Erken Soğuk Savaş Döneminde Türk-Amerikan Yakınlaşmasının Ankara Kent Kültürüne Etkileri

Makalede, Türk siyasi tarihinin dönüm noktalarından birisi olarak kabul edilen İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde Ankara’dagerçekleşen kültürel aktivitelerin nasıl şekillendiği, Ankara’da yaşantının ne yönde değiştiği ve Türk-Amerikan dernekleriyönetiminde öne çıkan kişilerin, Türk-Amerikan ilişkileri kapsamında ve sosyal ilişkiler açısından nasıl etkili olduklarıincelenmektedir. Bu dönem, yalnızca, Türk iç ve dış politikasında köklü değişikliklere tanık olmakla kalmamış, aynı zamanda sosyalve kültürel yaşamın da derinden değişmesine tanıklık etmiştir. Siyasi iktidarın, iktisadi politikaların ve dış ilişkilerin köklü biçimdedeğişmesi, ülkenin başkenti olan Ankara’da, kent yaşamına da yeni bir boyut kazandırmıştır. Makale, savaş sonrası dönemde,Ankara’da kurulan Türk-Amerikan dernekleri ve cemiyetlerine yoğunlaşarak, Türk-Amerikan yakınlaşmasının Ankara’nın sosyalyaşamını nasıl etkilediği, aynı zamanda söz konusu dernek ve cemiyetlerin Türk-Amerikan ilişkilerini nasıl şekillendirdiğini deincelemektedir. Çalışmada; bir yandan mevcut literatür tarafından göreli olarak ihmal edilmiş olan, 1945-1955 dönemi Ankara kentyaşamı bütüncül bir perspektiften ele alınırken; bir yandan da Türk-Amerikan ilişkilerinin makro ölçekli diplomatik ve iktisadiyönlerden sınırlı kalmadığı, aynı zamanda, bu ilişkiler ağının mikro ölçekli sosyal ve kültürel boyutlarda da değişim ve etkileşimlereyol açtığı tartışılmaktadır.

The Effects of the Turkish-American Rapprochement on Ankara City Culture during the Early Cold War

In this paper, how cultural activities in Ankara were shaped, towards what direction the lives of the people who resided in Ankara were changed, and how individuals became influential within the scope of Turkish-American relations and in terms of social relations are examined in the post-war era which is regarded as a turning point of Turkish political history. This period not only witnessed radical changes in both foreign and domestic policies but also a deep change in cultural and social life. The radical change of political authorities, economic policies, and foreign relations brought a new dimension to urban life in Ankara, the capital of the country. Focused on the Turkish-American associations that were formed in Ankara in the post-war era, this paper explores how the Turkish-American rapprochement influenced social life in Ankara and how such associations and societies shaped Turkish-American relations. In addition to the activities of these associations and societies, through an examination of the individuals who became prominent members in the associations, a cultural analysis of Ankara in the early Cold War is also presented. In short, while this study takes up the urban life in Ankara from 1945 to 1955, which has been neglected by the existing literature, from a comprehensive perspective, it also argues that Turkish-American relations were not limited to macro-level diplomatic and economic aspects but at the same time these relations led to changes and interactions in micro-level social and cultural aspects.

PDF

___

[Mrs. Dee Gronbeck (pictured with her Association students) is one of the voluntary American wives who teach English to Turkish students]. (1952, 27 July). Turkish-American News, s. 5.
Abadan-Unat, N. (2007). Kum saatini izlerken. İstanbul: İletişim Yayınları.
Activities of the Turkish-American Association. (1952, 5 January). Turkish-American News, s. 3.
Activities of the Turkish-American Women’s Association. (1952, 2 February). Turkish-American News, s. 4.
Americans do dance Turkish F. lore. (1953, 15 February). Turkish-American News, s. 3.
Amerikalı kadınlar Türk Kadınlar Birliğinde. (1955, 25 Temmuz). Bugünkü Ankara, s. 1.
Amīn, S. (2006). Beyond US hegemony?: Assessing the prospects for a multipolar world (P. Camiller, Çev.). London: Zed Books.
Ankara Briefs. (1952, 8 June). Turkish-American News, s. 5.
Ankarabocker, C. (1952, 16 March). Big oaks from acorns.... Turkish-American News, s. 7.
Ankarabocker, C. (1952, 6 April). Spotlights of the week. Turkish-American News, s. 5.
Ankarabocker, C. (1952, 18 May). Spring fever.... Turkish- American News, s. 5.
Arndt, R.T. (2005). The first resort of kings: American cultural diplomacy in the Twentieth Century. Washington, D.C.: Potomac Books, Inc.
Ataöv, T. (1969). Amerika, Nato ve Türkiye. Ankara: Aydınlık Yayınevi.
Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü Fonu. (15.5.1953). (Dosya No: 030.1.0.0.123.784.4). T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi (BCA), Ankara.
Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü. (1956). 1955 Genel nüfus sayımı. Ankara: Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü Matbaası.
Belenli, T. ve Avaroğulları, A. K. (2017). 20. yüzyılda Türkiye’de kadın konusunun tarih derslerinde öğretimine yönelik bir değerlendirme: Türk Kadınlar Birliği ve faaliyetleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 287- 310.
Bilgin, M.S. ve Morewood, S. (2004). Turkey’s reliance on Britain: British political and diplomatic support for Turkey against Soviet demands, 1943–47. Middle Eastern Studies, 40(2), 24-57.
Bora, T. (2007). Türkiye’de siyasal ideolojilerde ABD / Amerika imgesi. Uygur Kocabaşoğlu (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Cilt 3: modernleşme ve Batıcılık içinde ss. 147-169. İstanbul: İletişim Yayınları.
Candlelit Karagöz. (1952, 6 April). Turkish-American News, s. 5.
Childrens ball. (1952, 5 January). Turkish-American News, s. 1.
Collett, J. (1972). American libraries abroad: United States Information Agency activities. Library Trends, 20(3), ss. 538-547.
Cultural group in full report. (1952, 25 May). Turkish-American News, s. 5.
Cultural society calendar. (1952, 16 November). Turkish- American News, s. 4.
Cumhuriyet Halk Partisi Fonu. (28.11.1949). (Dosya No: 490.1.0.0.1016.918.2). T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi (BCA), Ankara.
Cumhuriyetin 50. yılında Ankara: 1973 il yıllığı. (1973). Ankara: Mars Matbaası.
Daniel, Robert. (1967). The United States and the Turkish Republic before World War II: The cultural dimension. Middle East Journal, 21(1), 52-63.
Deringil, S. (1994). Denge oyunu: İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin dış politikası. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Dilmener, N. (2006). Hafif Türk Pop tarihi, İstanbul: İletişim. Distinguished lecture. (1952, 6 April). Turkish-American News, s. 3.
Ecevit, B. (1952, 27 November). The shadows. Turkish- American News, s. 4.
Ecevit, B. (1952, 7 December). Yunus Emre - 1. Turkish- American News, s. 4.
Ecevit, B. (1952, 27-28 December). Yahya Kemal Beyatlı. Turkish-American News, s. 4.
Edip-Adıvar, H. (1955). Türkiye’de şark, garp ve Amerikan tesirleri. İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları A. Ş. Basımevi.
English lessons for Turks. (1953, 11 July). Turkish-American News, s. 4.
Ergir, Y. (2018, 26 Ocak). Düş hekimi: Büyük Sinema. Ergir web sitesinden: http://www.ergir.com/2011/buyuk_sinema.htm adresinden erişildi.
Fousek, J. (2000). To lead the free world: American nationalism and the cultural roots of the Cold War. Chapell Hill: Univ of North Carolina Press.
Fox, S. (1956). Basketbol esasları ve psikolojisi. (V. Abut ve N. Moran, Çev.). Ankara: Moran-Abut Şirketi.
Gökatalay, S. (2016). Turkish press and the early Cold War (1945-1950). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Hartman, A. (2008). Education and the Cold War: the battle for the American school. New York: Palgrave Macmillan.
Hasanli, J. (2011). Tarafsızlıktan soğuk savaşa Türk-Sovyet ilişkileri: (1939-1953). Ankara: Bilgi.
Hasanli, J. (2013). Stalin and the Turkish crisis of the Cold War, 1945-1953. Lanham, Maryland: Lexington Books.
Hirst, S. J. (2013). Anti-Westernism on the European periphery: the meaning of Soviet-Turkish convergence in the 1930s. Slavic Review, 72(1), 32-53.
Holmes, A. A. (2014). Social unrest and American military bases in Turkey and Germany since 1945. Cambridge: Cambridge University Press.
Kararlar Daire Başkanlığı (1928-) Fonu. (13.06.1949). (Dosya No: 030.18.1.2.120.54.10). T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi (BCA), Ankara.
Kararlar Daire Başkanlığı (1928-) Fonu. (10.04.1954). (Dosya No: 030.18.01.02.135.34.7). T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi (BCA), Ankara.
Keleş, R. (1972). 100 Soruda Türkiye’de şehirleşme, konut ve gecekondu. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Kemal, M. (1983). Türkiye’nin kalbi Ankara. İstanbul: Çağdaş Yayınları.
Koçer, D. N. (2009). Demokrat Parti döneminde kadın: 1950-1960 arası kadın dergilerinde kadın imajı. (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Kurat, A. N. (1959). Türk-Amerikan münasebetlerine kısa bir bakış, 1800-1959. Ankara: Doğuş Matbaası.
Leading American residents in Turkey subscribe for T - A News. (1952, 5 January). Turkish-American News, s. 4.
Leffler, M.P. (1985). Strategy, diplomacy, and the Cold War: The United States, Turkey, and NATO, 1945-1952. The Journal of American History, 71(4), 807-825.
Lewis, B. (1951). Recent developments in Turkey. International Affairs (Royal Institute of International Affairs 1944-), 27(3), 320-331.
Lewis, B. (1952). Islamic revival in Turkey. International Affairs (Royal Institute of International Affairs 1944-), 28(1), 38-48.
Lewis, B. (1961). The emergence of modern Turkey. London: Oxford University Press.
Lewis, B. (1970). Modern Türkiye’nin doğuşu (M. Kıratlı, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Magdoff, H. (1969). The age of imperialism: The economics of US foreign policy. New York: Monthly Review Press.
McGhee, G. (1992). ABD - Türkiye - NATO - Ortadoğu. (B. Çorakçı, Çev.). Ankara: Bilgi.
McGhee, G. C. (1990). The US-Turkish-NATO Middle East connection: how the Truman doctrine contained the Soviets in the Middle East. New York: St. Martin Press.
Monthly luncheon of Turkish American Women’s Cultural Society. (1953, 11 April). Turkish-American News, s. 4.
Muamelat Genel Müdürlüğü Fonu. (21.09.1946). (Dosya No: 030.10.00.00.5.26.22.1). T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi (BCA), Ankara.
Munson IV, H. A. (2012). The Joint American Military Mission to Aid Turkey: Implementing the Truman Doctrine and transforming U.S. Foreign Policy, 1947-1954. (Yayımlanmamış doktora tezi). Vaşington Eyalet Üniversitesi, Pullman, Vaşington.
Nevins A. ve H. S. Commager. (1945). A short history of the United States. New York: The Modern Library.
Nevins, A. ve H. S. Commager (1961). Amerika Birleşik Devletleri tarihi (H. İnalcık, Çev.). İstanbul: Varlık Yayınevi.
Okudan, İ. (2006). Milli Eğitim Bakanı Tevfik İleri. Ankara: Türk Ocakları Ankara Şubesi.
Open letter to all members!. (1952, 11 May). Turkish-American News, s. 5.
Oran, B. (2002). Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından bugüne olgular, belgeler, Yorumlar, (Cilt 1). İstanbul: İletişim Yayınları.
Öymen, A. (2012). Bir dönem çocuk. İstanbul: Doğan Kitap.
Özgüden, D. (2010). ‘Vatansız’ gazeteci, (Cilt 1). Sürgün öncesi. İstanbul: Belge Yayınları.
Poole, W.S. (1978). The joint chiefs of staff and the coming of the Cold War, 1945-1946. Military Affairs, 42(1), 12-16.
Robin, R. T. (2009). The making of the Cold War enemy: Culture and politics in the military-intellectual complex. Princeton: Princeton University Press.
Sadak, N. (1949). Turkey faces the Soviets. Foreign Affairs, 27(3), 449-461.
Said, E. 1993. Culture and imperialism. New York: Alfred A. Knopf.
Sander, O. (1979). Türkiye’nin Batı bağlantısı: ABD ve Türkiye.
AÜSBF, 34(1-4), 63-86.
Şenyapılı, T. (2004). “Baraka”dan gecekonduya - Ankara’da kentsel mekânın dönüşümü: 1923-1960. İstanbul: İletişim.
Şengül, H. T. (2017). Türkiye’nin kentleşme deneyiminin dönemlenmesi. F. Alpkaya ve B. Duru (Ed.). 1920’den günümüze Türkiye’de toplumsal yapı ve değişim, 4. Baskı içinde (ss. 407-453). Ankara: Phoenix Yayınevi.
Smogorzewski, K M. (1949). Turkey turns towards democracy. The Contemporary Review 176, 213-220.
Social activities (1952, 5 January). Turkish-American News, s. 3.
Society-organizations-personals. (1952, 2 March). Turkish-American News, s. 5.
Society-organizations-personals. (1953, 8 March). Turkish-American News, s. 4.
Tipps, D. C. (1973). Modernization theory and the comparative study of national societies: A critical perspective. Comparative Studies in Society and History, 15(2), 199-226.
Toker, M. (1990). Demokrasimizin İsmet Paşa’lı yılları 1944 -1973 / DP’nin altın yılları, 1950-1954. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Türk Amerikan Derneği. (1951). Türk Amerikan Derneği. Ankara: Sümer Matbaası.
Türk Amerikan Derneği. (1956). Türk-Amerikan Derneği karşılıklı anlayış programı. Ankara: Türk Amerikan Derneği.
Türk Amerikan Derneği. (1957). Türk-Amerikan Derneği tüzüğü. Ankara: Türk Amerikan Derneği.
Türk Amerikan Kadınları Kültür toplantısı (1950). Ülkü, 9(1), s. 15. Türk dostu Amerikalı Mrs. Klein’in Ziyaretleri. (1955, 7 Eylül). Bugünkü Ankara, ss. 1, 3.
Türk-Amerikan Derneği karşılıklı anlayış programı (1956). Ankara: Türk Amerikan Derneği, s. 4.
Türk-Amerikan Dostluk Cemiyeti kuruldu. (1949, 8 Haziran). Akşam, s. 1.
Türk-Amerikan Kadın Birliğinde. (1950, 12 Ocak). Cumhuriyet, s. 4.
Türk-Amerikan Kadınları Kültür Derneği. (1975). Türk Amerikan Kadınları Kültür Derneği 25. kuruluş yıldönümü balosu = Turkish American Women’s Cultural Society 25th Anniversary Ball. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
Türk-Amerikan Kültür Anlaşması dün imza edildi. (1949, 28 Aralık). Zafer, ss. 1, 6.
Türk-Amerikan Kültür Anlaşması. (1949, 28 Aralık). Ulus, s. 1.
Turkish American Association activities. (1952, 21 September). Turkish-American News, s. 5.
Turkish American Association activities. (1952, 28 September). Turkish-American News, s. 5.
Turkish lessons for Americans. (1952, 11 July). Turkish-American News, s. 4.
Turkish lessons. (1952, 10 February). Turkish-American News, s. 3.
Turkish, American dancers. (1952, 2 February). Turkish-American News, s. 1.
Turkish-American Association: Calendar of events for May, 1953 (1953, May 2). Turkish-American News, s. 4.
Turkish-American Association celebrates first birthday. (1952, 27 July). Turkish-American News, s. 5.
Turkish-American Association re-elects. (1952, 2 February). Turkish-American News, s. 4.
Turkish-American Women’s Association activities. (1953, 23 March). Turkish-American News, s. 4.
Türkkaya, A. (1969). Amerika NATO ve Türkiye. Ankara: Aydınlık Yayınevi.
Turko-American body plans Spring program. (1952, 5 March). Turkish-American News, s. 5.
USEMBASSY. (2017). Fulbright bursları. USEMBASSY web sitesinden 20 Ağustos 2018 tarihinde erişildi: https:// tr.usembassy.gov/tr/education-culture-tr/fulbright-program-tr
Von Eschen, P. M. (2004). Satchmo blows up the world: Jazz ambassadors play the Cold War. Londra: Harvard University Press.
What is the Ramadhan?. (1952, 29 June). Turkish-American News, s. 4.
What is the Turkish American Association. (1951, 8 December). Turkish-American News, s. 5.
Yazgan, T. (2016). Cumhuriyet’in örnek bir kültür kurumu:Ankara Radyosu. TRT Akademi, 1(1), 300-314.