TLOS ANTİK KENTİ KAYA MEZARLARI CEPHE DÜZENLEMELERİ

Tlos Antik Kenti, kaya mezarı geleneği bakımından Likya Bölgesi’nin önde gelen yerleşimleri arasında yer almaktadır. Kent nekropolünün doğu ve kuzey yönlerinde yoğunlaşan kaya mezarları cephe düzenlemelerine göre dört farklı grupta değerlendirilir. İlk grubu ev tipi bir cephe düzenlemesine sahip kaya mezarları oluştururken bunu sırasıyla tapınak cephesi görünümlü mezarlar, örgü cepheliler ve basit bir sanduka görünümündeki kaya mezarı tipleri takip eder. Ayrıca her bir grup kendi içinde farklı tipolojik alt başlıklara ayrılır. Tlos kaya mezarlarında yapılan çalışmalar kentin ölü kültü geleneği hakkında pek çok veriye ulaşılmasını sağlamıştır. Kaya mezarları cephelerinde bulunan yazıtlar mezar sahipliği ve kullanım haklarının kapsamına ışık tutmaktadır. Mezarların iç düzenlemeleri ise kentin ölü gömme geleneği ve öbür dünya inancıyla bağlantılı ayrıntılarının anlaşılmasına olanak sunmaktadır. Ölü kültü ile bağlantılı dikkat çeken bir başka veri doğrudan kaya mezarlarıyla ilişkili sepulkral uygulama alanlarıdır. Söz konusu alanlar kaya mezarlarının dış cephelerinde bulunan stel yuvası, stel nişi, altar alanları ve sunu çukurlarından oluşmaktadır. Genel kanı bu düzenlemelerden özellikle stel ve altar alanlarının mezarların daha sonraki ikincil kullanımlarıyla ilişkili olduğu yönündedir. Tlos nekropolünde ele geçen ve Geç Arkaik-Erken Klasik Dönem’e tarihlenen bir stel bu geleneğin kaya mezarlarının erken dönemlerinden itibaren sürdürüldüğüne işaret etmektedir.

ARRANGEMENT OF THE FRONT FACADES OF ROCK-CUT TOMBS IN THE ANCIENT CITY OF TLOS

The ancient city of Tlos is one of the foremost Lycian cities in terms of its tradition of rock-cut tombs. Increasing in number towards the east and north of the city’s necropolis, these tombs can be broken down into four different groups based on the layout of their front facades. While the first group consists of facades resembling homes, those are followed by tombs with a temple-like appearance, latticed facades, and tombs with a simple sarcophagus appearance. Additionally, each group can be further divided into lesser typological styles. The studies carried out in Tlos’s rock tombs have led to the discovery of much information regarding the cultic practices carried out in the city. The inscriptions found on the front of these tombs shed light on the owner of these tombs and their tenancy. The tombs’ interiors provide us with the chance to understand the city’s burial traditions and details about their beliefs regarding the afterlife. The sepulchral areas directly related to the rock tombs are another interesting find regarding the death cult. These aforementioned areas consist of stele niches, stele sockets, altar areas, and depressions where offerings were placed. General opinion leans towards these arrangements, especially steles and altar areas, being a part of the tombs’ later, secondary periods of use. A stele dated to the Late Archaic- Early Classical Period recovered from the Tlos necropolis indicates that this tradition has been observed since the early ages of these rock tombs.

PDF

___

Adak – Şahin 2004 M. Adak – S. Şahin, “Neue Inschriften aus Tlos”, Gephyra 1, 94, No: 7, 2004, 85-105.

Borchhardt – PekridouGorecki 2012 J. Borchhardt – A. Pekridou-Gorecki, Limyra, Studien zu Kunst und Epigraphik in den Nekropolen der Antike (Wien 2012).

Borchhardt – Bleibtreu 2013 J. Borchhardt – E. Bleibtreu, Strukturen Lykischer Rezidenzstadte im Vergleich zu älteren Städten des vorderen Orients (Antalya 2013).

Bruns-Özgan 1987 C. Bruns-Özgan, Lykische Grabreliefs Des 5. Und 4. Jahrhunderts v chr., IstMitt Beiheft 33 (Tübingen 1987).

Hülden 2016 O. Hülden, “Likya Nekropolleri ve Ölü Kültü”, içinde: H. İşkan – E. Dündar (ed.), Lukka’dan Likya’ya, Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi (İstanbul 2016) 376-387.

Işık 1991 F. lşık, "Patara l990 Etkinlikleri", KST 13.2, 1991, 235-258.

Işın – Yıldız 2017 G. Işın – E. Yıldız, “Tomb ownership in Lycia: Site selection and burial rights with selected rock tombs and epigraphic material from Tlos”, içinde: R. Brandt – E. Hagelberg – G. Bjornstad – S.Ahrens (ed.), Life and Death in Asia Minor in Hellenistic, Roman, and Byzantine Times, Studies in Funerary Archaeology Vol. 10 (Oxford / Philadelphia 2017) 85-108.

Kolb-Thomsen F. Kolb-Thomsen, “Gräber und Grabkult in der Siedlung auf dem Avşar Tepesi”, içinde: H. Işık – F. Işık (ed.), Güneybatı Anadolu’da Mezar Tipleri ve Ölü Kültü, Grabtypen und Totenkult im südwestlichen Kleinasien, Internationales Kolloquium (Antalya 2005) 131-150.

Korkut 2015 T. Korkut, Tlos. Akdağlar’ın Yamacında Bir Likya Kenti (İstanbul 2015).

Korkut ve diğ. 2017 T. Korkut – Ç. Uygun – B. Özdemir, Neue Forschungen zum sogenannten Bellerophon-Grab in Tlos, içinde: R. Amedick – H. Fronning – W. Held (ed.), Marburger Winckelmann-Programm (Marburg 2017) 19-31.

Korkut – Uygun 2017 T. Korkut – Ç. Uygun, “Tlos Antik Kenti Şehircilik Anlayışı”, içinde: Ü. Aydınoğlu – A. Mörel (ed.), Antik Dönemde Akdeniz’de Kırsal ve Kent (Mersin 2017) 236-248.

Korkut – Tekoğlu 2019 T. Korkut – R. Tekoğlu, “Tlos Antik Kenti Qñturahi Kaya Mezarı” / “Qñturahi Rockcut Tomb in the Ancient City of Tlos”, Olba XXVII, 2019, 169-188.

Kuban 2012 Z. Kuban, Die Nekropolen von Limyra. Bauhistorische Studien zur klassischen Epoche, Forschungen in Limyra, Bd. 4 (Wien 2012).

Kuban 2016 Z. Kuban, “Likya Kaya Mezarları”, içinde: H. İşkan – E. Dündar (ed), Lukka’dan Likya’ya, Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi (İstanbul 2016) 410-421.

Mellink – Angel 1973 M. J. Mellink – J. L. Angel, “Excavations at Karatas-Semayuk and Elmali, Lycia 1972”, American Journal of Archaeology 77(3), 1973, 293-307.

Naour 1977 C. Naour, “İnscriptions de Lycie”, ZPE 24, 1977, 289–290.

Özdemir 2016 B. Ş. Özdemir, Tlos Tanrıları ve Kültleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Antalya 2016).

Özdemir 2018 B. Ş. Özdemir, “Fethiye Müzesi’nden Bir Grup Kabartmalı Sunak Işığında Likya’da Artemis’in Farklı İkonografileri”, Cedrus VI, 2018, 329-345.

Özdemir 2019 B. Ş. Özdemir, “Karaveliler Lahdi Işığında Tlos’ta Ölü Kültü Uygulamalarına Bir Bakış”, Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Ölü Kültü Sempozyumu, 2019 (baskıda).

Özer 2016 E. Özer, “Likya Lahitleri”, içinde: H. İşkan – E. Dündar (ed.), Lukka’dan Likya’ya, Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi (İstanbul 2016) 422-433.

Öztürk – Süel 2011 H. S. Öztürk – H. E. Süel, “Tloslu Ptolemaios‘un Mezar Yazıtı”, Adalya XIV, 2011, 259-266.

Schürr 2008 D. Schürr, Zur Rolle der Lykischen Mindis, Kadmos 47, 2008, 147-170.

TAM II E. Kalinka, Tituli Lyciae Lingvis Graeca et Latina Conscripti 1: Pars Lyciae occidentalis cum Xantho oppido 2: Regio quae ad Xanthum flumenpertinet praeter Xanthum oppidum 3: Regiones montanae a valle Xanthi fluminis adoram orientalem, Vindobonae TAM II, 1920-1944.

Tekoğlu 2002/03 R. Tekoğlu, “Three New Lycian Inscriptions from Tlos and Asartaş”, Die Sprache 43, 1, 2002/03, 104-114.

Uğurlu 2000 E. Uğurlu, “Lykia Bölgesi Ölü Gömme Adetlerine Genel Bir Bakış”, Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 2, Cilt 1, 2000, 359-388.

Yücel-Bahçetepe 2018 T. Yücel-Bahçetepe, “A Warrior Relief in the Ancient City of Tlos”, içinde: T. Korkut – B. Özen-Kleine (ed.), Festschrift für Heide Froning / Studies in Honour of Heide Froning (İstanbul 2018) 559- 570.