Şizofreni hastalarında antipsikotik kullanımına bağlı hiperprolaktinemi ve kemik metabolizma bozuklukları

Şizofreni dünya nüfusunun yaklaşık %1’ini etkileyen bir bozukluktur. Şizofreni spektrum bozuklukları (şizoid kişilik bozukluğu, şizotipal kişilik bozukluğu, şizoaffektif psikoz ve sanrısal bozukluk) da alındığında bu oran %5’e kadar yükselir. Şizofreni ve şizoafektif bozukluk hastalarında kemik metabolizmasında hasarlanma ve düşük kemik mineral yoğunluğu için yatkınlaştırıcı etkenler bozukluğun kendisine, yetersiz egzersiz ve güneş ışığına, sigara içmeye ve polidipsiye bağlı olabilir. Antipsikotik ilaçların kemik metabolizması üzerine etkileri daha çok hiperprolaktinemi ve buna bağlı ortaya çıkan hipogonadal durumla ilişkilendirilmiştir. Bu hastalarda hiperprolaktinemi daha sık gözlenirken, kemik metabolizma bozuklukları sorgulanmadığı ve rutin incelemeler arasında olmadığı için genellikle gözden kaçmaktadır; kemik metabolizma bozukluklarına olan ilgi son yıllarda artmıştır. Kemik metabolizma bozukluğu olan hasta kalsiyum ve vitamin D’nin yeterli miktarları ve diyet hakkında; düzenli kilo verdirici egzersiz, sigara, kafein ve alkolden kaçınma; yeterli güneş ışığından faydalanmanın yararı konusunda bilgilendirilmelidir. Prolaktini artıran antipsikotik ilaçlardan prolaktini daha az artıran antipsikotik ilaçlara geçiş, hormon replasman tedavisi ve bifosfanatların kullanımı önerilmektedir.

Hyperprolactinemia and bone metabolism disorders due to antipsychotics in patients with schizophrenia

Schizophrenia has influenced approximately 1% of the general population. If the schizophrenia spectrum disorders (schizoid personality disorder, schizotypal personality disorder, schizoaffective disorder and paranoid disorder) have been included, this rate would increase to 5%. Psychiatric disorders, sun light deficiency, inadequate exercise, smoking and polidipsia are predisposing factors for decreased bone mineral density and disruption in bone metabolism of patients with schizophrenia and schizoaffective disorders. The effects of antipsychotic drugs on bone metabolism are closely associated with hyperprolactinemia and hypogonadal states. Although in this group of patients hyperprolactinemia is seen commonly, bone metabolism disorders are not investigated and not included among routine procedures. That way they are usually missed out of sight. Recently, interest on bone metabolism disorders increase. Patients with bone metabolism disorder should be acknowledged that they must add calcium and vitamin D supplements to diet; regularly lose weight, do exercise, avoid cigarette, caffeine and alcohol; benefit good enough of sunshine. Using antipsychotics with no effect on prolactine levels, hormone replacement therapy and biophosphonate supplement is recommended for the treatment of this situation.

___

  • 1. van Kammen DP, Marder SR. Serotonin-dopamine antagonists (Atypical or second-generation antipsychotics). BJ Sadock, VA Sadock (Eds.), Kaplan&Sadock’s Comprehensive Textbook of Psychiatry, eighth ed., Philadelphia, Lippincott Williams Wilkins, 2005, p.1329-1558.
  • 2. Öztürk O, Uluşahin A. Ruh Sağlığı ve Bozuklukları. Ruhsal Bozukluklarda İlaç Sağaltımı, 2. cilt, on birinci baskı, Ankara, Nobel Tıp Kitabevleri, 2008.
  • 3. Halbreich U, Rojansky N, Palter S, Hreshchyshyn M, Kreeger J, Bakhai Y, et al. Decreased bone mineral density in medicated psychiatric patients. Psychosom Med 1995; 57:485-491.
  • 4. Misra M, Papakostas GI ve Klibanski A. Effects of psychiatric disorders and psychotropic medications on prolactin and bone metabolism. J Clin Psychiatry 2004; 65:1607-1618.
  • 5. Petty SJ, O’Brien TJ, Wark JD. Antiepileptic medication and bone health. Osteoporos Int 2007; 18:129-142.
  • 6. Naidoo U, Goff DC, Klibanski A. Hyperprolactinemia and bone mineral density: the potential impact of antipsychotic agents. Psychoneuroendocrinology 2003; 28;97-108.
  • 7. Bilici M, Çakırbay H, Güler M,Tosun M, Ülgen M, Tan Ü. Classical and atypical neuroleptics, and bone mineral density, in patients with schizophrenia. Int J Neurosci 2002; 112:817-828.
  • 8. Liu-Seifert H, Kinon BJ, Ahl J, Lamberson S. Osteopenia associated with increased prolactin and aging in psychiatric patients treated with prolactin elevating antipsychotics. Ann NY Acad Sci 2004; 1032:297-298.
  • 9. Becker D, Liver O, Mester R, Rapoport M, Weizman A, Weiss M. Risperidone, but not olanzapine, decreases bone mineral density in female premenopausal schizophrenia patients. J Clin Psychiatry 2003; 64:761-766.
  • 10. Meaney AM, O’Keane V. Reduced bone mineral density in patients with schizophrenia receiving prolactin raising antipsychotic medication. J Psychopharmacol 2003; 17:455-458.
  • 11. Haddad PM, Wieck A. Antipsychotic-induced hyperprolactinemia. Drugs 2004; 64:2291-2314.
  • 12. Hummer M, Malik P, Gasser RW, Hofer A, Kemmler G, Naveda RCM, et al. Osteoporosis in patients with schizophrenia. Am J Psychiatry 2005; 162:162-167.
  • 13. Windgassen K, Wesselman U, Schulze Monking H. Galactorrhea and hyperprolactinemia in schizophrenic patients on neuroleptics: frequency and aetiology. Neuropsychobiology 1996; 33:142-146.
  • 14. Ghadirian A, Chouinard G, Annable L. Sexual dysfunction and plasma prolactin levels in neuroleptic-treated schizophrenic outpatients. J Nerv Ment Dis 1982; 170:463-467.
  • 15. Bushe C, Shaw M. Prevalence of hyperprolactinemia in a naturalistic cohort of schizophrenia and bipolar outpatients during treatment with typical and atypical antipsychotics. J Psycho-pharmacol 2007; 21:768-773.
  • 16. Kleinberg DL, Davis JM, De Coster R, Van Baelen B, Brecher M. Prolactin levels and ad-verse effects in patients treated with risperidone. J Clin Psychopharmacol 1999; 156:294-298.
  • 17. David SR, Taylor CC, Kinon BJ, Breier A. The effects of olanzapine, risperidone and haloperidol on plasma prolactin levels in patients with schizophrenia. Clin Ther 2000; 22:1085-1096.
  • 18. Breier AF, Malhotra AK, Su TP, Pinals DA, Elman I, Adler CM et al. Clozapine and risperidone in chronic schizophrenia: effects on symptoms, parkinsonian side effects, and neuroendocrine response. Am J Psychiatry 1999; 156:294-298.
  • 19. Kinon B, Gilmore J, Liu H, Halbreich UM. Prevalance of hyperprolactinemia in schizophrenic patients treated with conventional antipsychotic medications or risperidone. Psychoneuroendocrinology 2003; 28(Suppl.2):55-68.
  • 20. Kim KS, Pae CU, Chae JH, Bahk WM, Jun TY, Kim DJ et al. Effects of olanzapine on prolactin levels of female patients with schizophrenia treated with risperidone. J Clin Psychiatry 2002; 63:408-413.
  • 21. Bliesener N, Yokusoğlu H, Quednow BB, Kling-müller D, Kühn KU. Usefulness of bromocriptine in the treatment of amisulpride-induced hyperprolactinemia. Pharmacopsychiatry 2004; 37:189-191.
  • 22. Grunder G, Wetzel H, Schloesser R, Anghelescu Ii Hillert A, Lange K, et al. Neuroendocrine response to antipsychotics: effects of drug type and gender. Biol Psychiatry 1999; 45:89-97.
  • 23. Turrone P, Kapur S, Seman M, Flint AJ. Elevation of prolactin levels by atypical antipsychotics. Am J Psychiatry 2002; 159:133-135.
  • 24. Potkin SG, Saha AR, Kujawa MJ, Carson WH, Ali M, Stock E, et al. Aripiprazole, an antipsychotic with a novel mechanism of action, and risperidone vs placebo in patients with schizophrenia and schizoaffective disorder. Arch Gen Psychiatry 2003; 60:681-690.
  • 25. Goff DC, Posever T, Herz L, Simmons J, Kletti N, Lapierre K, et al. An exploratory haloperidol-controlled dose findings study of ziprasidone in hospitalized patients with schizophrenia and schizoaffective disorder. J Clin Psychopharmacol 1998; 18:296-304.
  • 26. Takahashi H, Higuchi H, Kamata M, Naitoh S, Yoshida K, Shimizu T, et al. Effectiveness of switching to quetiapine for neuroleptic-induced amenorrhea. J Neuropsychiatry Clin Neurosci 2003; 15:375-377.
  • 27. Pack AM, Morrell MJ. Epilepsy and bone health in adults. Epilepsy Behav 2004; 5:24-29.
  • 28. Kishimoto T, Watanabe K, Takeuchi H, Kikuchi T, Nakajima S, Shimada N, et al. Bone mineral density measurement in female inpatients with schizophrenia. Schizophr Res 2005; 77:113-115.
  • 29. Canuso CM, Goldstein JM, Wojcik J, Dawson R, Brandman D, Klibanski A, et al. Antipsychotic medication, prolactin elevation, and ovarian function in women with schizophrenia and schizoaffective disorder. Psychiatry Res 2002; 111:11-20.
  • 30. Meaney AM, Smith S, Howes OD, O’Brien M, Murray RM, O’Keane V. Effects of long-term prolactin raising antipsychotic medication on bone mineral density in patients with schizophrenia. Br J Psychiatry 2004; 184:503-508.
  • 31. Abraham G, Paing WW, Kaminski J, Joseph A, Kohegyi E, Josiassen RC. Effects of serum prolactin on bone mineral density and bone metabolism in female patients with schizophrenia: a prospective study. Am J Psychiatry 2003; 160:1618-1620.
  • 32. Baastrup PC, Christiansen C, Transbøl I. Calcium metabolism in schizophrenic patients on long-term neuroleptic therapy. Neuropsychobiology 1980; 6:56-59.
  • 33. Howes O. Bone mineral density and prolactin associations in patients with chronic schizophrenia. Schizophr Res 2004; 66:77-78.
  • 34. O’Keane V, Meaney AM. Antipsychotic drugs. A new risk factor for osteoporosis in young women with schizophrenia? J Clin Psychopharmacol 2005; 25:26-31.
  • 35. Meaney AM, O’Keane V. Bone mineral density changes over a year in young females with schizophrenia: Relationship to medication and endocrine variables. Schizophr Res 2007; 93:136-143.
Anadolu Psikiyatri Dergisi-Cover
  • ISSN: 1302-6631
  • Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
  • Başlangıç: 2000
  • Yayıncı: -
Sayıdaki Diğer Makaleler

Antisosyal kişilik bozukluğu olgularında kendini yaralama davranışının saldırganlık, çocukluk çağı travmaları ve dissosiyasyon ile ilişkisi

Ayhan ALGÜL, M.Alpay ATEŞ, Murat GÜLSÜN, Ali DORUK, Ümit B. SEMİZ, Cengiz BAŞOĞLU, Servet EBRİNÇ, Mesut ÇETİN

Kronik böbrek yetmezliği olan çocuk ve ergenlerin depresyon, sosyal anksiyete ve aleksitimi açısından değerlendirilmesi

Gülseren KESKİN, Ayşegül BİLGE

Huzurevindeki yaşlılarda demans yaygınlığı, ilişkili risk etkenleri ve eşlik eden psikiyatrik tanılar

Tarkan AMUK, Kalkan Nalan OĞUZHANOĞLU, Atilla OĞUZHANOĞLU, Sözeri Gülfizar VARMA, Filiz KARADAĞ

Belirsizliğe Tahammülsüzlük Ölçeği, Endişe ile İlgili Olumlu İnançlar Ölçeği ve Endişenin Sonuçları Ölçeği'nin Türkçeye uyarlanması, geçerliliği ve güvenilirliği

Sevda SARI, İHSAN DAĞ

Depresyon hastalarında, nöbet geçirme süresi ve uygulanan elektriksel dozun, elektrokonvülsif tedaviye verilecek klinik yanıt hızı ile ilişkisi: Retrospektif bir çalışma

Altan EŞSİZOĞLU, Aziz YAŞAN, İsrafil BÜLBÜL, HASAN AKKOÇ, Hasan Ejder YILDIRIM, Musafa ÖZKAN

Sivas'ta bir psikiyatri kliniğinden taburcu olan hastaların ruhsal durumları, işlevsellik düzeyleri ve ilgili etkenler

Leyla ANLAR, Selma DOĞAN, Orhan DOĞAN

Fanatizmin psikodinamiği

Erol GÖKA, Sema GÖKA

Ölüm eğitiminin hemşirelerin ölüm kaygısı, ölüme ilişkin depresyon ve ölümcül hastaya tutumlarına etkisi

Fatma İNCİ, FATMA ÖZ

Şizofreni hastalarında antipsikotik kullanımına bağlı hiperprolaktinemi ve kemik metabolizma bozuklukları

Gonca KARAKUŞ, Lut TAMAM, Meliha ZENGİN

İş Yaşamında Yalnızlık Ölçeği Türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirlik çalışması

Tayfun DOĞAN, Bayram ÇETİN, Mehmet Z. SUNGUR