Kolay Serpil AKFERT, Ebru ÇAKICI, Mehmet ÇAKICI

Üniversite öğrencilerinde sigara-alkol kullanımı ve aile sorunları ile ilişkisi

Amaç: Bu çalışmada, üniversite öğrencilerinde sigara-alkol kullanımını ve bunun aile sorunları ile ilişkisini belirlemek amaçlanmıştır. Yöntem: Araştırmanın örneklemini Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde bulunan Yakın Doğu Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nde öğrenim gören toplam 192 öğrenci oluşturmuştur. Araştırmada araştırma-cılar tarafından hazırlanan kişisel bilgi formu, Aile Yapısını Değerlendirme Aracı (AYDA) ve Gençlik Döneminde Aile Sorunlarını Değerlendirme Ölçeği (GDASDÖ) kullanılmıştır. Sonuçlar: Araştırmaya katılan deneklerin yaş ortalaması 22.38±2.0 yıldır. Öğrenciler arasında yaşam boyu en az bir kez sigara deneme oranı %61.5, yaşam boyu alkol deneme oranı ise %70.8 bulunmuştur. Sigara deneyen öğrencilerin denemeyen öğrencilere göre aile ortamlarında AYDA’ya göre ‘iletişim’, ‘birlik’, ‘yönetim’, ‘yetkinlik’ ve ‘duygusal bağlam’ boyutlarını daha düşük algıladıkları (p=0.004, p=0.018, p=0.044, p=0.007, p=0.004), aynı zamanda aile ortamlarında GDASDÖ’ne göre ‘otoriter baskıcı tutum’, ‘ilişkilerde duyarsızlık ve tutarsızlık’ ile ‘anne-baba ilişkilerinde uyumsuzluğun’ daha yüksek (p=0.023, p=0.009, p=0.003) olduğu saptanmıştır. Alkol deneyen öğrenciler denemeyen öğrencilerle karşılaştırıldığında aile ortamlarında AYDA’ya göre ‘duygusal bağlam’ boyutunun anlamlı olarak daha düşük (p=0.044) olduğu, GDASDÖ’ne göre daha fazla ‘otoriter baskıcı tutum’, ‘anne-baba ilişkilerinde uyumsuzluk’, ‘ilişkilerde sınırsızlık ve istismar’ (p=0.000, p=0.00, p=0.001) olduğu saptanmıştır. Çoklu regresyon analizi sonuç-ları ‘sigara deneme’ üzerinde yaşın (β=0.193, t=2.474, p=0.014), ‘sigara içme sıklığı’ üzerinde ise cinsiyet (β=-0.196, t=-2.814, p=0.004) ve alkol denemiş olmanın (β=0.153, t=2.192, p=0.030) yordayıcı olduğunu göstermek-tedir. ‘Alkol deneme’ üzerinde ‘uyruk’ (β=-0.227, t=-2.958, p=0.004) ve ‘GDASDÖ-toplam’ (β=0.259, t=2.473, p=0.014) yordayıcı bulunurken, ‘alkol deneme sıklığı’ üzerinde göreli önem sırasıyla ‘GDASDÖ-toplam’ (β=0.418, t=1.976, p=0.000), ‘uyruk’ (β=-0.259, t=-3.514, p=0.001), ‘AYDA-toplam’ (β=0.229, t=4.161, p=0.025) ve ‘sigara deneme’ yordayıcı (β=0.140, t=2.267, p=0.050) görülmektedir. Tartışma: Sonuçlar bize sigara-alkol deneyen gençlerin aile ortamlarını daha olumsuz algıladıklarını göstermektedir. Sigara-alkol içme ile ilgili önleme çalışmalarının üniversite yıllarında da sürdürülmesi ve bu çalışmalarda aile etkisinin göz önüne alınması gerekmektedir.

PDF

___

1. Hogan MJ. Diagnosis and treatment of teen drug use. Med Clin North Am 2000; 84:927-966.

2. Ögel K. Bağımlılığı Önleme Anne-Babalar-Öğretmenler İçin Kılavuz. İstanbul, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2002.

3. Ögel K, Erol B. Çocuklarda Sigara, Alkol ve Madde Bağımlılığı “Çocuğum Madde Bağımlısı Olmasın”. Ankara, Morpa Kültür Yayınları, 2005.

4. Çakıcı M. Uyuşturucu Madde kullanımı. Lefkoşa, KKTC Devlet Basımevi, 2000.

5. Çakıcı M, Çakıcı E. K.K.T.C. Madde Kullanımının Yaygınlığı. Lefkoşa, Dört Renk Matbaacılık, 1996.

6. Alikaşifoğlu M, Ercan O. Ergenlerde madde kullanımı. Türk Pediatri Arşivi 2002; 37:66-73.

7. Demircioğlu, A. Üniversite Öğrencilerinde Sigara- Alkol Kullanım Özellikleri ve Risk Faktörleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Lefkoşa, Yakın Doğu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2006.

8. Steinberg L. Ergenlik. F Çok (Çev.), Ankara, İmge Kitabevi, 2007, s.489-499.

9. Ünal M. Madde bağımlılığı ve alkolizimde aile. Aile ve Toplum Dergisi 1991; 1:80-85.

10. Ekşi A. Gençlerimiz ve Sorunları. İstanbul, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları,1982, s.44-46.

11. Ekşi A. Çocuk, Genç, Ana Babalar. Ankara, Bilgi Yayınevi, 1990, s.101-126.

12. Rescnic M, Bearman L, Blum R, Bauman K, Harris K, Tabor J, et al. Protecting adolescents from harm: Findings from the nationallongitudinal study on adolescent health. JAMA 1997; 27:823-830.

13. Jackson C, Henriksen L, Dickinson D, Levine WD. The early use of alcohol and tobacco: its relation to children’s competence and parents’ behavior. Am J Public Health 1997; 87:359-364.

14. Gülerce A. Türkiye’de Ailelerin Psikolojik Örüntüleri. İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 1996.

15. Tuğrul C. Gençlik Dönemi Aile Sorunlarını Değerlendirme Ölçeği: Faktör yapısı, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi 1996; 11:25-43.

16. Türkoğlu M. Adnan Menderes Üniversitesi Öğrencilerinin Sigara İçme ve Bırakma Davranışlarının Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi, Aydın, Adnan Menderes Üniversitesi, Tıp Fakültesi, 2007.

17. Yılmaz G, İbiş S, Sevindi T. Gazi Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu öğrencilerinin sigara ve alkol kullanımının değerlendirilmesi. Bağımlılık Dergisi 2007; 8:85-90.

18. Çakmak Ş, Ayvaşık B. Üniversite öğrencilerinde alkol kullanma nedenleri ile kaygı duyarlılığı arasındaki ilişki. Türk Psikoloji Dergisi 2007; 22:91-107.

19. Akvardar Y, Aslan B, Ekici ZB, Öğün E, Şimsek T. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dönem II öğrencilerinde sigara, alkol, madde kullanımı. Bağımlılık Dergisi 2001; 2:49-52.

20. Yıldırım İ. Sigara, alkol ve uyuşturucu kullanan üniversite öğrencilerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 1997; 13:147-155.

21. Yiğit Ş, Khorshid L. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi öğrencilerinde alkol kullanımı ve bağımlılığı. Bağımlılık Dergisi 2006; 7:24-30.

22. Çivi S, Şahin TK. Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi ve Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu öğrencilerinin sigara konusundaki bilgi tutum ve davranışları. Aile ve Toplum 1991; 1:49-52.

23. Herken H. Gençlerin Sigara Kullanma Davranışına Anne-Baba Tutumunun, Sosyokültürel Değişkenlerin ve Sosyal Öğrenmenin Etkileri. Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi, Konya, Selçuk Üniversitesi, Tıp Fakültesi, 1997.

24. Bahar HH. Sigara Alışkanlığının Oluşmasında Üniversite Öğrencileri Üzerinde Etkili Olan Sosyo-Ekonomik Faktörler. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2001.

25. Tol C. Lise Öğrencilerinin Alkol Kullanımını Etkileyen Bazı Değişkenler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1990.

26. Conners G, Maisto SA, Watson DW. Racial factors influencing college student’s ratigs of alcohol’s usefulness. Drug Depend 1988; 21:247-252.

27. Nazlı S. Aile Fonksiyonlarının Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 1997, s.54

28. Çakıcı M, Çakıcı E. Child abuse and its effect on drug use. International Conference of Violence in the Family. Abstract Book, Lefkoşa, 2000, s.40.

29. Coombs R, Landsverg J. Parenting style and substance use durink childhood and adolescence. J Marriage Fam 1988; 50:473-482.

30. Cohen DA, Richardson J, LaBree L. Parenting behaviorsand the onset of smoking and alcohol use: a longitudinal study. Pediatrics 1994; 94:368-375.