Okul Yöneticilerinin Toksik Liderlik Davranışları ile Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Öz Bu araştırmada okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. İlişkisel tarama yaklaşımlarından korelasyon araştırması kapsamında yapılan araştırmaya Rize il merkezinde bulunan ilkokul ve ortaokullarda görev yapan 291 öğretmen katılmıştır. Araştırmada verilerin toplanması amacıyla öğretmenlerin demografik bilgilerini belirlemeye yönelik “Kişisel ve Mesleki Bilgi Formu”, “Toksik Liderlik Ölçeği” ile “Örgütsel Bağlılık Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde korelasyon analizi, regresyon analizi, t- Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA), Mann Whitney U testi ve Kruskal Wallis H testi yapılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin toksik liderlik algılarının düşük, örgütsel bağlılık düzeylerinin orta düzeyde olduğu sonucuna varılırken bu iki değişken arasında negatif yönde yüksek düzeyde anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Öğretmenlerin toksik liderlik ve örgütsel bağlılık algıları yaş değişkenine göre farklılaşırken; cinsiyet, medeni durum, branş ve hizmet yılı değişkenlerine göre farklılaşmadığı görülmüştür. Ayrıca toksik liderlik davranışının örgütsel bağlılığın önemli bir yordayıcısı olduğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler:

okul yöneticisi, öğretmen, toksik, toksik liderlik, bağlılık

PDF

___

Ağıroğlu-Bakır, A. (2013). Öğretmenlerin paylaşılan liderlik ve örgütsel bağlılık algıları arasındaki ilişkinin analizi (Yayımlanmamış doktora tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya, Türkiye). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi’nden elde edilmiştir. (Tez No. 333813)
Angle, H. L., and Perry, J. L. (1981). An empirical assessment of organizational commitment and organizational effectiveness. Administrative Science Quarterly, 26(1), 1-14.
Ashforth, B. E. (1994). Petty tyranny in organizations. Human Relations, 47, 755-779. Aslan, M., ve Ağıroğlu- Bakır, A. (2014). Öğretmenlerin okullarındaki örgütsel bağlılığa ilişkin görüşleri. International Journal of Social Science, 25, 189-206.
Atik, S. (2012). İlköğretim okullarının örgüt tipi ile öğretmenlerin örgütsel bağlılığı arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya, Türkiye). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi’nden elde edilmiştir. (Tez No. 326661)
Aubrey, D.W. (2012). The effect of toxic leadership. Pennsylvania, PA: U.S. Army War College.
Balcı, A. (2003). Örgütsel sosyalleşme kuram strateji ve taktikler. Ankara: Pegem Yayıncılık.
Balay, R. (2000). Yönetici ve öğretmenlerde örgütsel bağlılık. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Bozkuş, K. ve Gündüz, Y. (2016). Ruhsal liderlik ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin modellenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 405-420.
Bryman, A., and Cramer, D. (2001). Quantitative data analysis with spss release on for windows. Philadelphia, PA: Routledge.
Buluç, B. (2009). Sınıf öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(57), 5-34.
Büyüköztürk, Ş. (2009). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (10. Bası). Ankara: Pegem Akademi.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (21.baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Chua, S. M. Y., and Murray, D. W. (2015). How toxic leaders are perceived: Gender and information-processing. Leadership & Organization Development Journal, 36(3), 292-307.
Çağlar, Ç. (2013). Okulların akademik iyimserlik düzeyinin öğretmenlerin örgütsel bağlılığı üzerindeki etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 260-273.
Çakınberk, A. ve Demirel, E. T. (2010). Örgütsel bağlılığın belirleyicisi olarak liderlik: Sağlık çalışanları örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 103-119.
Çelebi, N., Güner, H. ve Yıldız, V. (2015). Toksik liderlik ölçeğinin geliştirilmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 249-268.
Çetinkaya, H. (2017). Okul yöneticilerinin toksik (zehirli) liderlik davranışları ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli, Türkiye). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi’nden elde edilmiştir. (Tez No. 481780)
Demirel, N. (2015). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki (Gaziantep Şehitkâmil ilçesi örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Zirve Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep, Türkiye). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi’nden elde edilmiştir. (Tez No. 440010)
Demirtaş, E. ve Şama, E. (2016). Okullarda dönüşümcü liderlik ve örgütsel bağlılık ilişkisi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 275-298.
Dobbs, J. M. (2013). The relationship between perceived toxic leadership styles, leader effectiveness, and organizational cynicism (Unpublished doctoral dissertation). University of San Diego, ABD.
Doğan, S. ve Kılıç, S. (2007). Örgütsel bağlılığın sağlanmasında personel güçlendirmenin yeri ve önemi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29, 37-61.
Durna, U. ve Eren, V. (2005). Üç bağlılık unsuru ekseninde örgütsel bağlılık. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6(2), 210-219.
Erdem, R. (2007). Örgüt kültürü tipleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki: Elazığ il merkezindeki hastaneler üzerinde bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(2), 63-79.
Frost, P. J. (2004). Handling toxic emotions: New challenges for leaders and their organization. Organizational Dynamics, 33(2), 111-127.
Gardner, H. E., and Laskin, E. (2011). Leading minds: An anatomy of leadership. New York, NY: Basic Books.
Goldman, A. (2006). High toxicity leadership: Borderline personality disorder and the dysfunctional organization. Journal of Managerial Psychology, 21, 733-746.
Green, J. E. (2014). Toxic leadership in educational organizations. Education Leadership Review, 15(1), 18-33.
Gül, H. (2002). Örgütsel bağlılık yaklaşımlarının mukayesesi ve değerlendirmesi, Ege Academic Review, 2(1), 37-55.
Güllüoğlu, Ö. (2012). Örgütsel iletişim, iş doyumu ve kurumsal bağlılık. Konya: Eğitim Akademi.
Heppell, T. (2011). Toxic leadership: Applying the Lipman-Blumen model to political leadership. Representation, 47(3), 241-249.
Hu, L., and Bentler, M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55.
Karacaoğlu, K. ve Güney, Y. S. (2010). Öğretmenlerin örgütsel bağlılıklarının, örgütsel vatandaşlık davranışları üzerindeki etkisi: Nevşehir ili örneği. Öneri Dergisi, 9(34), 137-153.
Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri (19. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Kaya, A., Balay, R. ve Tınaz, S. (2014). Yönetici ve öğretmenlerin yönetsel etkililik ve örgütsel bağlılık algıları arasındaki ilişki. Ahi Evren Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 79-97.
Kellerman, B. (2004). Bad leadership: what it is, how it happens, why it matters. Boston, MA: Harvard Business School Press.
Kırbaç, M. (2013). Eğitim örgütlerinde toksik liderlik (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya, Türkiye). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi’nden elde edilmiştir. (Tez No. 350919)
Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling (3. Edition). New York, NY and London: The Guilford Press.
Kusy, M., and Holloway, E. (2009). Toxic workplace: Managing toxic personalities and their systems of power. ABD: John Wiley & Sons.
Lipman-Blumen, J. (2005). The allure of toxic leaders: Why we follow destructive bosses and corrupt politicians-and how we can survive them. USA: Oxford University Press.
Lipman-Blumen, J. (2005). The allure of toxic leaders: Why followers rarely escape their clutches. Ivey Business Journal, 69(3), 1-40.
Mehta, S., and Maheshwari, G. C. (2013). Consequence of toxic leadership on employee job satisfaction and organizational commitment. The Journal Contemporary Management Research, 2, 1-23.
Meyer, J. P., and Allen, N. J. (1997). Commitment in theworkplace. Retrieved from https://books.google.com.tr/books?id=WPQoCgAAQBAJ&printsec=frontcove r&hl=tr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false
Mutlu, N. (2013). Öğretmenlere göre psikolojik yıldırmanın örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli, Türkiye). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi’nden elde edilmiştir. (Tez No. 357104)
Noraazıan, B. O., and Khalip, B. M. (2016). A three component conceptualization of organizational commitment. International Journal of Academic Research in Business and Social Science, 6(12), 16-23. doi: 10.6007/IJARBSS/v6-i12/2464.
Nothouse, P. G. (2010). Leadership: Theory and practic (fifth edition). SAGE Publications. Inc.
Özdevecioğlu, M. (2003). Algılanan örgütsel destek ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(2), 113-130.
Padilla, A., Hogan, R., and Kaiser, R. B. (2007). The toxic triangle: Destructive leaders, susceptible followers and conducive environments. The Leadership Quarterly, 18(2007), 176-194. doi: 10.1016/j.leaqua.2007.03.001.
Reed, G. E. (2004). Toxic leadership. Military Review, 84(4), 67-71.
Reyhanoğlu, M. ve Akın, Ö. (2016). Toksik liderlik örgütsel sağlığı olumsuz yönde tetikler mi? İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(3), 442-459.
Riehl, C., and Sipple, J. W. (1996). Making the most of time and talent: Secondary school organizational climates, teaching task environments, and teacher commitment. American Educational Research Journal, 33(4), 873-901.
Salami, S. O. (2008). Demographic and psychological factors predicting organizational commitment among ındustrial workers. The Anthropologist, 10(1), 31-38. doi:10.1080/09720073.2008.11891026.
Schmidt, A. A. (2008). Development and validation of the toxic leadership scale (Unpublished master thesis). Maryland University, ABD.
Selvitopu, A. ve Şahin, H. (2013). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 171-189.
Sünkür-Çakmak, M. ve Bakır-Arabacı, İ. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algılarının iş doyumları ve örgütsel bağlılıkları üzerindeki etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(62), 890-909.
Şahin, R. ve Kavas, E. (2016). Örgütsel adalet ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin belirlenmesinde öğretmenlere yönelik bir araştırma: Bayat örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 7(14), 119-140.
Tabachnick, B. G., and Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (Sixth Edition). Boston, MA: Allyn & Bacon/Pearson Education.
Taş, A. (2017). Örgütsel davranış ve yönetimi. S. Özdemir ve N. Cemaloğlu, (Ed.), İş doyumu ve örgütsel bağlılık içinde (s. 421- 446). Ankara: Pegem Akademi.
Tavanti, M. (2011). Managing toxic leaders: Dysfunctional patterns in organizational leadership and how to deal with them. Human Resource Management, 6(83), 127-136.
Tepper, B. J. (2000). Consequences of abusive supervision. Academy of Management Journal, 43, 178-190.
Tsui, K. S., and Cheng, Y. C. (1999). School organizational health and teacher commitment: A contingency study with multi-level analysis. Educational Research and Evaluation, 5(3), 249-268. doi: 10.1076/edre.5.3.249.3883.
Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe sözlük. Ankara.
Unur, K. ve Pekerşen, Y. (2017). İş stresi ile toksik davranışlar arasındaki ilişki: Aşçılar üzerinde bir araştırma. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 14(1), 108- 129.
Uygur, A. (2009). Örgütsel bağlılık ve işe bağlılık. Ankara: Barış Platin Kitabevi. Üstüner, M. (2009). Öğretmenler için örgütsel bağlılık ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 1-17.
Whicker, M. L. (1996). Toxic leaders: When organizations go bad. Westport, CT. Quorum Books.
Williams, D. F. (2005). Toxic leadership in the u.s. army (Unpublished master thesis). U.S. Army War College, ABD.
Wilson-Starks, K. Y. (2003). Toxic leadership. Transleadership, Inc. Retrieved from http://www.transleadership.com/ToxicLeadership.pdf.
Yalçınsoy, A. ve Işık M. (2018). Toksik liderlik ile örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyeti ilişkisine yönelik bir araştırma. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17(3), 1016-1025.
Zagross, H., and Jamileh, Z. (2016). Relationship between toxic leadership and job stress of knowledge workers. Studies in Business and Economics, 11(3), 84-89.