Başkurt Destanlarında Kahramanların Olağanüstü Doğumu

Kabile hayatının egemen olduğu eski dönemlerde çocuk sahibi olmak, düşmana karşı çok ve güçlü olmak anlamına gelmekteydi. Sürekli savaşların olduğu, yaşamın büyük bölümünün akınlarda geçtiği toplumlarda, çocuk toplumsal bir beklenti halindedir. Türk destan geleneğinde kahramanların olağanüstü doğumları sabit bir kural olarak görülmektedir. Çalışmamızda Başkurt destanlarından mitolojik, sosyal hayat, han ve beylerin zamanı ile tarihî-kahramanlık konularını içeren destanlarda anlatıya ismini veren kahramanların doğumu incelenmiştir. Başkurt destan kahramanlarının bir kısmı ışıktan doğma, iyeler tarafından müjdelenme, ağaçtan doğma, ölen anneden doğma gibi olağanüstü biçimde dünyaya gelmektedir. Kahramanların olağan dışı doğumları onların gelecekte göstereceği başarıların da habercisidir. Kahramanlar, Tanrı’dan kut alarak Türk milletini yüceltmek için yeryüzüne gönderilmiştir. Başkurt destanlarındaki kahraman tipi birçok yönden Türk destanlarında yer alan kahraman modeli ile uyum göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Başkurt, Destan, Kahraman, Doğum

The Extraordinary Birth of the Heroes in the Baskurt Epics

In ancient times when the tribal life was dominant, the child meant to be strong against the enemy. In a society where there are constant wars, and a large part of life is in flocks, the child is in a social expectation. In the Turkish epic tradition, extraordinary births of heroes are seen as a fixed rule. In our study, the birth of the hero, who gave the title to the narrative in the epics that include mythological, social life, khan's time and historical-heroic issues from the Baskurt epics, was examined. Some of the Baskurt epic heroes come to the world in extraordinary ways, such as being born of light, good news by spirits, born of trees, born of a dead mother. The unusual births of heroes are also indicative of their future success. The heroes were sent to the earth to glorify the Turkish nation by receiving sacrifice from God. The heroic type in Baskurt epics is consistent with the heroic model in Turkish epics from many directions.

Keywords:

Baskurt, Epic, Hero, Birth,

PDF

___

Aça, M. (2002). Türk Destancılık Geleneğine Bütüncül Yaklaşabilme ve Alp Kavramı Üzerine Bazı Yeni Yaklaşım Denemeleri. İslamiyet Öncesi Türk Destanları (Ed. Saim Sakaoğlu, Ali Duymaz). İstanbul: Ötüken Neşriyat. 150-164.
Adıgüzel, S. (1997). Akbuzat, Zayatülek İle Hıvhılıv ve Ahkak Kola Destanları Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Üniversitesi.
Atnur, G. (1996). Ural Batır Destanı Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
Bars, M. E. (2014). Alp Tipi Kavramı Çerçevesinde Manas. Tarih Okulu Dergisi, XVII, 345-357.
Bayat, F. (2006). Oğuz Destan Dünyası Oğuznamelerin Tarihî, Mitolojik Kökenleri ve Teşekkülü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Bekki, S. (2011). Bazı Halk Anlatıları ve Dinî Metinlere Göre Kahramanın Mucizevi (Babasız) Doğumu. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 58, 111- 130.
Çobanoğlu, Ö. (2007). Türk Dünyası Epik Destan Geleneği. Ankara: Akçağ Yayınları.
Ekici, M. (2004). Türk Dünyasında Köroğlu. Ankara: Akçağ Yayınları.
Ergin, M. (1997). Dede Korkut Kitabı I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Kalafat, Y. (2003). Edige Destanında Olağanüstü Tipler. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 13, 345-352.
Kalkan, A. (2016). Türk Destanlarında Kahramanın Olağanüstü Doğumu. Türk Dünyası, 42, 27-47.
Kara Düzgün, Ü. (2007). Başkurt Destanlarının Tipolojisi. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Karatay, O., & Aygün, E. (2012). Alplar ve Elfler: Türk ve İskandinav Dünyalarında Kahramanlık Olgusu. Karadeniz Araştırmaları, 33, 1‐12.
Kayabaşı, R. G. (2016). Anadolu Sahası Masallarında Kahramanın Doğumu ve Kahraman Olma Süreci. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 79, 129- 142.
Kur’an-ı Kerim Meali (Hzl. Halil Altuntaş, Muzaffer Şahin). (2011). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
Oh, E.. (2011). Cumong (Kore) ve Alpamış (Özbek) Destanlarında Kahramanın Doğuşu Hakkında Psikoanalitik Bir Değerlendirme. Folklor/Edebiyat, 67, 157-164.
Ögel, B. (1998). Türk Mitolojisi I (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Ögel, B. (2006). Türk Mitolojisi II (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar). Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Öztürk, G. (2001). Edige Batır Destanı’nın Başkurt Versiyonu (İnceleme-Metin-Transkripsiyonlu Metin- Çeviri-Dizin). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Pala, İ. (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
Raglan, L. (1998). Geleneksel Kahraman (Çev. Metin Ekici). Millî Folklor, 37: 126-138.
Sever, M. (2011). Köroğlu Destanı’nda (Azerbaycan Kolu) Kahraman ve Karşı Kahraman Tipleri. Gazi Akademik Bakış, 8, 195-202.
Suleymanov, A., İbrahimov, G., & Ergun, M., (Hzl.). (2014b). Başkurt Destanları II Sosyal Hayatı Anlatan Destanlar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Suleymanov, A., İbrahimov, G., & Ergun, M., (Hzl.). (2014c). Başkurt Destanları III Beyler Hanlar Zamanını Anlatan Destanlar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Suleymanov, A., İbrahimov, G., & Ergun, M., (Hzl.). (2014a). Başkurt Destanları I Mitolojik Destanlar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Suleymanov, A., İbrahimov, G., & Ergun, M., (Hzl.). (2014d). Başkurt Destanları IV Tarihî Destanlar Kahramanlar Hakkında Destanlar Ozanlar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Yıldırım, D. (1998). Türk Bitiği. Ankara: Akçağ Yayınları.
Yıldız, N. (2009). Türk Destanlarında “Çocuksuzluk”. Millî Folklor, 82, 76-88.