İmam Mâlik’in Metodolojisinde Haber-i Vâhidin Kaynak Değeri

İmam Mâlik’in fıkhının genel yapısını Muvatta’da yer verdiği değerlendirmelerden ve rivayetleri tercih etme yönteminden hareketle ortaya koymak mümkündür. İmam Mâlik’in rivayetlere yaklaşımı konusunda ilk elden bilgiler sunan Muvatta’da onun mütevatir olmayan ve birçok konuyu ilgilendiren haberlere yaklaşımıyla ilgili bazı ipuçlarının yer aldığı görülmektedir. Haberin amel ve bilgi değeriyle ilgili rivayetler doğrudan İmam Mâlik’ten gelmemekte, aksine ona izafe edilmektedir. İmam Mâlik’e izafe edilen rivayetler, önemli olmakla birlikte, bu konuda elzem olan şey doğrudan rivayetlerin incelenip bir sonuca ulaşılmasıdır. İmam Mâlik genel olarak haber-i vâhidle amel edilmesi için râvilerin gerekli şartları haiz olmasını yeterli bulmaz. O aynı zamanda haber-i vahidin Kur’an’a, Medine halkının tatbikatına, içtihada dayanmayan sahabe kavline, maslahata, kıyasa ve sedd-i zerâi‘ prensibine aykırı olmamasını da gerekli bir şart olarak görür. Özellikle amel-i ehli Medine delili, ona göre haber-i vâhidin aktüel değerinin belirlenmesinde önemli bir etken konumundadır. İmam Mâlik Muvatta’da doğrudan haber-i vâhid kavramını kullanmaz. Fakat o haber-i vâhid niteliğini taşıyan haberleri genel kabul şartlarına uyduğu sürece delil kabul etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Muvatta’, Haber-i Vâhid, Sünnet, Fıkıh, Amel-i Ehl-i Medine

The Legal Value of the Habar Wahid in the Imam Malik's Methodology

It is possible to put out the general structure of Imam Malik's jurisprudence moving from the personal assessment and the method of choice narrations given in Muwatta. It is seen to take place some clues about the non-narrative approach to his mutewatir in the Muwatta which offering first-hand information on the approach to Imam Malik narrated. Narrations about current and information value of Hadith isn’t narrated from Imam Malik directly. While it is important that the information is narrated from Imam Malik', what is required is to reach a conclusion examined the direct narration. Imam Malik' generally not satisfied the requirements of narrators possess to act on a habar wahid. It's also as a necessary condition not to o be contrary to Qur'an, amal ahl al-Madinah, the public interest, analogy and principle prevent evil. In particular, Amel-i-Ahl al-Madina is an important factor in the determining the actual value of the habar wahid. Imam Malik, not used directly concept of the habar wahid. But it's accept news with the quality habar wahid as evidence long as they conform to the general admission requirements.

Keywords:

Muwatta, Habar Wahid, Sunnah, Fiqh, Amel-i-Ahl al-Madina,

PDF

___

Buhârî Alâddin, Abdulaziz, Keşfu’l Esrâr an Usûli Fahru’l-İslâm Pezdevî(I-IV), Dâru’l-Kitâbi’l Arabî, Beyrut, ty.
Ahmed Emin, Duha’l İslâm( I-III), Mektebetu’l-Usretu, Kahire, 2001.
Aktepe, İshak Emin, Erken Dönem İslâm Hukukçularının Sünnet Anlayışı, İnsan Yay., İstanbul, 2008, 198.
Âmidî, Ali ibn Muhammed, İhkâm fî Usûli’l Ahkâm (I-IV), Riyad, 2003.
Apaydın, H. Yunus, “Haber-i Vâhid”, DİA, c. XIV, İstanbul, 1996.
Askalânî, İbn Hacer, Buluğu’l-Meram (Selamet Yolları), çev. Ahmed Davudoğlu, Sönmez Neşriyat, İstanbul, 1967.
Askalânî, Nuhbetu'l-fiker fî Müstalahi Ehli’l-Eser, Dâru İbn Hazm, Beyrut, 2006.
Aslan, Nasi, “Hanefîlerin Umûmü’l-Belvâ ve Mâlikîlerin Amel-i Ehl-i Medine İlkesi Bağlamında Haber-i Vâhid’in Değeri Üzerine”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. IV, sayı: 2, (19-31), Adana, 2004.
Bâcî, Ebi Velîd Süleymân b. Half b. Said b. Eyyüb, Müntekâ Şerhu Muvattai Mâlik, I-IX, thk. Muhammed Abdulkadîr Ahmed Ata, Dâru’l Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, 1420.
Bâcî, İhkâmu’l-Fusûl fî Ahkâmi’l-Usûl, Dâru’l-Garbi’l-İslâm, Beyrut, 1995.
Bâkıllânî, Kâdî Ebû Bekr b. Muhammed b. Tayyib et-Takrîb ve’l-İrşâd (I-II), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 2012.
Buhârî, Muhammed b. İsmâ‛îl, Sahîhu’l-Buhârî, Dâru İhyâi’t-Turâi’l-‛Arabî, Beyrut, 2001.
Bûsâk, Muhammed Medenî, el-Mesâilu’lletî benehâ İmâmu Mâlik alâ Ameli Ehl-i Medine, (I-III), Riyad, 2002.
Curcânî, Alî b. Muhammed Şerîf, Kitâbu’t-Ta’rifât, Dâru’n-Nefâis, Beyrut, 2007.
Cuveynî, İmamu’l Harameyn Ebî Meâlî Abdil Melik b. Abdillah b. Yûsuf, el- Burhan fi Usûli’l-Fıkh, (I-II), Katar, 1399.
Debûsî, Ebî Zeyd Abdillah Ömer b. Îsâ, Te’sîsu’n-Nazar, thk. Mustafâ Muhammed Kabbânî Dımeşkî, Dâru’l İbn-i Zeydûn, Kahire, ty.
Dere, Ali, “İmam Mâlik’in Hadis Metinlerini Değerlendirme Kriterleri Üzerine”, Journal of Islamic Research, Vol: 10 No: 1-2-3-4, 1997.
Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî, Sünenu Ebî Dâvud, 1. bs., Mektebetu İbn Hazm, Dımeşk, 2004.
Ebû Ya’lâ Muhammed b. Huseyn el-Ferrâ el-Hanbelî, Udde fî Usûli’l-Fıkh, (I-V), Riyad, 1990.
Ebû Zehre, Muhammed, Ebû Hanîfe; Hayatuhû, Asruhû-Erâuhû ve Fıkhuhû, Dâru’l Fikri’l Arabî, 1947.
Ebû Zehre, Mezhepler Tarihi, çev. Sıbğatullah Kaya, Birim Yay., İstanbul, 1993.
Ebû Zehre, Mâlik; Hayatuhû ve Eseruhû, Kahire, 1952.
Goldzıher, Ignaz, Mohammed And Islam, İngilizceye çev. Kate Chambers Seelye, Yale University Press, 1917.
Guraya, Muhammed Yusuf, Origins of Islamic Jurisprudence With Special Reference To Muwatta İmam Mâlik, Lahore, 1985.
Hâlidî, Semâin, “Menhecu Fıkhiyyu li’l-İmam Mâlik fî Muvatta’”, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, sayı: 15, s. 295-312, Konya, 2007.
İbn Abdilber, Ebî Ömer Yusuf b. Abdillah b. Muhammed en-Nemerî el-Endülüsî, el-İntika fi Fedaili’i Eimmeti’s-Selaseti’l-Fukaha, Beyrut, 1997.
İbn Abdilber, Fethu’l Bir fî Tertîbi’l Fıkhî lî Temhîdi Abdilber, (I- XII), thç. Abdurrahman Megurâvî, Riyad, 1997.
İbn Abdilber, İstizkâr I-XXX, Daru’l-Va’y, Kahire, 1993.
İbn Abdilber, et-Temhîd I-XXVI, thk. Mustafa b. Ahmed, Muhammed Abdulkebîr, Vezâretu Umumi’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslamiyye, Mağrîb, 1967.
İbn Hazm, Ebi Muhammed Ali İbn Said, İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm (I-VIII), nşr. Ahmet Muhammed Şakir, Beyrut, ty.
İbn Rüşd, Ebî Velîd Muhammed b. Ahmed el-Kurtûbî el-Endülisî el-Ced, el-Beyân ve’l Tahsîl, (I-XX), thk. Muhammed Hacî, Dâru’l-Garbu’l-İslâmî, Beyrut, 1988.
İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî el-Hafîd, Bidâyetu’l-Müçtehid ve Nihâyetu’l-Muktesid, Müessetu’r-Risâle Nâşirûn, Beyrut, 2010.
İbnu’l-Kayyım, Ebî Abdillah Muhammed b. Ebî Bekr Eyyûb, İ’lâmu’l-Muvakkîn an Rabbi’l-Âlemîn I-VII, Dâru’l-İbn Cevziyye, Riyad, 1423.
İbnü’n-Nedîm, Muhammed b. İshâk Ebu’l-Ferec, el-Fihrist, Beyrut, 1996.
Kâdî İyâz, Musâ b. İyâd es-Sebdî, Tertîbu’l Medârik ve Takrîbu’l Mesâlik li-Ma’rifeti A’lemi Mezhebi Mâlik, (I-II), Rabâd, 1965.
Kandemir, M. Yaşar, “Muvatta”, DİA, c. XXXI, İstanbul, 2006.
Karâfî, Şahabuddin Ebû’l-Abbas Ahmed b. İdris, Şerhu Tenkîhu’l-Fusûli fî İhtisâri’l-Mahsûl fi’l-Usûl, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 2003.
Karaman, Hayreddin, İslâm Hukukunda İçtihat, MAÜİF Yay., Ankara, 1973.
Kâsımî, Muhammed Cemâlidîn, Kavâidu’t-Tahdîs min Funûni Mustalahi’l-Hadîs, Dâru’n-Nefâis, Beyrut, 2010.
Koçyiğit, Talat, “Âhâd Haberlerin Değeri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. XIV, Ankara, 1966.
Mâlik b. Enes, Ebî Abdillah, Muvatta, (Rivâyetu Yahyâ b. Yahyâ el-Leysî, I-II), Daru’l-Garbi’l-İslâmî, Beyrut, 1997.
Müslim, Ebu’l-Husayn Muslim b. el-Haccâc en-Neysâbûrî, Sahîhu Müslim, thk. Halîl b. Me’mûn Şeyhân, Dâru’l-Ma‛rife, Beyrut, 2007.
Nesaî, Ahmed b. Şu‛ayb el-Hurasânî, Sünenu’n-Nesâî, thk. Halîl b. Me’mûn Şeyhâ, Dâru’l-Ma‛rife, Beyrut, 2007.
Öğüt, Salim, Haber-i Vâhidin Kaynak Değeri, Ocak Yay., İstanbul, 2003.
Özafşar, Mehmet Emin, Hadîsi Yeniden Düşünmek, Ankara Okulu Yay., Ankara, 1998.
Özel, Ahmed, “Mâlik b. Enes ”, DİA, c. XXVII, İstanbul, 2006.
Pekcan, Ali, “İmam Muhammed’in Medine Ehli İle Yaptığı Fıkhi İçerikli Tartışmalarda İzlediği Diyalektik Yöntem Üzerine Bir Değerlendirme”, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, sayı: 5, Konya, 2005.
Pezdevî, Fahru’l-İslâm Alî b. Muhammed el-Hanefî, Kenzu’l Vusûl ilâ Ma’rifeti’l-Usûl (Usûlu’l-Pezdevî), Karâçî, ty.
Râmhürmüzî, Hasan b. Abdirrahmân, el-Muhaddisu’l-Fâsıl beyne’r-Râvî ve’l-Vâî, thk. M. Accâc el-Hatîb, Beyrut, 1971.
Râzî, Fahreddin, el-Mahsûl fî İlmi Usûli’l-fıkh, (I-VI), Müessetu’l Risâle, ty.
Râzi, İbn Ebî Hatim, Kitabü’l-cerh ve’t-Ta’dîl, Beyrut, 1992.
Sehnûn b. Saîd et-Tenûhî, Müdevvenetu’l-Kübrâ, I-IV, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1994.
Serahsî, Ebû Bekîr b. Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl, Usûlu’s-Serahsî, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, 2005.
Sicistânî, Ebû Sâlih Mansûr b. İshak, el-Gunye fî Usûli’l-Fıkh, nşr. M. Sıdkî b. Ahmed el-Bûrnû, yy., 1989.
Suyutî, Celâluddîn Abdirrahman, Tenvîru’l-Havâlik Şerhu alâ Muvatta’i Mâlik, I-III, Dâru Ihyâi’l-Kutub, Halep, ty.
Şa’ban, Zekiyuddin, İslam Hukuk İlminin Esasları, çev. İbrahim Kafi Dönmez, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara, 2007.
Şâfiî, Muhammed b. İdrîs, er-Risâle, Kahire, 2005.
Şâfiî, “İhtilâfu Mâlik ve'ş-Şâfiî”, (Ümm içinde, VIII, (513-788), thk. Rifat Fevzî Abdulmuttalib, Dâru’l-Vefâ, Beyrut, 2001.
Şâfiî, el-Ümm (I-XI), thk. Rıfat Fevzî Abdulmutalib, Dâru’l-Vefâ, 2001.
Şalân, Abdurrahman b. Abdullah, Usûlu’l-Fıkhi’l- İmâm Mâlik, (I-II), Riyâd, 2003.
Şâtıbî, Ebû İshâk İbrahîm b. Mûsâ, Muvâfakât (I-VI), Dâru’l-İbn-Affân, ty.
Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed, Neylü’l-Evtâr, nşr. Halil M. Şeyma, Daru’l-Marife, Beyrut, 1998.
Şeybânî, Muhammed b. Hasan, Kitâbu’l Hucce ‘alâ Ehlî Medine, (I-IV), Beyrut, 1983.
Tirmizî, Ebî İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre, Sünen, thk. Yusuf el-Hâc Ahmed, Mektebetu İbn Hacer, 1. bs., Dımeşk, 2004.
Toksarı, Ali, “Hadîs İlmi Açısından Sahâbî Kavli ve Değeri”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 2, Kayseri, 1985.
Zerkeşî, Bedreddin Muhammed b. Bahavar b. Abdullah, el-Bahru’l-Muhît fî Usûli’l-Fıkh, (I-VI), Kuveyt, 1992.
Zevâvî, Îsâ b. Mes’ûd, Kitâbu Menâkıbi’l İmam Mâlik, (Müdevvene içinde), Dâru’l Kutubi’l İlmiyye, Beyrut, 1994.
Zeylâ’î, Cemâlu’d-Dîn Ebî Muhammed Abdullah b. Yusûf, Nasbu’r-Râye lî Ehâdis-i Hidâye (I-V), thk. Muhammed Avâme, Muessetu’r-Reyyân, Cidde, ty.
Zürkânî, Muhammed, Şerhu Zürkânî alâ Muvatta, (I-IV), Matbaatu Hayriyye, ty.