Rûzbihan-ı Baklî’nin Arâisü’l-Beyân’ında İbadetlere Dair Bazı İşârî Yorumlar

Müfessirler, Kur’an’ı bağlı bulundukları tefsir ekolleri çerçevesinde tefsir etmeye çalışmışlardır. Kur’an’ın zahirî ve işârî anlamı üzerinde kafa yormuşlardır. Zahirî anlamı ön plana çıkaran müfessirler olduğu gibi işârî anlamı ön plana çıkaran müfessirler de vardır. Öte yandan her iki anlama aynı derece de önem veren müfessirler de mevcuttur. Müfessir Baklî ayetin zahirî anlamını ön plana çıkarmaktan ziyade işârî anlamına öncelik vermektedir. O; namaz, oruç, zekât, hac ve kurban ibadeti ile ilgili yapmış olduğu işârî yorumlarda bunları Allah’a yaklaşma vesileleri olarak değerlendirmektedir. Ona göre ibadetlerini yerine getiren kimseler çeşitli makamlar geçerek Allah’a ulaşacaklardır. Bunun aksine ibadetlerini yerine getirmede gevşek davrananlar bundan mahrum kalacaklardır. Bu makalede Rûzbihan-ı Baklî’nin Arâisü’l-Beyânında yer alan ibadetlerle alakalı işârî yorumlar ele alınacaktır. Öncelikle işârî tefsirle alakalı kısa bir bilgi verilecek, ardından da Baklî’nin hayatı ve eserlerine kısaca değinilecektir. Bunun yanında tefsirde geçen bazı tasavvufi kavramlar açıklanmaya çalışılacaktır. En sonunda ise Baklî’nin namaz, oruç, zekât, hac ve kurban ibadetine dair yaptığı işârî yorumlar sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Tefsir, Baklî, İşârî, Yorum, İbadet

Some Sufi (Mystical) Interpretations About Worships in Ruzbihan al-Baqli’s Tafsir “Arais al-Bayan”

Exegetes have tried to interpretation in the context of the Qur'an tafsir schools to which they are connected. They pondered on the apparent and symbolic meaning of the Qur'an. There are commentators who put the symbolic meaning in the forefront as well as the commentators who make the apparent meaning front. On the other hand, both are equally understand the importance that commentators. The commentator Baklî gives priority to the meaning of the symbolic rather than to the foreground of the meaning of the verse. He considers them as a means of approaching God in his occupational comments about prayers, fasting, zekah, pilgrimage and sacrifice worship. According to him, people who perform worship will reach God by omitting various authorities. On the contrary, those who act loosely in performing their prayers will be deprived of it. In this article, relevant interpretations related to worship in Râzbihan-ı Baklî's Arâisü'l-Beyân will be discussed. First, a brief information about the symbolic (isharî) tafsir will be given, followed by a brief look at the life and works of Baklî. In addition, some of the mystical concepts in tafsir will be explained. Finally, symbolic interpretations of Baklî's prayer, fasting, zekah, pilgrimage and sacrifice will be presented.

Keywords:

Tafsir, Baklî, İsharî, İnterpretation, Worship,

PDF

___

Ağbal, Davut. “İbnü’l-Arabî’nin İşârî Tefsir Anlayışının Fikrî Arka Planı”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (2017): 221-271.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah. Müsned. 2. Baskı. 6 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Ateş, Süleyman. İşârî Tefsir Okulu. Ankara: AÜİF Yayınları, 1974.
Ay, Mahmut. “İşari Tefsiri Yeniden Düşünmek”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24 (2011): 103-148
Baklî, Ebû Muhammed Sadrüddîn Rûzbihân b. Ebî Nasr. Arâisü’l-Beyân fî Hakâiku’l-Kur’an. Thk. Ahmed Ferid. 3 Cilt. Beyrut: Daru’l-kütübü’l-ilmiyye, 2008.
Buhârî, Muhammed b. İsmâil. Sahih-i Buhârî. 2. Baskı. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. Ankara: y.y., 1988.
Ceyhan, Semih. “Vecd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 42: 583-584. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
Demirci, Muhsin. Tefsir Tarihi. Ankara: İfav Yayınları, 2012.
Demirci, Muhsin. Tefsir Terimleri Sözlüğü. 136-137. İstanbul: İfav Yayınları, 2011.
Erkal, Mehmet. “Zekât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44: 197. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm. “zkv”. Kitabü’l ayn. Thk. Mehdi Mahzumî - İbrahim es-Semaraî. 5: 394. 8 Cilt. b.y.: y.y., ts.
Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm. “svm”. Kitabü’l ayn. Thk. Mehdi Mahzumî - İbrahim es-Semaraî. 7: 171. 8 Cilt. b.y.: y.y., ts.
Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm. “Grb”. Kitabü’l ayn. Thk. Mehdi Mahzumî - İbrahim es-Semaraî. 5: 152. 8 Cilt. b.y.: y.y., ts.
Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed. “Sly”. el-Kâmûsü’l-muhit. 1: 1304. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2005.
Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed. “Svm”. el-Kâmûsü’l-muhit. 1: 1131. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2005.
Hoca, Nazif. “Baklî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 4: 545-546. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. İhyaû Ulumu’d-Din. Trc. Ahmet Serdaroğlu. b.y.: Akçağ Yayınları, ts.
Gördük, Yunus Emre. Tarihsel ve Metodolojik Açıdan İşârî Tefsir. İstanbul: İnsan Yayınları, 2013.
İbn Acîbe, Ahmed el-Hasenî. Tefsîru’l-Fâtihati’l-Kebîr. Thk. Bessâm Mahmûd Bârûd. Ebû Dabi: el-Mücemmeu’s-Sekâfî, 1999.
İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed. “Zkv”. Mücmelü’l-lüga, 1: 437. Thk. Züheyr Abdu’l-Muhsin. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1986.
İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. “Zkv”. Lisanu’l-Arab. 14: 358. 15 Cilt. Beyrut: Daru Sadr, ts.
İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. “Sly”. Lisanu’l-Arab. 14: 465. 15 Cilt. Beyrut: Daru Sadr, ts.
İsfehani, Ragıb. “Hacc”. Müfredât. Trc. Yusuf Türker. 366. İstanbul: Pınar Yayınları, 2012.
İsfehani, Ragıb. “Grb”. Müfredât. Trc. Yusuf Türker. 1193. İstanbul: Pınar Yayınları, 2012.
İsfehani, Ragıb. “Sly”. Müfredât. Trc. Yusuf Türker. 870. İstanbul: Pınar Yayınları, 2012.
İsfehani, Ragıb. “Svm”. Müfredât. Trc. Yusuf Türker. 886. İstanbul: Pınar Yayınları, 2012.
İsfehani, Ragıb. “Zkv”. Müfredât. Trc. Yusuf Türker. 668. İstanbul: Pınar Yayınları, 2012.
Kara, Mustafa. “Fenâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12: 333-335. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
Kuşeyrî, Abdülkerim. Kuşeyrî Risalesi. Thk. Abdulhalim Mahmud. 2 Cilt. Kahire: Daru’l-mearif, ts.
Kuşeyrî, Abdülkerim. Letâifü’l-işârât. Thk. İbrahim el-Besyunî. 2. Baskı. Mısır: el-hey’etü’l-mısriyyeti’l-amme, ts.
Mevsılî, Abdullah b. Mahmud. el-İhtiyar. Dımeşk: Daru’r-risaleti’l-âlemiyye, 2009.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. Sahih-i Müslim. 2. Baskı. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Sülemî, Ebû Abdirrahmân Abdullah b. Habîb b. Rubeyyia. Hakā’iku’t-tefsîr. Thk. Seyyid İmran. 2 Cilt. Beyrut: Daru kütübi’l-ilmiyye, 2001. Şahinoğlu, M. Nazif “Ara’isü’l-beyan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 3: 265. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
Tirmizî, Ebu İsâ Muhammed b. İsâ. Sünen. 2. Baskı. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Tosun, Necdet. “Sır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 37: 115. Ankara: TDV Yayınları 2009.
Uludağ, Süleyman. “İşâri Tefsir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 23: 424. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
Uludağ, Süleyman. “Keşf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25: 315-317. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
Uludağ, Süleyman. “Mukarebe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31: 204. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
Uludağ, Süleyman. “Müşahede”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32: 152-153. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
Yaşaroğlu, M. Kâmil. “Kâbe”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. 24: 21-22. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk. “Hacc”. Tâcü’l-arûs min cevâhiri’l-kâmû. Thk. Mecmuatün mine’l-muhakkikîn. 5: 460. b.y: Daru’l-hidâye, ts.
Zehebi, M. Hüseyin et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn. Kahire: y.y., 1962.
Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. ‘Abdullah. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Ebu’l-Fadl ed-Dimyâtî. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2006.