Kaybolan Bir Mimari Miras: Ankara Belediye Dairesi

Osmanlı’da 1854 yılında, “Şehremaneti”nin kurulması ile başlayan belediyecilik faaliyetleri, Cumhuriyetin ilanına değin çıkartılankanunlarla pek çok değişim geçirmiş ve İmparatorluğun hemen hemen tüm vilayetlerine yayılmış teşkilatlardan meydana gelmekteidi.1857 yılında kurulan Altıncı Daire-i Belediye’yi örnek alarak oluşturulan ilk belediyelerin 1864 yılında çıkartılan “Tuna(Danube) Vilayeti Nizamnamesi”nin sonrasında yaygınlaştığı kabul edilmektedir. Söz konusu belediye teşkilatları arasında, Ankarabelediyesinin 1866 yılından bu yana mevcudiyetini bilmekteyiz. Cumhuriyetin ilanı ve Ankara’nın başkent oluşu ile 1924 yılındaAnkara belediye dairesi, İstanbul modelli Şehremaneti’ne dönüştürülmüştür. 1930 yılı Belediye Kanunu’na kadar şehremanetiolarak görev alan Ankara belediyesi, Cumhuriyetin başkentinin fiziki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kurulmuştur. Bu çalışmanınodağında Osmanlı idaresindeki Ankara belediye teşkilatının inşa ettirmiş olduğu, fakat günümüze ulaşamayan belediye binası vesöz konusu yapıya ait arşiv belgeleri bulunmaktadır. Anadolu’daki Osmanlı belediye binaları arasında özgün plan şemasına şu anadek ulaşılabilen tek yapı olması sebebiyle Ankara belediye binası önem kazanmaktadır. Üstelik eski fotoğraflarının da varlığı yapınınmimari karakterini okumaya ve yapıyı döneminin mimari yönelimi içerisinde değerlendirmeye olanak tanımaktadır

A Lost Architectural Heritage: Ankara Municipal Building

The municipality activities that began with the establishment of the “Şehremaneti” in 1854 in the Ottoman Empire, had undergone many changes with the laws enacted until the proclamation of the Republic of Turkey and consisted of organizations spreading all over the provinces of the Empire. The Sixth District (Altıncı Daire-i Belediye), established in 1857, set an example to provincial municipalities which became widespread immediately after the enactment of the “Tuna (Danube) Provincial Regulation” (Tuna Vilayeti Nizamnamesi) in 1864. Among the municipal organizations in question, the existence of the Ankara municipality from as early as 1866 is known. With the establishment of the Republic of Turkey and Ankara becoming the capital city, the municipality of Ankara was transformed into the Istanbul-based Şehremaneti in 1924. The municipality of Ankara, which had served as “Şehremaneti” until the enactment of the Municipality Law of 1930, was established to fulfill the physical needs of the capital. The subject of this paper is the Ankara municipality building which is not extant today and the archive documents related to the building. The significance of the Ankara Municipality Building is increasing as it is the only building among the Ottoman municipal buildings in Anatolia of which the original plan scheme survived until today. Moreover, the old photographs of the building enable us to ascertain the architectural character of the structure and to evaluate the structure within the architectural orientation of its period.

PDF

___

Akgündüz, A. (2005). Osmanlı Devleti’nde belediye teşkilatı ve belediye kanunları. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
Anafartalar Caddesi [Fotoğraf]. (1920). Ankara Fotoğraf, Kartpostal ve Gravür Arşivi (2482), Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM), Ankara.
Ankara Belediye Dairesi. [Fotoğraf]. (t.y.). İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Fotoğraf Albümü (90431/0036), İstanbul.
Ankara Yerleşim Haritası [Harita]. (1924). Ankara Harita ve Plan Arşivi (H004), Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM), Ankara.
Dahiliye Defterler [DH]. (29/Z/1282 [Hicri]). (Dosya No: 162, Gömlek No: 111), T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), İstanbul.
Düstur I. Tertip (C. II). (H. 1289). İstanbul: Matbaa-i Amire.
Ergin, O. N. (1995). Mecelle-i Umûr-ı Belediyye (C. 3). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi.
Kolay, E. (2018). Osmanlı yerel yönetim sisteminin mimari alana yansıması: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e belediye binaları. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Mimarlar Odası Ankara Şubesi. (2018). Ankara Belediyesi Ticaret Evi (Ankara Eski Belediye Binası) Eldem-1947. 08 Kasım 2018 tarihinde http://www.mimarlarodasiankara. org/index.php?Did=1477 adresinden erişildi.
Ortaylı, İ. (1992). Belediye. TDVİA, 5, 398-402.
Ortaylı, İ. (2011). Tanzimat devrinde Osmanlı mahalli idareleri (1840-1880). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Sakaoğlu, N. (1994). İhtisab. DBİA, 4, 143-144.
Seyitdanlıoğlu, M. (2010). Tanzimat döneminde modern belediyeciliğin doğuşu; yerel yönetim metinleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
Takvim-i Vekayi, 529, 2 Zilhicce 1271 H. [16 Ağustos 1855 M.]
Tankut, G. (1993). Bir başkentin imarı Ankara: (1929-1939). İstanbul: Anahtar Kitaplar.
Tekeli, İ. (2011). Cumhuriyetin belediyecilik öyküsü (1923-1990). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
Şura-yı Devlet fonu [ŞD]. (15/Ş/1305 [Hicri]). (Dosya No: 1338, Gömlek No: 7), T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), İstanbul.