Vicdanlı Nesilden Vicdanlı Topluma

“İç duygusu, şuur”, gibi manalara gelen vicdân, terim olarak insanın kalbine doğan bir his, hayır işlemekten hoşlanan, kötülük etmekten huzursuz olan iyiyi kötüden, hayrı şerden ayıran ahlaki duygudur. Bu seçici ve ayırt edici melekeye vicdan denilmektedir. Bu yüzden o, insanın fiil ve davranışları üzerinde müspet ya da menfi bir tesire sahiptir. Vicdan kişinin bütün işlerinde “oto kontrol” görevini üstlenmektedir. Vicdan Kur’an’da geçmemekle birlikte birçok yerde insanın iradeye dayalı eylemlerini ahlâki ölçüler çerçevesinde denetleyen nefis, kalp ve fıtrat ile aynı anlamda kullanılmaktadır. Bu çalışmada, vicdanlılık ve vicdansızlık aile ve çevre ekseninde sosyo-dini perspektifle dökümantasyon yöntemiyle ele alınmış ve teorik olarak tartışılmıştır. Amaç, toplumun vicdanlı hale gelmesinin bireylerin vicdanlılığından geçtiğini ve bu sürecin toplumsal açıdan önemini ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler:

Din Sosyolojisi, Vicdan, Toplum, Aile, Çevre.

From Conscientious Generation to A Conscientious Society

Referring to meanings such as “inner sense, consciousness”, conscience is a moral feeling that is associated with intuition, being pleased with doing good deeds, feeling uneasy due to committing a crime, differing good from bad, benevolence from evil. This selective and distinguishing faculty is called conscience. For this reason, it has good or bad effects on a human being’s deeds and actions. Conscience assumes the role of "auto-control" in all deeds of a person. Although not mentioned in Qur’an, the conscience is used in many places in the same meaning as self, heart and nature, which supervise willful actions of a human being under moral standards. In this study, conscientiousness and unscrupulousness have been handled with the documentation method from a socio-religious perspective on the basis of family and surrounding and discussed theoretically. The aim is to reveal that society becomes conscientious through the conscientiousness of individuals and the social importance of this process.

Keywords:

Sociology of Religion, Conscience, Society, Family, Environment.,

PDF

___

Ağca, Hüseyin. Ailede Eğitim. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdilleh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. Riyad: Beytü’l-Efkar, 1419/1998.
Ahmed b. Hanbel. Müsned. 4 Cilt. b.y.: Riyad: Beytü’l-Efkar, 1998.,
Arslantürk, Zeki - Amman, Mehmet Tayfun. Sosyoloji. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2013.
Ay, M. Emin. Çocuklarımıza Allah’ı Nasıl Anlatalım. İstanbul: Timaş Yayınları, 1998.
Aydın, Mustafa. Güncel Kültürel Kavramlar. İstanbul: Açılım Kitap, 2013.
Aydın, Mustafa. Kurumlar Sosyolojisi. İstanbul: Açılım Kitap, 2013.
Aydın, Muhammed Şevki. Eğitim Ahlakı. Ankara: DİB Yayınları, 2020.
Bağçeci, Muhiddin. “Vicdan”. Şamil İslam Ansiklopedisi. 8/234-236. İstanbul: Şamil Yayınevi, 2000.
Baymur, Feriha. Genel Psikoloji. İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 1985.
Bolay, Süleyman Hayri. “Aşkın Değerler Buhranı”. Değerler ve Eğitimi. ed. Recep Kaymakcan vd.. 55-69. İstanbul: Dem Yayınları, 2013.
Cüceloğlu, Doğan. İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2018.
Coşkun, Hasan. “Modernleşme Sürecinde Aile'de Kimlik”. Kadın ve Aile Üzerine Araştırmalar Diııi, Tarihi, Sosyolojik ve Psikolojik Analizler, ed. Emine Öğük. 255-278. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2018.
Çağan, Kenan. “Ailenin İşlevleri”. Aile Sosyolojisi. ed. Kadir Canatan - Ergün Yıldırım. 83-93. İstanbul: Açılımkitap, 2013.
Çağrıcı, Mustafa. Anahatlarıyla İslam Ahlakı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2000.
Çağrıcı, Mustafa. “Ahlaki Müeyyide”. İslam Ahlakı. ed. Muhammed Şevki Aydın - Ahmed Hadi Adanalı. 173-198. İstanbul: DİB Yayınları, 2014.
Çubukçu, Zuhal. “İlköğretim Öğrencilerinin Karakter Eğitimi Sürecinde Örtük Programın Etkisi”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri 12/2 (2012), 1513-1534.
Demir, Osman. "Vicdan". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/100-102. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
Demir, Ömer - Acar, Mustafa. Sosyal Bilimler Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Yayınları, 1992.
Deniz, Gürbüz. Anlam ve Varlık Boyutuyla İnsan. Ankara: DİB Yayınları, 2015.
Doğan, D. Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: İz Yayıncılık, 1996.
Doğan, İsmail. Sosyoloji. İstanbul: Sistem Yayınları, 1998.
Dönmezer, Sulhi. Sosyoloji. Ankara: Savaş Yayınları, 1982.
Durkhim, Emile. Meslek Ahlakı, çev. Mehmet Karasan. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1986.
Durkheim, Emile. Ahlak Eğitimi. çev. Oğuz Adanır. İstanbul: Say Yayınları, 2016.
Dündar, Özge Zeybekoğlu. “Değişen ve Değiş(e)meyen Yönleriyle Aile: Yapısı, Türleri, İşlevleri”. Değişen Toplumda Değişen Aile Sosyolojik Tartışmalar. ed. Nurşen Adak. 39-64. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2018.
Erden, Münire. Eğitim Bilimlerine Giriş. Ankara: Arkadaş Yayınları, 2017.
Erkal, Mustafa E. vd.. Ansiklopedik Sosyoloji Sözlüğü. İstanbul: Der Yayınları, 1997.
Filmer, Paul. “Yüksek/Kitle”. çev. M. Ali Kirman - Talip Baycar. Temel Sosyolojik Dikotomiler. ed. Chris Jenks. 468-491. Ankara: Atıf Yayınları, 2014.
Güler, İlhami. İman Ahlak İlişkisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2010.
Günay, Ünver. Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2014.
Güngör, Erol. Değerler Psikolojisi. Amsterdam: Hollanda Türk Akademisyenler Birliği Vakfı Yayınları, 1993.
Güngör, Özcan. “Sosyalleşme ve Din”. Din Sosyolojisi. ed. Özcan Güngör - Rıdvan Şimşek. 502-512. İstanbul: Lisans Yayınları, 2020.
Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
Hökelekli, Hayati. Psikoloji, Eğitim ve Din Yönüyle İnsanî Değerler. İstanbul: Dem Yayınları, 2013.
İbn Mace, Ebu Abdilleh Muhammed b. Yezid el-Kazvini. es-Sünen. b.y.: Beyrut: Daru’l-Fikr, 1424/2003.
Karaman, Fikret vd.. Dini Kavramlar Sözlüğü. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
Karauğuz, Güngör. Âdem’in Çocukları. Konya: Çizgi Kitabevi, 2013.
Kaymakcan, Recep. “Bir Değer Olarak Hoşgörü ve Eğitimi”. Değerler ve Eğitimi. ed. Recep Kaymakcan vd.. İstanbul: Dem Yayınları, 2013, 515-531.
Koca, Ferhat. “Rahmet ve Merhamet Çağrısı Olarak İslam”. Hz. Peygamber ve Merhamet Eğitimi. 65-76. Ankara: DİB Yayınları, 2012.
Köylü, Mustafa - Nazıroğlu, Bayramali. “İlköğretimde Din Eğitimi”. Din Eğitimi. ed. Mustafa Köylü - Nurullah Altaş. 149-189. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
Köylü, Mustafa. “Ailede Din Eğitimi”. Din Eğitimi. ed. Mustafa Köylü - Nurullah Altaş. 309-348. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
Kur’ân-ı Kerîm Meâli, çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2006.
Leirvik, Oddbjorn. “Hoşgörü, Vicdan ve Dayanışma: Ahlak ve Din Eğitiminde Küreselleşen Kavramlar”. Değerler ve Eğitimi. ed. Recep Kaymakcan vd.. 533-552. İstanbul: dem Yayınları, 2013.
Mead, George Herbert. Zihin, Benlik ve Toplum. çev. Yeşim Erdem. Ankara: Heretik Yayınları, 2017.
Mehmedoğlu, Yurdagül. Okul Öncesi Çocuklarda Dinî Duygunun Gelişimi ve Eğitimi. Ankara: TDV Yayınları, 2005.
Milli Kütüphane Başkanlığı. Türk Atasözleri ve Deyimleri. 2 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1997.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmi‘ü’s-Sahih. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1424/2003.
Öz, Nedim. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Din/İslam ve Şiddet İlişkisini Algılayışı (Kilis 7 Aralık Üniversitesi Örneği). Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/3 (2015), 135-187.
Özakpınar, Yılmaz. İnsan Düşüncesinin Boyutları. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2002.
Özcan, Ahmet. “İletişimin Önemi”. Medya ve İletişim. ed. Hüseyin Özhazar. 17-32. İstanbul: Anadolu Eğitim ve Davet Gönüllüleri Platformu, 2012.
Rıtzer, George. Modern Sosyoloji Kuramları. Ankara: De Ki Basım Yayınları, 2011.
Sayar, Kemal. “Hangi Terapi? Çağımızda Benliğin Dönüşümü”, Kültür ve Ruh Sağlığı, çev. Sabir Yücesoy. 99-109. İstanbul: Metis Yayınları, 2012.
Sayar, Kemal - Dinç, Mehmet. Psikolojiye Giriş. İstanbul: Dem Yayınları, 2014.
Serinsu, Ahmet Nedim vd.. Dinî Terimler Sözlüğü. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2009.
Sıla, Bedir. “Uyumdan Çatışmaya: Bir Ara Kurum Olarak Ailenin Sosyalleşme Sürecindeki Rolü”. Aile Kurumuna Farklı Bakışlar. ed. Özlem Altunsu Sönmez - Gamze Aksan. 35-52. Konya: Çizgi Kitabevi, 2019.
Sula, Havva. “Rahmet, İsteneni Değil İhtiyaç Duyulanı Vermektir”. Hz. Peygamber ve Merhamet Eğitimi. 121-128. Ankara: DİB Yayınları, 2012.
Şerif, Muzaffer. Sosyal Kuralların Psikolojisi. İstanbul: Alan Yayıncılık, 1985.
Taylan, Hasan H. Televizyonla Yetişmek: Televizyon Şiddetinin Etkileri Üzerine Bir Araştırma. Konya: Çizgi Kitabevi, 2011.
Tirmizi, Ebu İsa Muhammed b. İsa b. Sevre. es-Sünen. b.y.: Riyad: Daru’l-Hadara, 1436/2015.
Topçu, Nurettin. İsyan Ahlakı. çev. Mustafa Kök - Musa Doğan. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2006.
Wallace, Ruth A. - Wolf, Alison. Çağdaş Sosyoloji Kuramları. çev. Leyla Elburuz - M. Rami Ayas. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2012.
Yapıcı, Asım. İslam’da Tövbe ve Dini Yaşayıştaki Önemi. İstanbul: Beyan Yayınları, 1997.
Yavuz, Kerim. Çocukta Dini Duygu ve Düşüncenin Gelişmesi. Ankara: DİB Yayınları, 1983.
Yılmaz, Sinan. Türkiye’de Ailenin Dönüşümü. Ankara: Divan Kitap, 2012.