ANTALYA İLİ ELMALI İLÇESİ AĞIZLARININ STANDART TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEN FARKLI SES VE ŞEKİL BİLGİSİ ÖZELLİKLERİ

Türkiye Türkçesi ağızları üzerinde yapılan derleme çalışmalarının başlangıç tarihi1860’lı yıllara kadar uzanır. İlk çalışmalar, bir iki istisna dışında genellikle yabancıaraştırmacılara ait olduğundan 1860-1940 yılları arasındaki döneme yabancı araştırmacılardönemi denir. 1940’lı yılların başlarında Ahmet Caferoğlu’nun Anadolu’da yaklaşık20 yıl süren ve 9 ciltlik bir külliyattan oluşan yayın çalışmaları ile birlikte yabancıaraştırmacılar dönemi kapanmış ve yerli araştırmacılar dönemi başlamıştır. Bugün yerliaraştırmacılar tarafından Türkiye’nin pek çok şehrindeki ağızların derlendiği, incelendiği,karşılaştırıldığı ve tasnif edildiği görülmektedir. Yalnız Türkiye’de hâlâ derlemeyapılmamış pek çok şehir vardır. Bugün kitle iletişim araçlarının hızla gelişip yaygınlaşması,ekonomik nedenlerle yaşanan iç ve dış göçler, ulaşım, sanayileşme, okullaşmavb. gibi sebepler dolayısıyla Türkiye Türkçesi ağızları her geçen gün hızlı bir şekildeyok olmaktadır. Ses ve şekil bilgisi bakımından Türkçenin söz varlığındaki zenginliğininortaya çıkarılmasında son derece önemli olan bu ağızlar, kaybolmadan önce bir anevvel derlenmeli ve derlenen bu malzemeler ayrıntılarıyla incelenip tasnif edilmelidir.Çalışmaya konu olan Elmalı, Antalya bölgesinde Antalya’ya 120 km. uzaklıkta “TekePlatosu” üzerine kurulmuş yayla yerleşim merkezlerinden biridir. Elmalı, Türkmenve Yörüklerin en çok yerleştiği ve adını verdiği ilçelerden biridir. Çalışmada, ilkinElmalı ilçesinin ağzı ile ilgili daha evvel yapılmış çalışmalar hakkında kısa bir bilgiverilmiştir. Sonrasında, Esra Kulle Çoban’ın Elmalı ve Yöresi Ağızları (2012) çalışmasındanhareketle ilçe ağzının Standart Türkiye Türkçesinden farklı ses ve şekil bilgisiözellikleri üzerinde durulmuştur. Ayrıca ilçenin farklı ses ve şekil bilgisi özelliklerinintespitinde Büyüksöğle, Çalpınar, Çaybaşı, Çobanisa, Çukurelma, Dereköy, Geçmen, Karaköy,Karamık, Küçüksöğle, Özdemir, Yalnızdam, Yılmazlı ve Zümrütova köylerindenetnotoponim çalışması için tarafımızdan yapılan derlemelerden de yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Antalya, Elmalı, Standart Türkiye Türkçesi, ses bilgisi, şekil bilgisi

THE DIFFERENT PHONETIC AND MORPHOLOGICAL FEATURES OF ELMALI (ANTALYA) DIALECTS FROM STANDARD TURKEY TURKISH

The starting date of the compilation studies on the Turkish dialects dates back to1860s. Because the first studies, with a few exceptions, usually belong to foreignresearchers, the period between 1860-1940 is called the period of foreign researchers.In the early 1940s, with the publication of Ahmet Caferoglu, which consisted of acollection of 9 volumes and approximately continued for 20 years in Anatolia, theperiod of foreign researchers ended and the period of domestic researchers began.Today, Turkısh dialects are complied, examined, compared and sorted out by nativeresearchers. However, there are many cities where there hasn’t been any compilationof dialects yet. Today, Turkey Turkish dialects are disappearing rapidly with eachpassing day due to reasons such as such as the rapid development and spread ofmass media, internal and external migrations due to economic reasons, transportation,industrialization, schooling etc. Turkish dialects, which are very important in revealingthe richness of Turkish in terms of phonetic and morphology, should be compiledas soon as possible before they disappeared and these materials collected should beexamined and classified in detail.Elmalı, which is the subject of the study, is one of the highland settlements which is120 km far from Antalya, built on the “Teke Plaetau”. Elmalı is one of the countieswhich was settled and denominated mostly by Turkmen and Yoruks. In the study,a brief information regarding the previous studies on the dialect of Elmalı countyhas been given. Then, drawing on from Esra Kulle Coban’s work titled Elmalı veYöresi Ağızları (2012), phonetic and morphological features of Elmalı county whichdiffer from standard Turkey Turkish have been elaborated. In addition, compilationsconducted by us in the villages Büyüksöğle, Çalpınar, Çaybaşı, Çobanisa, Çukurelma,Dereköy, Geçmen, Karaköy, Karamık, Küçüksöğle, Özdemir, Yalnızdam, Yılmazlı andZümrütova for etnotoponym study have been utilized to determine different phoneticand morphological features of the county.

Keywords:

Antalya, Elmalı, Standard Turkish, phonetic, morphology,

PDF

___

Ak, M. (2012). 19. Yüzyılda Teke Yöresi Yörüklerinin Sosyo-Ekonomik Durumu (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı.
Ak, M. (2015). Teke Yörükleri (1800-1900). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Akar, A. (2004). Muğla Ağızları. Muğla: Muğla Üniversitesi Yayınları.
Akar, A. (2011). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Oğuzca Dışı Dil Unsurları. ICANAS 38, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ankara 10-15 Eylül 2007 (Bildiri Kitabı: 38. ICANAS Bildiriler / Papers: Dil bilimi, Dil Bilgisi ve Dil Eğitimi, I. Cilt, 2011, Ankara, 23-38.
Atmaca, E. (2017). Antalya İli Korkuteli İlçesi ve Yöresi Ağızları. Ankara: TDK Yayınları.
Atmaca, E. (2018). Antalya’nın Elmalı İlçesinin Köy Adları Üzerine Bir İnceleme Antalya Kongresi, Antalya Kitabı Selçukludan Cumhuriyet’e Sosyal Bilimlerde Antalya -1, 942-962.
Buran, A. (2010). Türkiye Türkçesi Ağız Atlasının Önündeki Sorunlar. Diyalektolog (Kış 2010 λ Sayı 1), 15-20.
Çoban Kulle, E. (2012). Elmalı ve Yöresi Ağızları. (Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Doerfer, G. (1980). “Materialien zu türk. h- (I)”, UAJb, 94-96.
Durgun, H. (2014). XIX. Yüzyılda Teke Sancağı’na Bağlı Elmalı Kazası’nın Sosyo-Ekonomik Yapısı (1839-1914), (Doktora Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ekiz, A. (2001). Dünden Bugüne Elmalı. Antalya: Elmalıyı Tanıtma ve Yardımlaşma Derneği.
Eröz, M. (1991). Yörükler. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
Gülensoy, T. ve Alkaya E. (2003). Türkiye Türkçesi Ağızları, Ankara: Akçağ Yayınları.
Gülsevin, G. (2003). Türkiye Türkçesi Ağızlarında #h Sesi Üzerine. TDAY-Belleten 2001/I-II, 129-146.
Gülsevin, G. (2008). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Kıpçakça Denilen Unsurlar Üzerine 2: (ç > ş Değişmesi). Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/3 Spring, 378-387.
Gülsevin, G. (2009). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Kıpçakça Denilen Unsurlar Üzerine 1 (G > V Değişmesi). Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı, Türk Dil Kurumu Harran Üniversitesi, Urfa 24-30 Mart 2008, TDK Ankara 2009, 251-258.
Kahraman, S. ve Dağlı A. Y. ve Dankoff R. (2011). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 7. 10. Kitaplar Dizin. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kahraman, S. A. (2013). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 7. 10. Kitaplar Dizin, Cilt: 2. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Karahan, L. (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: TDK Yayınları.
Korkmaz, Z. (1976). “Anadolu Ağızları Üzerindeki Araştırmaların Bugünkü Durumu ve Karşılaştığı Sorunlar”. Tday Belleten Dergisi 1975-1976. Ankara: Tdk Yayınları, 143-172.
Melchert, H. C. (2010). Luviler Anadolu’nun Gizemli Halkı. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
Moğol, H. (1997). Antalya Tarihi. Ankara: Ankara Yayınevi.
Moğol, H. (2010). Teke Sancağı Şer’iyye Sicili. Ankara: Mehter Yayınları.
Refik, A. (1989). Anadolu’da Türk Aşiretleri (966-1200). İstanbul: Enderun Kitabevi. Sümer, F. (1999). Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri, Boy Teşkilatı, Destanları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
Tuna, O. N. (1986). Türk Dilbilgisi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi. Malatya: Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Ders Notları.
Turan, Z. (2006). Artvin İli Yusufeli İlçesi Uşhum Köyü Ağzı. Ankara: TDK Yayınları.
Türkay, C. (2001). Başbakanlık Arşivi Belgelerine Göre Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak, Aşiret ve Cemaatlar. İstanbul: İşaret Yayınları.
Usta, H. İ. (2015). Ağız Tasniflerinde Kullanılan (Fonolojik) Ölçütler Üzerine. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literatüre and History of Turkish or Turkic Volume 10/8 Spring, 221-230.
Yıldırım, F. (2002). Türkiye Türkçesi Ağızları ve Etnik Yapı: Çukurova Ağızları Örneği, Türkbilig, 136-153.