikleri [Competency of classroom teachers in the inclusive education]. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(2), 345-354. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/817870
Baglieri, S., & Knopf, H. (2004). Normalizing difference in inclusive teaching. Journal of Learning Disabilities, 37(7), 525-529. https://doi.org/10.1177%2F00222194040370060701
Baglieri, S., & Shapiro, A. (2012). Disability studies and the inclusive classroom. Routledge.
Baldiris-Navarro, S., Zervas, P., Fabregat Gesa, R., & Sampson, D. G. (2016). Developing teachers’ competences for designing inclusive learning experiences. Educational Technology & Society, 19(1), 17-27. https://www.jstor.org/stable/jeductechsoci.19.1.17
Batu, E. S. (2000). Kaynaştırma, destek hizmetler ve kaynaştırmaya hazırlık etkinlikleri [Mainstreaming, support services and preparation activities]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 2(04), 35-45. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/159242
Batu, E. S., & Kırcaali-İftar, G. (2011). Kaynaştırma [Inclusion]. Kök Yayıncılık.
Bilen, E. (2007). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarında karşılaştıkları sorunlarla ilgili görüşleri ve çözüm önerileri [Primary school teacher's opinions about the problems they are facing during the integration activies and their solution proposals] (Tez numarası: 211466) [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Boyle, C., Scriven, B., Durning, S., & Downes, C. (2011). Facilitating the learning of all students: The ‘professional positive’ of inclusive practice in Australian primary schools. Support for Learning, 26(2), 72-78. https://doi.org/10.1111/j.1467-9604.2011.01480.x
Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı [Manual of data analysis for social sciences] (11. baskı). Pegem Akademi.
Corbett, J., & Slee, R. (2000). An international conversation on inclusive education. In F. Armstrong, D. Armstrong & L. Barton (Eds.), Inclusive education: Policy, contexts and comparative perspectives (pp. 133-146). David Fulton.
Çelik, E. H., & Yılmaz, V. (2013). LISREL 9.1 ile yapısal eşitlik modellemesi, temel kavramlar-uygulamalarprogramlama [Structural equation modeling with LISREL 9.1, basic concepts-applicationsprogramming]. Anı Yayıncılık.
Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları [SPSS and LISREL applications of multivariate statistics for social sciences]. Pegem A.
Çuhadar, Y. (2006). İlköğretim 1-5 sınıflarda kaynaştırma eğitimine tabi olan öğrenciler için bireyselleştirilmiş eğitim programlarının hazırlanması, uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi ile ilgili olarak sınıf öğretmenleri ve yöneticilerin görüşlerinin belirlenmesi [Determining the views of the form masters and the principals concerning the preparation, implementation, monitoring and evaluation of the IEP for the students that are subject to coalescence education in classes 1-5 of elementary education](Tez Numarası: 187138) [Yüksek lisans tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Daniels, H., & Garner, P. (1999). Introduction. In H. D. P. Garner (Ed.), World year book of education 1999: Inclusive education (pp. 1-10). Kogan Page.
Deiner, P. L. (2013). Inclusive early childhood education: Development, resources, and practice. (6th ed.). Wadsworth Publishing.
Demir, E., & Usta, M. (2019). Kaynaştırma eğitimine yönelik sınıf öğretmenlerinin görüşleri: Karaman ili örneği. [Primary school teachers views for ınclusive education: A research in Karaman]. Uluslararası Karamanoğlu Mehmet Bey Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 80-98. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/912212
DeVellis, R. F. (2016). Scale development: Theory and applications. (Vol. 26): SAGE. https://uk.sagepub.com/engb/eur/author/robert-f-devellis
Diken, İ. H., & Sucuoğlu, B. (1999). Sınıfında zihin engelli çocuk bulunan ve bulunmayan sınıf öğretmenlerinin zihin engelli çocukların kaynaştırılmasına yönelik tutumlarının karşılaştırılması [Comparison of the attitudes of classroom teachers with and without mentally disability children in the class towards the inclusion of mentally disability children]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 2(3), 25-39. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000042
Erişkin, A., Kıraç, S., & Ertuğrul, Y. (2012). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi [Assessments of inclusion practices by general education teachers]. Eğitim ve Sosyal Bilimler Dergisi, 41(193), 200-213. https://dergipark.org.tr/en/pub/milliegitim/issue/36181/406769
Forlin, C. (2013). Issues of inclusive education in the 21st century. Journal of Learning Science, 6, 67-81. https://repository.eduhk.hk/en/publications/issues-of-inclusive-education-in-the-21st-century
Foreman, P. (2011). Inclusion in action (3rd ed.). Cengage Learning.
Gibson, S. (2015). When rights are not enough: What is? Moving towards new pedagogy for inclusive education within UK universities. International Journal of Inclusive Education, 19(8), 875-886, https://doi.org/10.1080/13603116.2015.1015177
Glomb, K., & Morgan, D. P. (1991). Resource room teachers use of strategies that promote the success of handicapped students in regular classrooms. The Journal of Special Education, 25(2), 221-235. https://doi.org/10.1177/002246699102500206
Gök, G., & Erbaş, D. (2011). Okulöncesi eğitimi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine ilişkin görüşleri ve önerileri [Views and suggestions of preschool education teachers about inclusive education]. International Journal of Early Childhood Special Education, 3(1), 66-87. https://www.intjecse.net/abstract.php?id=58
Guralnick, M. J. (2001). Early childhood inclusion: Focus on change. Brookes.
Güleryüz, B. (2014). Sınıf öğretmenlerinin ve sınıf öğretmeni adaylarının kaynaştırma eğitimine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi [To determine the attitudes of primary school teachers and pre-service primary school teachers towards inclusive education] (Tez Numarası: 361911) [Yüksek lisans tezi, Bülent Ecevit Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Güzel, N. (2014). Kaynaştırma öğrencisi olan ilköğretim öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine ilişkin yaşadıkları sorunlar (Beykoz ilçesi örneği) [Problems the classroom teachers who have mainstreamed students in their classes face] (Tez numarası: 355918) [Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Heung, V. (2006). Can the introduction of an inclusion index move a system forward? International Journal of Inclusive Education, 10(4-5), 309-322. https://doi.org/10.1080/13603110500430674
Kamen-Akkoyun, A. (2007). Rehberlik ve araştırma merkezi müdürlüğü personelinin kaynaştırma eğitimine ilişkin görüşler [Opinions related to mainstreaming of stuff members who work in RAMs] (Tez numarası: 211309) [Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Kaplan D. (2000). Evaluating and modifying structural equation models. Structural equation modeling: Foundations and extensions (2nd ed.). Sage Publications.
Kargın, T. (2004). Kaynaştırma: Tanımı, gelişimi ve ilkeleri [Inclusion: Definition, development and principles] Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(2), 1-13. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000080
Kargın, T., Acarlar, F., & Sucuoğlu, B. (2005). Öğretmen, yönetici ve anne babaların kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüşlerinin belirlenmesi [Determining the opinions of teachers, administrators and parents about inclusive practices]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 4(2), 55-76. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000207
Kargın, T., Güldenoğlu, B., & Şahin, F. (2010). Genel eğitim sınıflarında özel gereksinimli öğrenciler için yapılması gereken uyarlamalara ilişkin sınıf öğretmenlerinin görüşlerinin incelenmesi. [Opinions of the general education teachers on the adaptations for students with special needs in general education classrooms]. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(4), 2431-2464. https://www.researchgate.net/publication/237048527_Genel_Egitim_Siniflarindaki_Ozel_Gereksinimli _Ogrenciler_icin_Yapilmasi_Gereken_Uyarlamalara_Iliskin_Sinif_Ogretmenlerinin_Goruslerinin_Ince lenmesi
Kaya, U. (2003). İlköğretim okulu yöneticilerinin, sınıf öğretmenlerinin ve rehber öğretmenlerin kaynaştırma ile ilgili bilgi, tutum ve uygulamalarının incelenmesi [Examining of school managers classroom teachers and guidance teachers informations, attitudes and applications about mainstreaming] (Tez numarası: 133842) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Kearney, A. (2011). Exclusion from and with in school: Issues and solutions. Sense Publishers.
Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling (3rd ed.). Guilford.
Kış, H. (2013). Destek eğitim odalarındaki uygulamalara ilişkin rehber öğretmenler ve özel eğitim sınıf öğretmenlerinin görüşleri [Guidance counselors and special education teachers views about the resource room special education support services] (Tez numarası: 336326) [Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Kyriazopoulou, M., & Weber, H. (Eds.). (2009). Development of a set of indicators-for inclusive education in Europe. European Agency for Development in Special Needs Education.
Loreman, T. (2013). Measuring inclusive education outcomes in Alberta, Canada. International Journal of Inclusive Education, 18(5), 459-483. https://doi.org/10.1080/13603116.2013.788223
Loreman, T., Deppeler, J., & Harvey, D. (2011). Inclusive education: Supporting diversity in the classroom. Allen and Unwin.
McKenzie, J. R. (2016). Perceptions of inclusion factors by general education teachers and administrators [Unpublished doctoral dissertation]. Walden University.
Milli Eğitim Bakanlığı Rehberlik Hizmetleri Yönetmeliği [Ministry of National Education Guidance Services Regulation]. (2017). T.C. Resmî Gazete, (30236), 10 Kasım 2017.
Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği [Ministry of National Education Special Education Services Regulation]. (2018). T.C. Resmî Gazete, (30471), 7 Temmuz 2018.
Nayır, F., & Karaman-Kepenekci, Y. (2013). Kaynaştırma öğrencilerinin haklarına ilişkin sınıf öğretmenlerinin görüşleri [Opinions of primary school teachers on mainstreaming students’ rights]. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(2), 69-89. http://dx.doi.org/10.12973/jesr.2013.325a
Odom, S. L., Buysse, V., & Soukakou, E. (2011). Inclusion for young children with disabilities: A quarter century of research perspectives. Journal of Early Intervention, 33(4), 344-356. https://doi.org/10.1177/1053815111430094
Office for Standards in Education. (2001). Evaluating educational ınclusion, guidance for ınspectors and schools. OFSTED. https://www.naldic.org.uk/Resources/NALDIC/Teaching%20and%20Learning/EvaluatingEducationalI nclusion.pdf
Olcay-Gül, S., & Vuran, S. (2015). Children with special needs' opinions and problems about inclusive practices. Education and Science, 40(180), 169-195. https://doi.org/10.15390/EB.2015.4205
Oliver, M. (1998). Disabled people and social policy. Longman.
Özdamar, K. (2013). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi [Statistical data analysis with package programs]. Nisan Kitabevi.
Özdemir, H., & Ahmetoğlu, E. (2012). Okul öncesi öğretmenlerinin yaşları ve mesleki deneyimleri açısından kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi [Examination of pre-school teachers' views on inclusion practices in terms of their ages and professional experiences]. Journal of Educational and Instructional Studies in the World, 2(1), 68-74.
Özengi, S. Ş. (2009). Eskişehir ilinde kaynaştırmanın yürütüldüğü ilköğretim okullarındaki rehber öğretmenlerin kaynaştırmaya ilişkin görüşleri [To determine the opinions and suggestions of school counselors about inclusion practices at the elementary schools where they work in Eskişehir] (Tez numarası: 249401) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Recchia, S., & Lee, Y. J. (2013). Inclusion in the early childhood classroom: What makes a difference. Teachers College Press.
Rieth, H. J., & Ocala, C. (1984). An analysis of teacher activities student outcomes in secondary school reasource room programs for mildly handicapped students. (ERIC Document Reproduction Service No. ED270925). Report-Research Washington DC Special Education Program.
Rosenberg, M., Westling, D., & McLeskey, J. (2008). Special education for today’s teachers. Prentice Hall.
Sadioğlu, Ö., Batu, E. S., & Bilgin A. (2012). Sınıf öğretmenlerinin özel gereksinimli öğrencilerin kaynaştırılmasına ilişkin görüşleri [Primary school teachers’ opinions related to inclusion of students with special needs]. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 399-432. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/153481
Salend, S., & Whittaker, C. (2012). Inclusive education: Best practices in the United States. In C. Boyle & K. Topping (Eds.), What works in inclusion? (pp. 66-80). Open University Press.
Saraç, T., & Çolak, A. (2012). Kaynaştırma uygulamaları sürecinde ilköğretim sınıf öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunlara ilişkin görüş ve önerileri [Opinions and suggestions of primary school teachers about the problems they face in the process of mainstreaming]. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 13-28. http://doi.org/10.17860/EFD.83054
Shaddock, A., Giorcelli, L., & Smith, S. (2007). Students with disability in mainstream classrooms: A resource for teachers. http://www.ndco.stepscs.net.au/pdf/Strategies%20for%20teachers%20in%20mainstream%20classroom s%20booklet.pdf
Sharma, U., Forlin, C., & Loreman, T. (2008). Impact of training on pre-service teachers’ attitudes and concerns about inclusive education and sentiments about persons with disability. Disability and Society, 23(7), 773-785. http://doi.org/10.1080/09687590802469271
Slee, R. (2010). Social justice and the changing directions in educational research: The case of inclusive education. International Journal of Inclusive Education, 5(2-3), 167-177. http://doi.org/10.1080/ 13603110010035832
Stinson, M. S., & Kluwin, T. N. (2003). Educational consequences of alternative school placements. In A. M. Marschark (Ed.), Oxford handbook of deaf studies, language and education (pp. 52-64). Oxford University Press.
Stubbs, S., & Lewis, I. (2008). Inclusive education. The Atlas Alliance.
Sucuoğlu, B., & Kargın, T. (2006). İlköğretimde kaynaştırma uygulamaları [Inclusive practices in primary education]. Morpa Kültür Yayınları.
Sucuoğlu, B. (2009). Tarihsel gelişim ve toplumsal tutumlar. B. Sucuoğlu (Ed.), Zihin engelliler ve eğitimleri [Mentally disabled people and their education] içinde (ss. 18-48). Kök Yayıncılık.
Sucuoğlu, B., Bakkaloğlu, H., İşcen-Karasu, F., Demir, Ş., & Akalın, S. (2014). Okul öncesi öğretmenlerinin kaynaştırmaya ilişkin bilgi düzeyleri [Preschool teachers’ knowledge levels about inclusion]. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(4), 1467-1485. http://doi.org/10.12738/estp.2014.4.2078
Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar [Structural equation modeling: Basic concepts and applications]. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-73. https://psycnet.apa.org/record/2006-04302-005
Şekercioğlu, B. (2010). İlköğretim II. kademe branş öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarında karşılaştıkları sorunlar ile ilgili görüşleri [Primary school branch teachers' opinions about problems they are facing during inclusive education] (Tez numarası: 279695) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Temel ilkeler ve LISREL uygulamaları [Introduction to structural equation modeling: Basic principles and LISREL applications]. Ekinoks Yayınları.
Taşdemir, H., & Özbesler, C. (2017). Kaynaştırma eğitimine devam eden çocukların karşılaştıkları sorunların okul ortamında sosyal hizmet uygulamaları perspektifitinde değerlendirilmesi [Assessment of the problems encountered by children in mainstreaming education from social work practice in school settings]. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(49), 498-507. http://doi.org/10.17719/JISR.2017.1602
Tavşancıl, E. (2006). Measuring attitudes and data analysis with SPSS. Nobel Publishing and Distribution.
Thurlow, M. L., Ysseldyke, J. E., Grader, J. L., & Algozzine, B. (1983). What's special about the special education resource room for the learning disabled student? Learning Disability Quarterly, 6(3), 283-288. http://doi.org/10.2307/1510439
Tomlinson, C. (1999). The differentiated curriculum: Responding to the needs of all learners. Association for Supervision and Curriculum Development.
Turhan, C. (2007). Kaynaştırma uygulaması yapılan ilköğretim okuluna devam eden normal gelişim gösteren öğrencilerin kaynaştırma uygulamasına ilişkin görüşleri [The opinions of students with normal development in primary schools towards inclusion] (Tez numarası: 210096) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Uditsky, B. (1993). From integration to inclusion: The Canadian experience. In R. Slee (Ed.), Is there a desk with my name on it? The politics of integration (pp. 79-92). Flamer Press.
United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. (2005). Guidelines for inclusion: Ensuring access to education for all. UNESCO. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000140224
United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. (2012). Education: Addressing exclusion. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000217073
Winter, E., & O’Raw, P. (2010). Literature review of the principles and practices relating to inclusive education for children with special educat ional needs. National Council for Special Education.
Yazıcıoğlu, T. (2019). Risk grubundaki öğrenciler için sınıf öğretmenlerinin yaptığı uyarlamalar ve okul rehberlik servisi ile işbirliğine ilişkin rehberlik öğretmenlerinin görüşleri [The opinions of guidance teachers about practıces in class made by class teachers about the students who are consıdered with special needs]. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 9(2), 410-425. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/910474
Yılmaz, E. (2015). Bir ilkokuldaki öğretmenlerin kaynaştırma uygulamaları hakkındaki görüşleri [Opinions of teachers in one primary school about inclusion implementations] (Tez numarası: 407803) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Yılmaz, E., & Batu, E. S. (2016). Farklı branştan ilkokul öğretmenlerinin Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı, yasal düzenlemeler ve kaynaştırma uygulamaları hakkındaki görüşleri. [Opinions of primary school teachers about ındividualized education programme, legal regulation and inclusion implementation]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 17(3), 247-268. http://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.266140
Yönter, S. (2009). İlköğretim kaynaştırma sınıfı öğretmenlerinin zihinsel yetersizliği olan öğrencilere yönelik matematik öğretimi uyarlamalarına ilişkin görüşleri [Opinions of the teachers of inclusive classes in primary schools about instructional adaptations in mathematics for students with intellectual disabilities] (Tez numarası: 241755) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Zeybek, Ö. (2015). İlköğretim okullarındaki İngilizce öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüş ve önerileri [Opinions and suggestions of English teachers in primary schools about inclusive education] (Tez numarası: 388883) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Zundans-Fraser, L., & Bain, A. (2016). The role of collaboration in a comprehensive programme design process in inclusive education. International Journal of Inclusive Education, 20(2), 136-148. http://doi.org/10.1080/13603116.2015.1075610