Fanatizmin psikodinamiği

Siyasette, toplumsal yaşamda, popüler kültürde sürekli olarak fanatizmden ve fanatizm tehlikesinden söz edilmektedir, ama bilim dünyasında bırakın fanatizm tehlikesine karşı ne yapılacağını, kavramsal bir fikir birliği bile sağlanabilmiş değildir. Bu yazıda fanatizm olgusu hakkında genel olarak kabul edilebilir bir tanımsal bir çerçeve belirlenmeye çalışılmaktadır. Fanatizm, fundamentalizm (köktendincilik) ve radikalizme (köktencilik) çok yakın anlamları olan, tartışmalar olmakla birlikte, genellikle onları da içerdiği kabul edilen bir kavramdır. Fanatizm, ‘aşırılık’, ‘dışlayıcılık’, ‘karşıtlık’ ve ‘dogmatizm’ şeklinde özetlenebilecek dört temel nitelik üzerine inşa olan bir olgular demeti olarak görülmektedir. Fanatizmin birçok boyutundan biri de psikolojiktir ve fanatizm tehlikesiyle baş edebilmek için fanatizmin psikolojisinin aydınlatılması gerekmektedir. Sigmund Freud’un kurucusu olduğu psikanalizin davranışlarımızın nedenlerini çocukluğumuzdaki kökenlerde ve ruhsal aygıtımızdaki bilinçdışı çatışmalarda arayan mirasına ve ondan türeyen Ego Psikolojisi, Nesne İlişkileri Kuramı, Kendilik Psikolojisi, Bağlanma Kuramı gibi yaklaşımlara sahip çıkan bakış açısına psikodinamik yaklaşım denir. Bu yazıda fanatizmin bireysel ve toplumsal psikolojisini aydınlatabilmek için psikodinamik yaklaşımdan yararlanılarak bir bakış ortaya konulmaktadır. Psikodinamik açıdan fanatizmin, basit, sıradan değil, hastalıklı bir bağlanma biçimine dayalı olduğu; tüm insan-insan ve insan-nesne ilişkilerindeki hastalıklı bağlanma türleriyle ilgili olarak çok çeşitli görünümler içerdiği söylenebilir. Fanatizmin bireysel psikodinamikleri incelendiğinde, ayrışma-bireyselleşme süreçlerinde sorun olduğunu, fanatiklerin ilkel savunma düzeneklerine başvurduklarını görülmektedir. Fanatizmin toplumsal psikolojisine psikodinamik yaklaşım açısından bakıldığında ise, büyük-grup gerilemesi, temel varsayım grupları gibi kavramlar oldukça işlevseldir. (Anadolu Psikiyatri Derg 2009; 10:325-331)

Psychodynamics of fanatism

Although, the danger of fanatism is continuously brought out as an issue in politics, social life and popular culture, science could not reach a conceptional consensus about the danger of fanatism yet, let alone discussing how to counter it. The purpose of this essay is to determine a generally acceptable definitional framework of fanatism phenomenon. Although, there are some discussions, which have very similar meanings, about fanatism, fundamentalism and radicalism, it is generally accepted that fanatism covers these two concepts. Fanatism is a cluster of phenomenons, that is built on four basic properties, which can be summarized as ‘extremism’, ‘externalization’, ‘opposition’ and ‘dogmatism’. One of many aspects of fanatism concerns psychology and to fight against fana- tism, its’ psychology should be understood. Psychodynamic Approach is used to define the methodology which claims the legacy of psychoanalysis founded by Sigmund Freud, which looks for the reasons of our behaviors in their childhood roots and in unconscious struggles that takes place in our mental apparatus, as well as ap-proaches that derive from psychoanalysis, such as Ego Psychology, Object Relations Theory, Psychology of Self and Theory of Attachment. In this article, with an aim to enlighten the individual and social psychology of fanatism, our view utilizes psychodynamic approach. It can be said that fanatism is a pathologic type of attachment, which is simple but not ordinary, and it covers numerous prospects about pathologic types attachments, which can be seen in person-to-person and person-to-object relations. While looking into the individual psychodynamics of fanatism; it is seen that there is a difficulty in separation-individualization processes and fanatics are applying the primitive defense mechanisms. When the sociological psychology of fanatism is analyzed from the viewpoint of psychodynamic approach, terms such as large-group regression or basic assumption groups are very functional.

PDF

___

1. Beyazyüz M, Göral Alkan S, Göka E. Fundamentalizmin psikolojisi. Avrasya Dosyası 2007; 13:355-384.
2. Demir Ö, Acar M. Sosyal Bilimler Sözlüğü. Ankara, Adres Yayınları, 2006.
3. Emiroğlu K, Aydın S. Antropoloji Sözlüğü. Ankara, Bilim ve Sanat Yayınları, 2003
4. Çağla C. Fanatizm ve sivil toplum üzerine sorular. Cogito 2007; 53:15-26.
5. Gabbard G. Psychodynamic Psychiatry in Clinical Practice. Washington, AP, 1990.
6. Wallace ER. Dynamic Psychiatry in Theory and Practice. Philadelphia, Lea and Febiger, 1983.
7. Poyraz H. Fanatizm, bağlanma ve ahlak. Cogito 2007; 53:27-36.
8. Tietze A. Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügati. İstanbul, Simurg Yayınları, 2002.
9. İnam A. Bağnazlığa bir bakış. Cogito 2007; 53:135-145.
10. Göka E. Türklerde Liderlik ve Fanatizm. İstanbul, Timaş Yayınları, 2008.
11. Göka S, Göka E. Kadınlar, Erkekler, Aşıklar. İstanbul, Timaş Yayınları, 2008.
12. Fonagy P, Target M. Psychoanalytic Theories: Perspectives From Developmental Psychology. London, Whurr, 2003.
13. Summers F. Fundamentalism, psychoanalysis and psychoanalytic theories. Psychoanal Rev 2006; 93:329-352.
14. Mahler M, Pine F, Bergman A. The Psychological Birth of the Human Infant: Symbiosis and Individuation. New York, Basic Books, 1975.
15. Winnicott DW. The Maturational Process and the Facilitating Environment. New York, International Universities Press, 1965.
16. Masterson J F. Kişilik Bozuklukları. BT Bozkurt, TV Soylu (Çev.), İstanbul, Litera Yayıncılık, 2008.
17. Kernberg O. Psychology of religious fundamentalist ideologies. New York Academy of Medicine. http://www.theapm.org/cont/Kernbergtext.html.
18. Volkan V. Some observations on religious funda- mentalism and the Taliban. Mind and Human Interaction 2001; 12: 3:1-8.
19. Klein M. Notes on some schizoid mechanisms. Int J Psychoanal 1946; 27:99-110.
20. Göka E, Yüksel FV, Göral S. İnsan ilişkilerinde yansıtmalı özdeşim. Turk Psikiyatri Derg 2006; 17: 46-54.
21. Young R. Psychoanalysis, terrorism and fundamentalism. Psychodynamic Practice 2003; 9:307-324.
22. Winnicott DW. Playing and Reality: Transitional Objects and Transitional Phenomena. New York, Basic Books, 1971.
23. Volkan VD. Körü Körüne İnanç: Kriz Dönemlerinde Geniş Gruplar ve Liderleri. O Karaçam (Çev.), İstanbul, Okuyanus Yayınları, 2005.
24. Göka E. İnsan Kısım Kısım: Topluluklar, Zihniyetler, Kimlikler. Ankara, Aşina Kitaplar, 2006.
25. Habip B. (Ed.) Bensizbiz: Topluluk Zihniyetinin Psikanalizi. Y Aksu, N Ökten, A Tümertekin (Çev.), İstanbul, İthaki Yayınları, 2002.
26. Bilgin N. Kimlik İnşası. Ankara, Aşina Kitaplar, 2007.
27. Bion WR. Experiences in Groups. London, Tavistock, 1961.
28. Göka E. Türk Grup Davranışı. Ankara, Aşina Kitaplar, 2006.
29. Volkan VD. Religious fundamentalism, violence and its consequences: A psychoanalytic Review. Oral presentation, New York Academy of Medicine, (30 October 2001, New York). http://www.theapm.org/cont/Volkantext.html.
30. Turquet P. Dwell in Possibility: Selected Writings of Pierre Turquet. WG Lawrence (Ed.), London, Process Press Lmt., 1997.
31. Young RM. Bion and experiences in groups. 2008. http://www.human- nature.com/rmyoung/papers/pap148h.html
32. Volkan VD. Blood Lines: From Ethnic Pride to Ethnic Cleansing. Colorado, Westview Press, 1997.
33. Ökten KH. Taassuba karşı Kant’ın “ebedi barış” ilacı. Cogito 2007;53:166-172.
34. Springett J. Religious fundamentalism and primitive projective processes. Int J Psychoanal Psychother 2003;17:325-341.