Sünenü’t-Tirmizî’ye Kaynaklık Bakımından İmâm Buhârî’nin Eserleri (Tahrîc ve Değerlendirme)

İmam Tirmizî, Sünen’inde İmâm Buhârî’den hadîsler ve görüşler rivâyet etmektedir. Sünenü’t-Tirmiẕî’de, Tirmizî’nin doğrudan Buhârî’den rivâyet ettiği 39 ve Buhârî tarafından da rivâyet edildiğini belirttiği 5 hadîs bulunmaktadır. Bu hadîsler Sünenü’t-Tirmiẕî’deki 3956 hadîsin yaklaşık %1’ine tekabül etmektedir. İlgili hadîslerin Buhârî’nin günümüze ulaşan eserlerinde taranması sonucunda, 31 tanesinin kısmen veya tamamen bu eserlerde yer aldığı, 13 tanesinin ise bu eserlerde bulunmadığı tespit edilmiştir. Bu 31 rivâyetin 20 tanesi tam olarak, 11 tanesi ise kısmen bu eserlerde yer almaktadır. Kısmen veya tamamen örtüşen rivâyetler bir arada değerlendirildiğinde Sünenü’t-Tirmiẕî’deki 31 rivâyetten 18 tanesinin et-Târîḫu’l-kebîr’le, 11 tanesinin el-Câmiʿu’s-ṣaḥîḥ’le, 4 tanesinin el-Edebü’l-müfred’le, 3 tanesinin Halku efʿâli’l-ʿibâd’la ve 3 tanesinin de et-Târîḫu’ṣ-ṣaġîr’le uyumlu olduğu görülmektedir. Anlaşıldığı üzere Tirmizî tercihini genellikle el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ kitabına giremeyen rivâyetlerden yana kullanmıştır. Tirmizî’nin tercih ettiği bu rivâyetleri içermesi muhtemel kitapların bir kısmı günümüze ulaşamadığı için Tirmizî’nin Buhârî’den naklettiği rivâyetlerin birçoğunun o eserlerde yer alıp almadığını, dolayısıyla Buhârî’nin o rivâyetleri kitaplarında rivâyet etmeyi tercih edip etmediğini doğrudan tespit etme imkânımız bulunmamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Hadîs, Tirmizî, Sünen, Buhârî, Rivâyet

Books of Imām Bukhārī In Terms of The Source to Sunan At-Tirmidhī (Takhrīj And Evaluation)

Imām Tirmidhī narrates hadiths and opinions from Imām Bukhārī in his Sunan. There are 39 hadiths In Sunan at-Tirmidhī that Tirmidhī directly narrated from Bukhārī and 5 hadith that he said was narrated by Bukhārī. These hadiths constitute approximately %1 of the 3956 hadiths in Sunan at-Tirmidhī. As a result of the scanning of the related hadiths in the books of Bukhārī that reaching to today, it was determined that 31 of them were partially or completely contained in these books and 13 of them were not included in these books. 20 of these 31 narrations are in exactly, 11 are in part in these books. When partially or completely overlapping narratives are evaluated together, It is seen that 18 of the 31 narrations in Sunan at-Tirmidhī are compatible with at-Tārīkh al-kabīr, 11 narrations are compatible with al-Jāmiʿ aṣ-ṣaḥīḥ, 4 narrations are compatible with al-Adab al-mufrad, 3 narrations are compatible with Khalq afʿāl al-ʿıbād and 3 narrations are compatible with at-Tārīkh al-avsat. As it is understood, Tirmidhī has often used his preference in favor of narrations that cannot enter al-Jāmiʿ aṣ-ṣaḥīḥ. Since some of the books that are likely to contain these narrations preferred by Tirmidhī do not reach the present day, we cannot directly determine whether many of the narrations quoted by Tirmidhī from Bukhārī are included in those books and therefore whether or not Bukhārī prefers to narrate them in his books.

Keywords:

Hadith, Tirmidhī, Sunan, Bukhārī, Narration,

PDF

___

Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. 50 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-risâle, 2001.
Aʿzamî, M. Mustafa. “el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 6: 368-372. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiʿu’ṣ-sahîh. Kâhire: Dârü'l-hadîs, 2011.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. eḍ-Ḍuʿafâu’s-ṣaġîr. Beyrût: Dârü’l-ma’rife, 1986.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Edebü’l-müfred. Riyâd: Mektebetü’l-meârif, 1998.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. Ḫalḳu efʿâli’l-ʿibâd. Riyâd: Mektebetü’l-meârif, ts.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Ḳırâetu ḥalfe’l-imâm. Pâkistan: el-Mektebetü’s-selfiyye, 1980.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Künâ. Dekkan: Dârü’l-meârifi’l-Osmâniyye, ts.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. Refʿu’l-yedeyn fi’ṣ-ṣalât. Beyrût: Dâru İbn Hazm, 1996.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. et-Târîḫü’ṣ-ṣaġîr. 2 Cilt. Kâhire: Dârü’t-türâs, 1977.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. et-Târîḫü’l-kebîr. 9 Cilt. Dekkan: Dârü’l-meârifi’l-Osmâniyye, ts.
Ca’d, Enes. “el-Mesâilü’lletî ḫâlefe fîhi’-t-Tirmizî şeyḫahû el-Buḫârî”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (2015/1): 151-176.
Ca’d, Enes. “Tirmîzî’nin Sünen’inde Buharî ve Ebû Zur'a’nın İhtilafları = Differences Between Bukhari and Abu Zur'a in Tirmidhi’s Sunan = İhtilafü’l-Buharî ve Ebî Zür'a fî Süneni’t-Tirmizi”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 20/1 (2016): 245-266.
Çakan, İ. Lütfü. “el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7: 129-132. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
Dahîl, Yûsuf b. Muhammed. Suâlâtü’t-Tirmizî li’l-Buḫârî ḥavle eḥâdîs fî Câmiʿi’t-Tirmizî. Medîne: el-Câmiatü’l-İslâmiyye, 2003.
Dârekutnî, Ali b. Ömer. Sünenü’d-Dâreḳutnî. 5 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-risâle, 2004.
Dârimî, Abdullâh b. Abdurrahmân. Sünenü’d-Dârimî. 4 Cilt. Suûdî Arabistan: Dârü’l-muğnî, 2000.
Ebû Bekr Muhammed b. İsmâîl. el-Muʿlim bi-şuyûḫi’l-Buḫârî ve Müslim. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
Ebû Dâvûd et-Tayâlisî. el-Müsned. 4 Cilt. Mısır: Dârü Hicr, 1999.
Ebû Ya’lâ, Ahmed b. Ali. el-Müsned. 13 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-me’mûn, 1984.
Itr, Nûreddin. el-İmâm et-Tirmizî ve’l-müvâzenetü beyne câmiʿihî ve beyne’ṣ-ṣaḥîḥayn. by.: Matbaatü lecneti’-t-te’lîf ve’t-terceme ve’n-neşr, 1970.
İbn Ebî Şeybe, Abdullâh b. Muhammed. el-Muṣannef. 7 Cilt. Riyâd: Mektebetü’r-rüşd, 1409.
İbn Ebî Şeybe, Abdullâh b. Muhammed. el-Müsned. 2 Cilt. Riyâd: Dârü’l-vatan, 1997.
İbn Hacer el-Asḳalânî. Taḳrîbü’t-Tehzîb. Kâhire: Dârü’l-ʿâsime, ts.
İbn Hacer el-Asḳalânî. Fetḥü’l-Bârî Şerḥu Saḥîḥi’l-Buḫârî. 13 Cilt. Beyrût: Dârü’l-ma’rife, 1379.
İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. 2 Cilt. Kâhire: Dârü ihyâi’l-kütübi’l-Arabî, ts.
İbn Zenceveyh, Humeyd b. Mahled. el-Emvâl. Suûdî Arabistan: Merkezü’l-Melik Faysal, 1986.
Ma’mer b. Râşid. el-Câmiʿ (Muṣannef’in sonunda). 11 Cilt. Beyrût: el-Mektebü’l-İslâmî, 1403.
Martı, Huriye. “Tirmizî’nin Zevâidi ve Sıhhat Analizi: –Kütüb-i Sitte Merkezli Bir Mukayese–”. Hadîs Tetkikleri Dergisi 7/2 (2009): 7-17.
Mübârekpûrî, Muhammed Abdurrahmân b. Abdürrrahîm. Tuḥfetü’l-aḥvezî şerḥu Câmiʿi’t-Tirmizî. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
Nesâî, Ahmed b. Şuayb. es-Sünenü’l-Kübrâ. 12 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-risâle, 2001.
San’ânî, Abdurrezzâk b. Hemmâm. el-Muṣannef. Beyrût: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1403.
Sofuoğlu, Cemal. “Zayıf ve Mevzu Hadîsler Açısından Tirmizî’nin Süneni Üzerine Bir İnceleme”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 (1989): 43-87.
Taberânî, Süleymân b. Ahmed. el-Muʿcemü’l-evsat. 10 Cilt. Kâhire: Dârü’l-Harameyn, ts.
Taberânî, Süleymân b. Ahmed. el-Muʿcemü’l-kebîr. 25 Cilt. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1994.
Tahâvî, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed. Şerḥu müşkili’l-âsâr. 16 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-risâle, 1994.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ (Sünenü’t-Tirmizî). 5 Cilt. Mısır: Mektebetü Mustafâ el-Bâb el-Halebî, ts.