AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ’NİN 15. MADDESİ ÇERÇEVESİNDE TÜRKİYE’DEKİ SON OLAĞANÜSTÜ HAL İLANI

15 Temmuz 2016 tarihli başarısız askeri darbe ardından, Türkiye’de Bakanlar Kurulu 20 Temmuz 2016 tarihinde 90 gün süreyle ülke genelinde olağanüstü hal (OHAL) ilan etmiştir. 21 Temmuz 2016 tarihinde Türkiye yetkili makamları, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 15. maddesi uyarınca derogasyon (olağanüstü hallerde yükümlülükleri askıya alma) hakkını kullandığını bildirmiştir. OHAL, Bakanlar Kurulu Kararı ile bugüne kadar yedi kez, üç ay süreyle uzatılmış ve Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne gerekli bildirimler yapılmıştır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin OHAL dönemlerinde belirli hakların askıya alınmasına olanak sağlaması şüphesiz çok önemlidir. Ancak, AİHS’in 15. maddesi, bu mekanizmanın kötüye kullanılmaması için, taraf devletlere, istisnai koşullarda, Sözleşme kapsamındaki yükümlülüklerini geçici, kısıtlı ve denetimli bir şekilde askıya alma imkânı sunmaktadır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), olağanüstü hallere ilişkin Türkiye için de geçerli olabilecek ihtiyatlı bir içtihat ortaya koymuştur. AİHS’in 15. maddesi kapsamında yükümlülüklerinin askıya alınmasına ilişkin Mahkeme, üç koşul ileri sürmekteyse de bu çalışmada sadece bildirimde bulunma yükümlülüğü ile olağanüstü hal yoluna başvurunun gerekçelendirilmesi konuları ele alınacaktır. AİHS normları ve AİHM’in içtihadı incelendiğinde, bu iki koşul açısından Türkiye’nin AİHS’in çizdiği hukuki çerçeveye uyduğu görülmektedir.

THE STATE OF EMERGENCY MEASURES IN TURKEY WITH REGARD TO THE ARTICLE 15 OF THE EUROPEAN CONVENTION ON HUMAN RIGHTS (ECHR)

Following the failed military coup on 15 July 2016, the Council of Ministers declared a nationwide state of emergency on July 20, 2016 for 90 days. After this decision, the state of emergency was extended seven times, for a period of three months by the decision of the Council of Ministers and the necessary notification was made to the Secretary General of the Council of Europe. As a State Party to the ECHR, Turkey has notified the Council of Europe that it has taken the Standing of the ECHR in accordance with article 15. However, in order to avoid abuse of this right recognized in the State, article 15 (derogation in time of emergency) of the European Convention on Human Rights (ECHR) affords to the governments of the States parties, in exceptional circumstances, the possibility of derogating, in a temporary, limited and supervised manner, from their obligation to secure certain rights and freedoms under the Convention. European Court of Human Rights (ECHR) produced a vigilant jurisprudence for state of emergency that could apply to Turkey. Although the Court has proposed three conditions for the suspension of its obligations under article 15 of the ECHR, in this work it will be dealt with justifying the application of a state of emergency with the obligation to give notice. When the ECHR norms and the Court’s case law were examined, it reveals that these two conditions in Turkey comply with the terms of the legal framework drawn by the Convention.

PDF

___

Akıllıoğlu, Tekin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve İç Hukukumuz, AÜSBFD, Cilt: 44, Sayı: 3-4, Temmuz-Aralık 1989, ss. 155-173.
Andriantsimbazovina, Joël, Que dit la Cour européenne des droits de l’homme sur l’état d’urgence ? Journal du Droit Administratif (JDA), 2016 (Erişim tarihi: 05/3/2018, http://www.journal-du-droit-administratif.fr/?p=405).
Arslan, Zühtü, Olağanüstü Hallerde Anayasal İlkelerin İdamesi, Avrupa Anayasa Mahkemeleri Konferansı XVII. Kongresi, Konu: “Anayasa Mahkemelerinin Anayasal İlkelerin İdamesi ve Uygulanmasındaki Rolü”, Batum, 28-30 Haziran 2017 (Erişim tarihi: 10/4/2018, http://www.anayasa.gov.tr/icsayfalar/etkinlikler/pdf/GURCISTANsunumTR.pdf).
Coussirat-Coustère, V., La réserve française à l’article 15 de la Convention européenne des droits de l’homme, JDI, 1975, ss. 269-293.
Çelik, Edip, Avrupa İnsan Hakları Komisyonu'na Bireysel Başvuru Hakkı ve Türkiye, in Bahri Savcı’ya Armağan, Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları, no: 7, Ankara, 1988, s. 222.
Çelik, Edip, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Türk Hukukundaki Yeri ve Uygulaması, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi-Prof. Dr. Lütfi Duran'a Armağan Özel Sayısı, 1988, s. 47 (Erişim tarihi: 23/04/2018, http://dergipark.ulakbim.gov.tr/iuihid/article/ viewFile/1023002577/1023002170).
Dost, Süleyman, Olağanüstü Hallerde İnsan Hakları İle İlgili Yükümlülüklerin Askıya Alınması ve Türkiye, Proceedings Book of 2nd International Scientific Researches Congress on Humanities and Social Sciences (IBAD-2017), April 20-23, 2017, İstanbul, s. 261-272. Erişim Tarihi: 05/3/2018, http://dergipark.gov.tr/download/articlefile/389619).
Dutertre, Gilles, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarından Örnekler, Avrupa Konseyi Yayınları, Ankara, 2007.
Ergec, Ruşen, Les droits de l’homme à l’épreuve des circonstances exceptionnelles. Étude sur l’article 15 de la CEDH, Bruxelles, Bruylant, 1987.
Gonzalez, Gérard, L’état d’urgence au sens de l’article 15 de la Convention européenne des droits de l’homme, CRDF, no: 6, 2007, ss. 93-100.
Gözübüyük, A. Şeref, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Bireysel Başvuru Hakkı, İnsan Hakları Yıllığı, Cilt 9, Ankara, TODAlE, 1987, s. 7 (Erişim tarihi: 21/04/2108, http://www.todaie.edu.tr/resimler/ekler/b74bce803c4f6bd_ek.pdf?dergi=Insan%20 Haklari%20Yilligi).
Karan, Ulaş, Olağanlaştırılmaması Gereken Olağanüstü Hal: Kriz Zamanlarında İnsan Hakları, (Erişim tarihi: 10/02/2018, https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/tr/blog/ olaganlastrlmamas-gereken-olaganustu-hal-kriz-zama/).
Lambert, Anais ve Braconnier Moreno, Laetitia, La marge de manœuvre de la France dans le déclenchement d'un régime dérogatoire aux libertés fondamentales, une dénaturation de l’article 15 de la CEDH ? La Revue des Droits de l'Homme, Ocak 2016, s. 3 (Erişim tarihi: 12/3/2018, https://journals.openedition.org/revdh/1778).
Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 8. Baskı, Yetkin, 2004.
Pinheiro Farinha, J., L’article 15 de la Convention, in Mélanges Wiarda, Cologne, Carl Heymanns Verlag KG, 1988, ss. 521-529.
Tavernier, P, Commentaire de l’article 15, in La Convention européenne des droits de l’homme, commentaire article par article, Pettiti, L.-E., Decaux, E., Imbert, P.-H. (dir.), Paris, Économica, 1999, s. 489.
Teziç, Erdoğan, Anayasa Hukuku, Beta, 8. Bası, 2003.
Yavuzdoğan, Seçkin, Olağanüstü Yönetim Usullerine ve Türk Anayasalarında Olağanüstü Yönetim Uygulamalarına Genel Bir Bakış, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 1, Haziran 2016, ss. 43-71.