1920’lerde Ankara’nın Konut Mimarisi:Yeni Başkentin Yerleşim Bölgelerinde Konut Tipleri

Makale, başkent Ankara’nın 1920’lerde üretilen konut mimarlığına odaklanmakta ve bu üretimi, kentin Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu sonrasındaki gelişiminin bir parçası olarak incelemektedir. Makalede öncelikle Ankara’nın kentsel büyümesini yönlendirmek için uygulamaya konan gelişme planlarıyla ilişkili olarak dönüşen ve oluşturulan ana yerleşim bölgeleri tanımlanmaktadır. Ardından, nüfus artışı ve dolayısıyla ortaya çıkan konut ihtiyacının, yeni başkentin yapılı çevresindeki değişimi nasıl etkilediğini anlamak için, dönemin ana konut tipleri olarak yeni tekil konut ve apartmanların kentin tarihi ve gelişen kısımlarının tanımlanan yerleşim bölgelerindeki inşası irdelenmektedir. Bu analiz çerçevesinde, başkent Ankara’nın ilk on yılında gerçekleştirilen yeni konut üretimini, bu süreçte dönüşen eski şehir-Ulus ile oluşturulan Yenişehir’i inceleyerek ve kent merkezinin çeperlerinde yer alan bağlar bölgesinin eşzamanlı dönüşümü ile barakaların oluşumunu da göz önüne alarak değerlendirmeyi hedeflemektedir.

The Residential Architecture of Ankara during the 1920s: The Housing Types in the Settlement Zones of the New Capital City

The focus of this paper is the residential architecture of the capital city Ankara during the 1920s, which is investigated as part of thedevelopment of the city after the foundation of the Turkish Republic. It initially defines the main settlement zones of contemporaryAnkara that transformed and were formed in relation with the contemporary development plans implemented to direct the urbangrowth. The construction of new single houses and apartments as the main housing types of the period in the defined settlement zonesof the historical and the developing parts of the city is then analyzed in order to understand how the increase in population and theresultant housing need in the new capital city affected the change in its built environment. In this frame of analysis, the paper aims toevaluate the new housing production during the first decade of the capital city Ankara by examining the old city-Ulus that transformedand the new city-Yenişehir that was formed in this process, and also considering the simultaneous un-planned transformation of thevineyards and formation of shed-houses in the peripheries of the city center.

PDF

___

Acar, E. (1975). Ankara: Osmanlı Anadolu kentinde mülkiyet/doku ilişkileri. (Unpublished Master’s Thesis). METU, Ankara.
Akcan, E.(2009). Çeviride modern olan, şehir ve konutta Türk- Alman ilişkileri. İstanbul: Yapı Kredi.
Akköprü [plan]. (1936). Architekturmuseum TU Berlin. Retrieved from http://architekturmuseum.ub.tu-berlin.de/ index.php?p=79&Daten=158827.
Aktüre, S. (1987). 19. yüzyıl sonunda Anadolu kenti mekansal yapı çözümlemesi. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi.
Al, M. (2011). Kentte bellek yıkımı ve kimlik inşası-palimpsest: Ankara Atatürk Bulvarı bağlamında bir inceleme. İdeal Kent, 2(4), 22-36.
Altan Ergut, E. (2005). Ankara ‘Bankalar Caddesi’ ve ötesi. Modernleşme sürecinde Ankara ve Cumhuriyet Kentleri, 31, 28-29.
Altan Ergut, E. (2014). Değerlendirme. In N. Bayraktar (Prep. by) Sivil mimari bellek-Ankara-1930-1980: tarih yazımında sivil mimarlık çalıştay notları. (pp. 95-105). Ankara:
VEKAM.
Arif Hikmet. (1931). Müh. Mustafa Fahri Bey Evi. ARKİTEKT.
1931/1931-5, 154.
Aslanoğlu, İ. (2010). Erken Cumhuriyet dönemi mimarlığı 1923-1938. İstanbul: Bilge Kültür Sanat. Atay, F.R. (1969). Çankaya. İstanbul: Doğan Kardeş.
Aydın, S., Emiroğlu, K.,Türkoğlu, Ö. ve Özsoy, E. D. (2005).
Küçük Asya’nın bin yüzü: Ankara. Ankara: Dost Kitabevi.
Bademli, R. (1985). 1920-1940 döneminde eski Ankara’nın yazgısını etkileyen tutumlar. Mimarlık, 2-3, 10-16.
Balamir, M. (1994). Kira evinden kat evlerine apartmanlaşma: bir zihniyet dönüşümü tarihçesinden kesitler. Mimarlık, 260, 29-33.
Batuman, B. (2017). Ankara’da Cumhuriyet dönemi konut mimarlığının gelişimi üzerine bir dönemleme denemesi. In N. Bayraktar (Prep. by) Sivil mimari bellek Ankara,1930-1980 (pp.11-52). Ankara: VEKAM.
Batur, A. (2003). M. Vedad Tek: kimliğinin izinde bir mimar. Istanbul: Yapı Kredi Kultur Sanat.
Benevolo, L. (1971). History of modern architecture. Cambridge, Massachusetts: M.I.T. Bertram, C. (2008). Imagining the Turkish house: collective visions of home. Austin: University of Texas Press.
Boran, B. (1941). Modern şehir örneği. Yurt ve Dünya, 6, 9-17.
Bozdoğan, S. (2012). Modernizm ve ulusun inşası: erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde mimari kültür. İstanbul: Metis.
Cebeci [photograph]. (1920s). Ankara Photograph Postcard and Engraving Collection (1992). Koç University VEKAM Library and Archive, Ankara.
Cengizkan, A. (2002). Bağ Evi’nden Villa’ya: Ankara Keçiören bağ evleri ve kent konutu tipolojisinde dönüşüm. In A. Cengizkan (Ed.) Modernin saati: 20. yüzyılda modernleşme ve demokratikleşme pratiğinde mimarlar, kamusal mekan ve konut mimarlığı (pp.119-142). İstanbul: Boyut Yayın.
Cengizkan, A. (2004). Ankara’nın ilk planı: 1924-25 Lörcher Planı, kentsel mekan özellikleri, 1932 Jansen Planı’na ve bugüne katkıları, etki ve kalıntıları. Ankara: Ankara Enstitüsü Vakfı.
Cengizkan, A. (2009). Ankara 1923-1938: Çağdaş bir ulus devletin modern ve planlı başkenti / Ankara 1923-1938: The modern and planned capital of a contemporary nation state. In E. Işın (Ed.) Ankara: kara kalpaklı kent 1923-1938
Cengizkan, A. (2009). Ankara: City of the black calpac 1923-1938 (pp.17-65). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.
Çankaya [photograph]. (1924). Ankara Photograph Postcard and Engraving Collection (0216). Koç University VEKAM Library and Archive, Ankara.
Dinçer, G. (2014). Ulus’tan Samanpazarı’na Anafartalar Caddesi’nin öyküsü. İdeal Kent, 11, 36-60.
Dündar, C. (Ed.) (2007). Özel arşivinden belgeler ve anılarıyla Vehbi Koç. İstanbul: Doğan Kitapçılık.
Esendal, M. Ş. (1971). Ev ona yakıştı. Ankara: Dost.
Esin, T. and Etöz, Z. (2015). 1916 Ankara yangını: felaketinmantığı. İstanbul: İletişim.
Foundation Houses [photograph]. (1928). Ankara Photograph Postcard and Engraving Collection (1007). Koç University VEKAM Library and Archive, Ankara.
Galip, M. (1926). Ankara evleri. Muallimler Birliği Mecmuası, 8, 354-359. Gazi Mustafa Kemal (Atatürk) Boulevard [photograph]. (1930). Ankara Photograph Postcard and Engraving Collection (1516). Koç University VEKAM Library and Archive, Ankara.
Gündoğdu [photograph]. (1920s). Ankara Immovable Cultural Property (TKV0107). Koç University VEKAM Library and Archive, Ankara.
Günel, G., Kılcı, A. (2015). Ankara Şehri 1924 Haritası: eski bir haritada Ankara’yı tanımak. Ankara Araştırmaları Dergisi, 3(1), 78-104.
Işıklar Street [photograph]. (1925). Ankara Photograph Postcard and Engraving Collection (2140). Koç University VEKAM Library and Archive, Ankara.
İnce Güney, Y. and Wineman, J. (2008). The evolving design of 20th century apartments in Ankara. Environment and Planning B: Planning and Design, 35, 627-646.
Keçiören [photograph]. (1928). Ankara Photograph Postcard and Engraving Collection (2451). Koç University VEKAM Library and Archive, Ankara.
Koyunoğlu, A.H. (1929). Ankara evleri. Türk Yurdu, 3(23), 46-47.
Kömürcüoğlu, E. (1950). Ankara evleri. İstanbul: İstanbul Matbaacılık.
Kuruyazıcı, H. (2008). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e bir mimar: Arif Hikmet Koyunoğlu. anılar, yazılar, mektuplar, belgeler. İstanbul: Yapı Kredi.
Mamboury, E. (1933). Ankara: Guide touristique. Ankara: Ministère Turc de l’interieur.
Mıhçıoğlu Bilgi, E. (2010). The Physical evolution of the historic city of Ankara between 1839 and 1944: a morphological analysis. (Unpublished Doctoral Dissertation). METU, Ankara.
Nalbantoğlu, G. (1981). An architectural and historical survey on the development of the ‘apartment building’ in Ankara, 1923-1950. (Unpublished Master’s Thesis). METU, Ankara.
Ortaylı, İ. (2014). Ankara’nın eski bağevleri. İdeal Kent, 11, 112-118.
Özgönül, N.and Gökçe, F. (2001). Ankara’da kaybolan kültür varlıklarımız; bağ evleri. In Y. Yavuz (Ed) Tarih içinde Ankara II, Aralık 1998 Seminer Bildirileri (pp.269-288). Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi.
Öztürk, H. H.(2007). Tarihi ve kültürel çevrenin korunmasında sivil toplumun rolü: Hamamönü örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Bilgiler Çevre Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara.
Poyraz, U. and Gündoğan, M.Ö. (2014). Tarihsiz ve talihsiz bir dönüşüm: cazibe merkezi olarak Hamamönü. İdeal Kent, 11, 70-88.
Sağdıç, O. (Ed.) (1994). Ankara posta kartları ve belge fotoğrafları arşivi kataloğu. Ankara: BELKO.
Sarıoğlu, M. (2001). Ankara bir modernleşme öyküsü (1919-1945). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
Sözen, M. (1984). Cumhuriyet dönemi Türk mimarlığı (1923-1983). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Şenol Cantek, F.and Zırh, B. C. (2014). Bir semt monografisine doğru: Cebeci’ye bakmak. İdeal Kent, 11, 138-172.
Şenyapılı, T. (2004). Baraka”dan gecekonduya Ankara’da kentsel mekânın dönüşümü:1923-1960. İstanbul: İletişim.
Tankut, G. (1993). Bir başkentin imarı: Ankara 1929-39. Ankara: ODTÜ.
Tekeli, İ. (2012). Türkiye’de yaşamda ve yazında konutun öyküsü (1923-1980). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Ortaylı, İ. (2014). Ankara’nın eski bağevleri. İdeal Kent, 11, 112-118. Özgönül, N.and Gökçe, F. (2001). Ankara’da kaybolan kültür varlıklarımız; bağ evleri. In Y. Yavuz (Ed) Tarih içinde Ankara II, Aralık 1998 Seminer Bildirileri (pp.269-288). Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi.
Öztürk, H. H.(2007). Tarihi ve kültürel çevrenin korunmasında sivil toplumun rolü: Hamamönü örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Bilgiler Çevre Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara.
Poyraz, U. and Gündoğan, M.Ö. (2014). Tarihsiz ve talihsiz bir dönüşüm: cazibe merkezi olarak Hamamönü. İdeal Kent, 11, 70-88.
Sağdıç, O. (Ed.) (1994). Ankara posta kartları ve belge fotoğrafları arşivi kataloğu. Ankara: BELKO.
Sarıoğlu, M. (2001). Ankara bir modernleşme öyküsü (1919-1945). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
Sözen, M. (1984). Cumhuriyet dönemi Türk mimarlığı (1923-1983). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Şenol Cantek, F.and Zırh, B. C. (2014). Bir semt monografisine doğru: Cebeci’ye bakmak. İdeal Kent, 11, 138-172.
Şenyapılı, T. (2004). Baraka”dan gecekonduya Ankara’da kentsel mekânın dönüşümü:1923-1960. İstanbul: İletişim.
Tankut, G. (1993). Bir başkentin imarı: Ankara 1929-39. Ankara: ODTÜ.
Tekeli, İ. (2012). Türkiye’de yaşamda ve yazında konutun öyküsü (1923-1980). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
The Hisarönü Quarter [photograph]. (1930). Ankara Photograph Postcard and Engraving Collection (1284). Koç University VEKAM Library and Archive, Ankara.
Tunçer, M. (2011). Ankara Sulu Han (Hasan Paşa Hanı), Tahtakale çarşısı ve çevresi: 1929 yangını öncesi. İdeal Kent, 4, 38-62.
Tunçer, M. (2014). 20. Yüzyılın başlarında Tahtakale, Karaoğlan Çarşısı ve Taşhan’dan Ulus Merkezi’ne dönüşüm. İdeal Kent, 11, 18-36.
Yavuz, A. (2001). İzzet Aykurt Evi: bir Erken Cumhuriyet Dönemi konutu. In Y. Yavuz (Ed.) Tarih İçinde Ankara II, Aralık 1998 Seminer Bildirileri (pp.289-327). Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi.
Yavuz, Y. (2000). 1923-1928 Ankarası’nda konut sorunu ve konut gelişmesi. In Ayşıl Tükel Yavuz (Ed.) Tarih İçinde Ankara Eylül 1981 Seminer Bildirileri (pp.233-252). Ankara: TBMM.
Yavuz,Y.(2001). Ankara-Çankaya’dakibirinciCumhurbaşkanlığı Köşkü. In Y. Yavuz (Ed.) Tarih İçinde Ankara II, Aralık 1998 Seminer Bildirileri (pp.341-413). Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi.
Yenişehir [photograph]. (1920s). Ankara Photograph Postcard and Engraving Collection (0038). Koç University VEKAM Library and Archive, Ankara.
Yenişehir [photograph]. (1920s). Ankara Photograph Postcard and Engraving Collection (2480). Koç University VEKAM Library and Archive, Ankara.