Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların “Işık” Kavramına İlişkin Bilgilerinin Belirlenmesi

Öz Bu araştırmanın amacı, okul öncesi dönemdeki çocukların “ışık” kavramına ilişkin ön bilgilerini ortaya koymaktır. Nitel araştırma yöntemlerinden, durum çalışmasının iç içe geçmiş tek durum desenine göre yürütülmüştür olan araştırmanın çalışma grubunu 2015-2016 eğitim-öğretim yılında Ankara İli Etimesgut İlçesi’nde Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı bağımsız bir anaokuluna devam eden 60-72 aylık 40 çocuk oluşturmuştur. Araştırma verileri, araştırmacılar tarafından oluşturulan yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla elde edilmiş; görüşmeler sırasında ses kayıtları alınmıştır. Veriler içerik analizi yöntemi ile çözümlenmiş ve çocukların ifadelerinden alıntılara yer verilmiştir. Araştırma sonucunda, okul öncesi dönemdeki çocukların “ışık” kavramına ilişkin zihinlerinde oluşan çağrışımın yapay ve doğal ışık kaynakları olduğu; çizimlerde ise çoğunlukla ampul/lambaya yer verildiği görülmüştür. Çocuklar ışığı çeşitli özellik ve yönleriyle tanımlamış; çoğunluğu ışığın rengi olduğunu belirtmiştir. Çocuklar ışığın kullanım amacını görme olayının gerçekleşmesini sağlama, aydınlatma ve eğlence olarak ifade etmişlerdir. Işığın oluşumu ise birçok çocuk tarafından açıklanamamıştır. Çocukların “ışık kaynağı” kavramını da çoğunlukla tanımlayamadıkları; ışık kaynağı olarak doğal, yapay ve yansıtıcı kaynaklara örnekler verdikleri belirlenmiştir. Çocukların “ışık kirliliği” kavramını çoğunlukla tanımlayamadıkları ve ışığın çevreyi kirletmeyeceğini düşündükleri görülmüştür. Buna göre, okul öncesi dönemdeki çocukların “ışık” kavramına ilişkin bazı ön bilgilerinin olduğu; ışık, ışık kaynağı, ışık kirliliği gibi kavramlarla ilgili olarak bilimsel bilgilerle, çocukların farkındalıklarının artırılması gerektiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler:

ışık, ışık kirliliği, ışık kaynağı, okul öncesi dönemde fen eğitimi

PDF

___

Akdeniz, A. R, Yıldız, İ. ve Yiğit, N. (2001). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin ışık ünitesindeki kavram yanılgıları. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(20), 72–78.
Aksay, C. S., Ketenoğlu, O. ve Kurt, L. (2009). Işık kirliliği. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 7(2), 231-236.
Apaydın, Z., Akman, E., Taş, E. ve Peker, E. A. (2014). Beşinci sınıf öğrencilerinin ışık kavramına yönelik bilgi yapılarının kavramsal değişim teorilerine göre analizi. Bilgisayar ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(3), 44-68.
Aslan, Z. ve Onaygil, S. (1999, Şubat). Işık kirliliği ve enerji tasarrufu. 18. Enerji Tasarrufu Haftası Ulusal Enerji Verimliliği Kongresinde sunulan sözlü bildiri. Ankara.
Atılboz, N. G. (2004). Lise 1. sınıf öğrencilerinin mitoz ve mayoz bölünme konuları ile ilgili anlama düzeyleri ve kavram yanılgıları. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(3), 147-157.
Aydın, G. ve Özyürek, C. (2014). Işık kirliliği konusunun bilgisayar destekli kavram karikatürleriyle öğretimi. Araştırma Temelli Etkinlik Dergisi (ATED), 4(2), 54-71.
Ayvacı, H. Ş. ve Özbek, D. (2017). Okul öncesi dönemde bilimin doğasının eğitimi. H. Ş. Ayvacı ve S. Ünal (Ed.). Kuramdan uygulamaya okul öncesinde fen eğitimi içinde (ss. 91-118). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Boyes, E., and Stanisstreet, M. (1991). Development of pupils' ideas about seeing and hearing: The path of light and sound. Research in Science & Technological Education, 9(2), 223-244, doi:10.1080/0263514910090209.
Cansüngü-Koray, Ö., and Bal, Ş. (2002). İlköğretim 5. ve 6. sınıf öğrencilerinin ışık ve ışığın hızı ile ilgili yanlış kavramları ve bu kavramları oluşturma şekilleri [Primary school 5th and 6th grade students’ misconceptions about light and speed of light and forms of construction of these conceptions]. Gazi University Gazi Education Faculty Journal, 22(1), 1–11.
Çetegen, D. ve Batman, A. (2005). Işık kirliliği. Journal of Istanbul Kültür University, 3(2), 29-34.
Driver, R., and Easley, J. (1978). Pupils and paradigms: A review of literature related to concept development in adolescent science students. Studies in Science Education, 5, 61- 84.
Eshach, H., and Fried, M.N. (2005). Should science be taught in early childhood?, Journal of Science Education and Technology, 14(3), 315-336, doi: 10.1007/s10956-005-7198-9.
Eshach, H. (2003). Small- group interview- based discussions about diffused shadow. Journal of Science Education and Technology, 12(3), 261-275.
Gallegos-Cazares, L., Flores-Camacho, F., and Caldero’n-Canales, E. (2009). Preschool science learning: The construction of representations and explanations about color, shadows, light and images. Review of Science, Mathematics and ICT Education, 3(1), 49-73.
Guesne, E., Driver, R., and Tiberghien, A. (1985). Children’s ideas in science. UK: Open University Pres.
Herakleioti, E., and Pantidos, P. (2016). The contribution of the human body in young children’s explanations about shadow formation. Research in Science Education, 46, 21–42. doi:10.1007/s11165-014-9458-2.
Heywood, D. S. (2005). Primary trainee teachers’ learning and teaching about light: Some pedagogic implications for initial teacher training. International Journal of Science Education, 27(12), 1447–1475.
Jackman, H. L. (2001). Science, early education curriculum a child’s conncetion to the world (2nd Edition).United States of America: Delmar.
Kara, İ., Erduran-Avcı, D. ve Çekbaş, Y. (2008) Fen bilgisi öğretmen adaylarının ışık kavramı ile ilgili bilgi düzeylerinin araştırılması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(2), 46-57.
Kara, M., Kanlı, U. ve Yağbasan, R. (2003). Lise 3. sınıf öğrencilerinin ışık ve optik ile ilgili anlamakta güçlük çektikleri kavramların tespiti ve sebepleri [Investigation and determination of concepts understanding difficulties high school 3th grade students’ on light and optic]. Milli Eğitim Dergisi, 158, http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/158/kara.htm adresinden elde edilmiştir.
Küçükturan, G. (2017). Okul öncesi dönemde fen eğitimi ve öğretmenin rolü. H. Ş. Ayvacı ve S. Ünal (Ed.). Kuramdan uygulamaya okul öncesinde fen eğitimi içinde (ss. 55-69). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Mazlum, E. (2015). Işık konusundaki kavram bilgisi göstergelerinin akran öğretimi uygulamalarıyla incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
Osborne, J. R., and Wittrock, M. C. (1983). Learning science: A generative process. Science Education, 67(4), 489–508.
Ravanis, K. (1994). The discovery of elementary magnetic properties in preschool age. European Early Childhood Education Research Journal, 2(2), 79–91, doi: 10.1080/13502939485207621.
Ravanis, K., Christidou, V., and Hatzinikita, V. (2013). Enhancing conceptual change in preschool children’s representations of light: a sociocognitive approach. Research in Science Education., 43, 2257–2276, doi: 10.1007/s11165-013- 9356-z.
Saçkes, M. (2015). Kindergartners’ mental models of the day and night cycle: Implications for Instructional Practices in Early Childhood Classrooms. Educational Sciences: Theory & Practice, 15(4), 997-1006, doi: 10.12738/estp.2015.4.2741.
Saçkes, M., McCormick-Smith, M., and Trundle, K. C. (2016). US and Turkish preschoolers’ observational knowledge of astronomy. International Journal of Science Education, 38(1), 116–129, doi:10.1080/09500693.2015.1132858.
Sadık, F., Çakan, H., ve Artut, K. (2011). Çocuk resimlerine yansıyan çevre sorunlarının sosyo-ekonomik farklılıklara göre analizi. İlköğretim Online, 10(3), 1066-1080.
Seçgin, F., Yalvaç, G. ve Çetin, T. (2010, Kasım). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin karikatürler aracılığıyla çevre sorunlarına ilişkin algıları. International Conference on New Trends in Education and Their Implications’inde sunulan sözlü bildiri, Antalya.
Şahin, Ç. (2017). Okul öncesi dönemde fen eğitiminde deneyler. H. Ş. Ayvacı ve S. Ünal (Ed.). Kuramdan uygulamaya okul öncesinde fen eğitimi içinde (ss. 255- 283). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Şahin-Akyüz, S. ve Çil, E. (2013). Işığın ana ve ara renklerinin modelle öğretimi. Araştırma Temelli Etkinlik Dergisi, 3(1), 1-11.
Şahin, Ç., İpek, H., ve Ayas, A. (2008). Students’ understanding of light concepts primary school: A cross-age study. Asia Pasific Forum on Science Learning and Teaching, 9(1), 1-19.
Şimşek, H. ve Yıldırım, A. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Tahta, F. ve İvrendi, A. (2010). Okul öncesi eğitimde fen öğrenimi ve öğretimi. Ankara: Kök Yayıncılık.
Tunç, T., Akçam, K. H. ve Dökme, İ. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının bazı fizik konularındaki kavram yanılgıları ve araştırmada uygulanan tekniğin araştırma sonucuna etkisi. Journal of Turkish Science Education, 9(3), 137-153.
Uludağ, G. (2017). Okul dışı öğrenme ortamlarının fen eğitiminde kullanılmasının okul öncesi dönemdeki çocukların bilimsel süreç becerilerine etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Uzoğlu, M., Yıldız, A., Demir ,Y. ve Büyükkasap, E. (2013). Fen bilgisi öğretmen adaylarının ışıkla ilgili kavram yanılgılarının belirlenmesinde kavram karikatürlerinin ve açık uçlu soruların etkililiklerinin karşılaştırılması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 367-388.
Uzun, S., Alev, N., and Karal, I. S. (2013). A cross-age study of an understanding of light and sight concepts in physics. Science Education International, 24(2), 129-149.
Ünal, M. ve Akman, B. (2006). Okul öncesi öğretmenlerin fen eğitimine karşı gösterdikleri tutumlar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Dergisi, 30, 251-257.
Wilgenbus, D., and L´ena, P. (2011). Early science education and astronomy. International Astronomical Union, 629-641, doi:10.1017/S1743921311002948.
Yeşilyurt, M., Bayraktar, Ş., Kan, S. ve Orak, S. (2005). İlköğretim öğrencilerinin ışık kavramı ile ilgili düşünceleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 1-24.