DOĞU ANADOLU BÖLGESİ URARTU DÖNEMİ DOKUMA ALETLERİ

Bu çalışma Doğu Anadolu Bölgesi’nde bulunan Urartu merkezleri ile nekropollerinden ele geçen dokuma aletlerine ilişkin verileri kapsar. Dokuma aletleri arasında dokuma tezgâhları, kirkitler, dikiş iğneleri, spatulalar, taraklar, mekikler, makaralar, tezgâh ağırlıkları, iğler ve ağırşaklar yer almaktadır. Söz konusu dokuma aletlerinin üretiminde başta bronz ve kemik olmak üzere pişmiş toprak ile taş kullanılmıştır. Şimdilik ahşaptan dokuma aletleri ele geçmemiştir. Olasılıkla bunlar toprak altında çürümüş ve günümüze ulaşamamıştır. Çalışmada ele almış olduğumuz dokuma aletleri ağırlık, form ve ölçü olarak çeşitlilik göstermektedir. Böylelikle işlenen kumaşın cinsi, kalınlığı ve kalitesinin dokuma aletlerinin özelliklerine yansıdığı düşünülebilir. İncelemiş olduğumuz dokuma aletlerinde sayısal olarak en fazla ağırşaklar bulunmakta ve bunu tezgâh ağırlıkları izlemektedir. Bu durum diğer dokuma aletlerinin fazla kullanılmadığı anlamına gelmemelidir. Dokuma aletlerindeki çeşitlilik Urartu tekstil sektöründe bir iş bölümünün de var olduğunu göstermektedir.

URARTIAN PERIOD WEAVING TOOLS IN THE EASTERN ANATOLIA

This article includes data related to weaving tools uncovered in Urartian sites and necropolises in Eastern Anatolia Region. Among the weaving tools, there are loom, loom reed, sewing needles, spatulas, combs, shuttles, spools, loom weights, spinners and spindle whorls. These weaving tools are produced from mainly bronze and bone, baked clay, stone. Wooden weaving tools have not been uncovered yet. Probably, these have rotted under the soil and not survived until today. The weaving tools mentioned in the article vary as weight, form and size. Thus, it can be thought that type, thickness and quality of woven fabric reflected to properties of the weaving tools. Among the weaving tools that we have examined, there are mostly spindle whorls as numerical and the loom weights follow this. This situation does not mean that other weaving tools were not used much. The variety in the weaving tools also shows that there was a division of labor in textile sector of Urartu.

PDF

___

Ballard M. ve diğ. 2012 M. Ballard – B. Burke – E. Simpson, “Gordion Dokumaları”, içinde: T. T. Sivas – H. Sivas (ed.), Frigler; Midas’ın Ülkesinde, Anıtların Gölgesinde (İstanbul 2012) 365-368.

Belli – Ceylan 2004 O. Belli – A. Ceylan, “2002 Yılı Aşağı ve Yukarı Anzaf Urartu Kaleleri Kazısı”, KST 25.2, 2004, 29-41.

Belli – Ceylan 2005 O. Belli – A. Ceylan, “2003 Yılı Aşağı ve Yukarı Anzaf Urartu Kaleleri Kazısı”, KST 26.1, 2005, 175-189.

Belli ve Tozkoparan 2007 O. Belli – A. M. Tozkoparan, “2005 Yılı Van-Yoncatepe Sarayı ve Nekropolü Kazısı”, KST 28.1, 429-455.

Bilen 2017 G. Bilen, Urartu’da Dokumacılık, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Van 2017).

Burney 1966 C. A. Burney, “A First Season of Excavations at the Urartian Citadel of Kayalıdere”, Anatolin Studies 16, 1966, 55-111.

Burke 2010 B. Burke, From Minos to Midas. Ancient Cloth Production in the Aegean and in Anatolia (ATS 7) (Oxford-Oakville 2010).

Cecchini 2000 S. M. Cecchini, “The Textile Industry in Northern Syria during the Iron Age According to the Evidence of the Tell Afis Excavations”, içinde: G. Bunnens (ed.), Essays on Syrian in the Irpn Age, Ancient Near Eastern Studies Supplement 7 (Virginia 2000) 223-225.

Cocharro vd. 2001 L. P. Cocharro – A. Rigamonti – L. Castelletti – A. Maspero, “Preliminary Report on the Plant Remains from Ayanis”, içinde: A. Çilingiroğlu – M. Salvini (ed.), Ayanis I: Ten Years’ Excavations at Rusaḫinili Eiduru-kai 1989-1998 (Roma 2001) 391-396.

Curtis – Green 1997 J. Curtis – A. Green, Excavations at Khirbet Khatuniyeh (Saddam Dam Report 11) (London 1997).

Çelik 2014 H. Çelik, Eski Çağ’da Anadolu’da Dokuma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Denizli 2014).

Çifçi 2012 A. Çifçi, “Textiles in The Urartian Kingdom”, Aramazd 2, 2012, 36- 48.

Çilingiroğlu 1990 A. Çilingiroğlu, “Van-Dilkaya Höyüğü Kazıları, 1988,” KST 11.1, 1990, 240-250.

Çilingiroğlu – Erdem 2010 A. Çilingiroğlu – Ü. A. Erdem, “Ayanis Kalesi Kazıları, 2006-2008” KST 31.1, 2010, 1-27.

Çilingiroğlu – Sağlamtimur 2003 A. Çilingiroğlu – H. Sağlamtimur, “Van-Ayanis Kalesi 2001 Yılı Çalışmaları”, KST 24.1, 2003, 465-473.

Diakanoff 1989 I. M. Diakanoff, “On Some New Trends in Urartian Philology andSome New Urartian Texts”,Archäologische Mitteilungen aus Iran 22, 1989, 77-102.

Erdem – Çilingiroğlu 2010 A. Erdem Ümit – A. Çilingiroğlu, “Domestic Architecture in the Urartian Fortress at Ayanis”, içinde: Paolo Matthia – Frances Pinnock – Lorenzo Nigro – Nicold Marchetti (ed.), Proceedings of the 6th International Congress of the Archaeology of the Ancient Near East (5 May - 10 May 2009 Sapienza Universita di Roma) (2010) 151-165.

Erdem 2016 A. Erdem Ümit, “Bayraklı/Smyrna Makaraları ve Ege Arkeolojisindeki Yeri”, TÜBA-AR 19, 2016, 69-79.

Erzen 1978 A. Erzen, Çavuştepe I/M.Ö. 7.-6. Yüzyıl Urartu Mimarlık Anıtları ve Ortaçağ Nekropolü (Ankara 1978).

Gaspa 2018 S. Gaspa, Textiles in the Neo-Assyrian Empire (Germany 2018).

Gökce 2016 B. Gökce, “Urartu Giyim Kuşamına Sosyo-Kültürel Bir Bakış”, Tarih İncelemeleri Dergisi XXXI/2, 2016, 421-444.

Gümüş – Gümüş 2016 S. K. Gümüş – D. Gümüş, “Türk Dokuma Sanatında Sözlük Denemesi: Aksaray-Taşpınar Halıları Sözlüğü Örneği”, Akademik Bakış Dergisi 55, 2016, 560-572.

Hussein 2016 M. M. Hussein, Nimrud. The Queens’ Tombs (Chicago 2016).

Kellner 1991 H. J. Kellner, Gürtelbleche aus Urartu, Prähistorische Bronzefunde Abteilung XII. Band 3 (Stuttgart: Steiner 1991).

Lanfranchi – Parpola 1990 G. B. Lanfranchi – S. Parpola, Letters from the Northern and Northeastern Provinces, The Correpondence of Sargon II Part II (Helsinki 1990).

Luckenbill 1968 D. D. Luckenbill, Ancient Records of Assyria and Babylonia II (Chicago1968). MEB 2011 MEB, Kirkitli Dokuma Tezgahları (Ankara 2011).

Özfırat 2017 A. Özfırat, “Melekli-Kültepe (Iğdır) Höyüğü, Urartu Kalesi ve Columbarium: Ağrı Dağı’nın Kuzey Eteğindeki Minuahinili (Karakoyunlu) Kenti”, Olba XXV, 161-182.

Payne 2006 M. R. Payne, Urartu Çivi Yazılı Belgeler Kataloğu (İstanbul 2006).

Piotrovskii 1955 B. B. Piotrovskii, Karmir-Blur III: Rezul’taty raskopok 1951-1953 (Yerevan 1955).

Salvini 2006 M. Salvini, Urartu Tarihi ve Kültürü (İstanbul 2006).

Salvini 2008 M. Salvini, Corpus die testi uratei, vol. I. Le iscrizione su pietra e roccia: I Testi, DocAs VIII/1; vol. II, Le iscrizione su pietra e roccia. Thesaurus, DocAs VIII/2; vol. III, Tavole, DocAs VIII/3, CNR Istituto di studi sulle civilta dell’Egeo e del Vicino Oriente (Roma 2008).

Salvini 2012 M. Salvini, Corpus die testi urartei, vol. IV. Iscrizioni su bronzi, argilla e altri supporti nuove iscrizioni su pietra paleografia generale, DocAs VIII/IV, CNR Istituto di studi sulle civilta dell’Egeo e del Vicino Oriente (Roma 2012).

Türk Dil Kurumu http://www.tdk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 06.02.2019)

Tütüncüler 2005 Ö. Tütüncüler, M.Ö. 2. Bin Ege Bölgesi Dokuma Aletleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Ankara 2005).

Yıldırım 1989 R. Yıldırım, Urartu İğneleri (Ankara 1989).

Yılmaz 2016 D. Yılmaz, “Geç Tunç Çağı’nda Batı Anadolu’da Tekstil Üretimi: Çine-Tepecik Höyüğü Tezgâh Ağırlıkları”, TÜBA-AR 19, 2016, 93- 113.

Wartke 1990 Ralf B. Wartke, Toprakkale. Untersuchungen zu den Metallobjekten im Vorderasiatischen Museum zu Berlin, (Berlin 1990).