Hurmalık Hamamı buluntuları ışığında Patara’nın Geç Roma-Erken Bizans dönemi Kuzey Afrika kökenli seramikleri

Likya’nın Patara antik kentinde, 2005-2008 yılları arasında gerçekleştirilen Hurmalık Hamamı kazıları sonunda çok sayıda Geç Roma - Erken Bizans döne�- mine ait seramik buluntular ele geçmiştir. Bunların arasında Kuzey Afrika kökenli bir grup dikkat çekici�- dir. Amfora, kırmızı astarlı seramik ve kandil olmak üzere 3 temel gruba ait örnekler bulunmuştur. Am�- fora örnekleri 7 form, Kırmızı astarlı seramikler 10 form ve Kırmızı astarlı Kuzey Afrika kandil örnekleri 2 form altında gruplandırılarak değerlendirilmişler�- dir. Tespit edilen seramik buluntular büyük oranda Orta Tunus (Byzacena) ve Kuzey Tunus (Zeugitane) bölgelerinde yer alan atölyelerde üretilmiş olabilecek�- leri düşünülmektedir. Özellikle, Karthago merkezli Kuzey Tunus (Zeugitane) bölgesi üretimine benzerlik�- leri dikkat çekmiştir. Batı Akdeniz bölgesinde olduk�- ça yaygın olup araştırma konusu olan Afrika kökenli seramikler, Anadolu’da aynı yoğunlukta görülmeyip henüz bütün bir mal grubu olarak çalışılmamıştır. Hurmalık Hamamı kazılarında Kuzey Afrika köken�- li seramiklerin tespiti, bir liman kenti olan Patara’nın Erken Bizans dönemi boyunca, deniz ticaretinde rol oynamaya devam ederek Kuzey Afrika ile ekonomik ilişkisinin varlığına işaret eder niteliktedir.

Patara’s Late Roman–Early Byzantine ceramics from North Africa in the light of hurmalık bath finds

In the ancient city of Patara in Lycia, the Hurmalık Bath excavations carried out between 2005-2008. A large number of ceramic finds were recovered dated to the Late Roman-Early Byzantine Period. Among them, is noteworthy a group of North African origin. Amphorae, red slip pottery and clay lamps were found in samples of three main groups. Grouping samples were evaluated under 7 amphora’s forms, 10 red-slip fine ceramic’s forms and 2 red-slipped North African lamp’s forms. Detected ceramic artifacts thought that might be produced in workshops of Central Tunisia (Byzacena) and Northern Tunisia (Zeugitane). Particularly, the production area of Karthago in Northern Tunisia (Zeugitane) drew attention to similarities. African pottery is widespread in the Western Mediterranean and well studied. In Anatolia, this same group is less attested and has not been studied in one large group so far. Data on ceramic samples from the excavations of Hurmalik shows that the port city of Patara has continued to play a role in maritime trade as with North Africa throughout the Early Byzantine Period.

PDF

___

Alanyalı, F. (2009). Patara Hurmalık Hamamı 2005- 2008 Yılı Arkeoloji ve Belgeleme Çalışmalarına Genel bir Bakış. Kültür Varlıklarının Belgelenmesi , Anadolu Üniversitesi Yayınları No. 1988, 125-140.
Arthur, P. (1986). Roman amforae from Canterbury. Britannia 17, 239-258.
Aselmino, L. ve Pavaloni, C. (1981). Lucerne Atlante X. Atlante delle forme ceramiche I, Ceramica fine romana nel Bacino mediterraneo (medio e tardo impero), Enciclopedia dell’arte antica, Roma, 200-203.
Ateş, G. (2003). Die Rote Feinkeramik Von Aizanoi Als Lokaler Kulturträger.(Yayınlanmamış Doktora Tezi,Heidelberg, 2003). http://archiv. ub.uni-Heidelberg.de/volltextserver/volltexte/ 2010/10536/pdf/Die_Rote_ Feinkeramik_von_ Aizanoi_als_lokaler_Kulturtraeger.pdf (erişim tarihi 18 ocak 2012).
Atik, N. (1995). Die Keramik aus den Südthermen von Perge. Ist Mit 40, Tübingen. Atik, N. (1998). Çanak çömlek Buluntuları. İn: Toros’larda bir Antik Kent Lyrbe?-Seleukia, İstanbul, 92-101.
Bailey, D.M. (1985). Excavations at Sidi Khrebish Benghazi – Berenice III-2: The Lamps. Supplement to Libya Antiqua V, Tripoli.
Ben Abed Ben Khader, A., v.d. (2004). A. Ben Abed Ben Khader v.d., Sidi Jdidi 1: La Basilique sud, E.F.R. 339, Paris.
Berndt , M. (2003). Funde aus dem Survey auf der Halbinsel von Milet (1992-1999). Internationale Archäologie 79, Leidorf.
Bonifay, M. ve Pelletier, J-P. (1983). Eléments d’évolution des céramiques de l’Antiquité tardive à Marseille d’après les fouilles de la Bourse (1980- 1981). RAN 16, 285- 346.
Bonifay, M. (1986). Observations sur les amphores tardives à Marseille d’après les fouilles de la Bourse (1980-1984). RAN 19, 269-301.
Bonifay, M. (2003). La céramique africaine, un indice de développement économique? Ant.Tard. 11, 113-128.
Bonifay, M. (2004). Etudes sur la céramique romaine tardive d’Afrique. BAR 130, Oxford.
Bonifay, M. (2005). Observations sur la typologie des lampes africaines (IIe-VIIe s.). Actes du 1er Congrès international d’études sur le luminaire antique, Nyon-Genève (29. IX - 4.X.2003), Monogr. Instrumentum 31, Montagnac, 31- 38.
Bovon, A. (1966). Lampes d’Argos. Etudes Péloponnésiennes V, Paris.
Broneer, O. (1930). Terracotas Lamps. Corinth IV-2, Cambridge.
Bruneau, P. (1965). Les Lampes. Délos XXVI, Paris.
Congès, G. ve (1991). Un dépotoir de l’Antiquité tardive dans le quartier de l’Esplanade à Arles. RAN 24, 201- 234.
Cottica, D. (2000). Late Roman Imported and Locally Produced Pottery from Hierapolis (Pamukkale,Turkey):Preliminary Evidence. RCRF acta 36, 49- 56.
Courtils, J. ve Laroche, D. (2004). Xanthos et Letôon : Rapport sur la campagne de 2003. An. Ant. XII, 309-340.
Çevik, N. ve v.d.(2009). Myra ve Andriake Kazıları 2009: İlk Yıl. K.S.T. XXXII(1), 403 vd.
Çevik, N. ve Bulut, S. (2010). İkinci kazı sezonu so�- nunda Myra ve limanı Andriake. Arkeolojisinden Doğasına Myra-Demre ve Çevresi, Antalya, 25 vd.
Delattre, A.L. (1880). Lampes Chrétiennes de Carthage, Paris.
Doğer, L. (2007). Byzantine Ceramics: Excavations at Smyrna Agora (1997-98, 2002-03). Proceeding of the First International Symposion on Late Antique, Byzantine, Seljuk and Ottoman Pottery and Tiles in Archaeological Context, Çanakkale 31 may – 3 june 2005: Çanak, Byzas 7, Istanbul, 97-122.
Ennabli, A. (1976). Lampes Chrétiennes de Tunisie, Paris.
Ferrazzoli, A.F. ve Ricci, M. (2009). Cilician Ceramic Production from Roman to Byzantine Age, New Data from Elaiusse Sebaste. Olba XVII, 33- 44.
Garnett, K.S. (1975). Late Roman Corinthian Lamps from the Fountain of the Lamps. Hesperia XLIV, 173-206.
Gassner, V. (1997). Das Südtor der Tetragonos-Agora, Ephesos XIII.(1.1), Wien.
Hayes, J.W. (1972). Late Roman Pottery, British School at Rome, London.
Hayes, J.W. (1980). Ancient Lamps in the Royal Ontario Museum, Royal Ontario Museum, Toronto.
Hayes, J.W. (1992). Excavations at Saraçhane in İstanbul 2, Princeton University Press, New Jersey.
Hayes, J.W. (2008). Roman Pottery fine-ware imports. The Athenian Agora XXXII, the American School of Classical Studies at Athens, Princeton-New Jersey.
Hellström, P. (1965). Pottery of Classical and Later Date, Terracotta Lamps and Glass. Labraunda II: 1, Lund .
Işık, F. (2000). Patara: The History and Ruins of the Capital City of Lycian League. Antalya.
Jones, F.F. (1950). The Pottery. Excavation at Gözlü Kule, Tarsus I, Princeton University Press, Princeton. Johnson, B.L. (1988). The Pottery. Excavation at Jalame, University of Missouri Press, Columbia, 136- 226.
Keay, S.J. (1984). Late Roman Amforae in the Western Mediterranean.:A Typology and Economic Study: the Catalan Evidence, BAR Int. Series 136, Oxford.
Korkut, T. ve Grosche, G. (2007). Das Bouleuterion von Patara, Patara II (1), Ege yayınları, Istanbul.
Karivieri, A. (1996). The Athenian Lamp Industry in Late Antiquity. Papers and Monographs of the Finnish Institute at Athens Vol. V., Vammala.
Lequément, R. (1976). Une épave du Bas-Empire dans la baie de Pampelonne (presqu’île de Saint- Tropez). RAN 9, 177-188.
Lund, J. (2001). Motifs in Context: Christian Lamps. İn: Late Antiquity: Art in context, Acta Hyperborea 8, Copenhagen, 199-214.
Manacorda, D. (1977). Anfore. Ostia IV , 117-283.
Marksteiner, T., Lemaître, S. ve Yener Marksteiner, B. (2007). Die Grabungen am Südtor von Limyra. Jahrshefte-ÖstArchInstW 76,Wien, 171-278.
Özkönü, Y. (2006). Sagalassos’un Kalıp Yapımı Kandilleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul).
Öztaskın, M. (2009). Olympos Antik Kentinden Bir Grup Erken Bizans Dönemi Seramiği. Ebru Parman’a Armağan, Ankara, 287-300.
Peacock, D.P.S. (1977). Roman amforae : typology, fabric and origins. Méthodes classiques et méthodes formelles dans l’étude typologique des amphores, Actes du colloque de Rome (27-29 mai 1974), École Française de Rome 32, Rome , 261-278.
Peacock, D. P. S. v.d. (1990). Roman pottery production in central Tunisia. JRA 3, 59-84.
Pellegrino, E. (2003). Présentation des céramiques issues des fouilles menées en 1998-1999 sur l’acropole lycienne de Xanthos. An. Ant. XI, 215-221.
Perlzweig, J. (1961). Lamps of the Roman Period: First to Seventh Century after Christ, The Athenian Agora 7 .
Pierobon-Benoit, R. (1994). L’Asia Minore e l’approvvigionamento in grano di Roma. İn: Le Ravitaillement en blé de Rome et des centres urbains des débuts de la République jusqu’au Haut-Empire. Actes du colloque international de Naples (14-16 Février, 1991), École Française de Rome 196, 305-324.
Pomey, P. ve Tchernia, A. (1978). Le tonnage maximum des navires de commerce romains. Archaeonautica 2, 233-251.
Rautman, M.L. (1995). Two Late Roman Wells at Sardis. A.A.S.O.R. 53, 1995, 37-84.
Raynaud, C. (1993). La Céramique africaine Claire C –D. Lattara 6, 185-197.
Riley, J.A. (1975). The Pottery from the First Session of Excavation in the Caesarea Hippodrome. B.A.S.O.R. 218, 25-63.
Riley, J.A. (1979). Coarse pottery. Excavations at Sidi Khrebish Benghazi – Berenice II, Supplement to Libya Antiqua V, Tripoli, 91-402.
Santamaria, Cl. (1995). L’épave Dramont « E » à Saint- Raphaël (Ve siècle ap. J.-C.). Archaeonautica 13, 5-198.
Sekban, M.B. (2007). Antandros Yamaç Ev Terra Sigillata Buluntuları (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Izmir).
Sodini, J.P. (2000). Productions et échanges dans le monde protobyzantin (IVe-VIIe s.): le cas de la céramique. Byzanz als Raum, Wien , 181-196.
Soykal Alanyalı, F. ve Şen, D. (2007). Patara Hurmalık Hamamı Frigidarium Seramiklerinin Stratigrafik Olarak Değerlendirilmesi. SERES IV. Uluslararası Katılımlı Seramik, Cam, Emaye, Sır ve Boya Semineri, 412-430.
Tchernia , A. ve Zevi, F. (1969). Amphores de Byzacène au Bas-Empire I-II. Ant.Afr. 3, 173-214.
Teall, J.L. (1959). The Grain Supply of the Byzantine Empire, 330-1025. D.O.P. 13, 87-139.
Tekocak, M. (2006). Kelenderis Roma Çağı Seramiği (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya, 2006).
Tuchelt, K. (1971). Didyma Bericht über die Arbeiten. IstMitt. 21, 45-87.
Waagé, F.O. (1948). Antioch-on-the-Orontes IV, Princeton. Whittaker, D. (1989). Amforae and Trade. E.F.R. 114, 1-2.
Williams, D. ve Carreras, C. (1995). North African Amforae in RomanBritain: A Re-Appraisal. Britannia 26, 231-252.
Williams, C. (1989). Anemourion the Roman and Early Byzantine Pottery, Subsidia Mediaevalia 16, Belgium.