Sözlü Gelenekte Şiirin Varyantlaşması: “O Gelin” Şiiri

Şiir metinleri belli bir süreye bağlı olarak farklılık gösterir. Bu değişim metinler arasında önemlifarklar oluşturabilir. Oluşması muhtemel değişikliklerin nedenlerini incelemek ve yorumlamak gerek-mektedir. Âşıklar ve şairler kültürün aktarıcısı olarak hemen her toplumda hayat ile sanat arasında bağ-lantı kuran kişilerdir. Yaşar Reyhanî bu alanın en önemli temsilcilerindendir. Şiirlerinde ele aldığı konulartoplumun genelini ilgilendiren önemli ve hassas meselelerdir. Bu çalışmada Âşık Reyhanî’nin ‘o gelin’ismiyle bilinen şiiri ele alınmıştır. Âşığın şiirleri yazılı ve görsel-işitsel kaynaklardan temin edildi. Şiirmetinleri birbiriyle mukayese edilerek bunların ortak ve farklı yönleri tespit edildi. Şiirlerdeki dörtlüksayıları birbirine yakın orandadır. Şiirlerin varyant mı versiyon mu olduğu tartışılan bir konudur. Sözlügelenekte çeşitlenme ve yeniden üretim her zaman oluşabilir. Ancak bu dönüşümün hangi seviyede ger-çekleştiğine karar vermek oldukça zordur. Varyant olarak değerlendirdiğimiz bu şiir gerçek hayatta ya-şanmış bir konuyu anlatmaktadır.

Concerning the Variations in Poetry of the Oral Tradition: the Poem “O Gelin”

The texts of the same poem in the oral tradition vary over the course of time. This change can make significant differences between texts. It is necessary to examine and interpret the reasons for possible changes. Minstrels and poets as transmitters of culture in almost every society are the artists who present the connection between life and art. Yaşar Reyhani is one of the most important representatives of this art form. Topics in his poems are important and sensitive issues that concern the general public. This study investigates the Asik-Minstrel Reyhani’s poem known as ‘o gelin’. The poems of the minstrel were provided from written and audio-visual sources. The texts have been compared to each other, and the different aspects were determined. The number of quatrains of poetry are close to each other. Whether a poem is a variant or a version is an issue discussed. Variations in the reproductions of oral tradition can occur all the time. However, it is very difficult to decide at what level this transformation takes place. This poem, which we consider a variant, describes a subject that has been experienced in real life.

PDF

___

Aşır A. (2009). Âşık Yaşar Reyhanî-Hayatı ve Sosyal Konulu Şiirlerinin İncelemesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Celal Bayar Üniversitesi, Manisa 2009.
Başgöz İ. (2016). “Âşıkların Yaşamlarıyla İlgili Türk Halk Hikâyeleri”. TÜRÜK Uluslararası Dil Edebi- yat ve Halkbilimi Dergisi 4/7 (2016) 287-296.
Çobanoğlu Ö. (2002). “Üretim ve Tüketim Bağlamlarının Ekolojisi Açısından Geleneksel Türk Şiir Sa- natı İncelemeleri İçin Bir Araştırma Modeli ve Kuramsal Bir Yorumlama Yöntemine Doğru”. Ulus- lararası Türk Dünyası Halk Edebiyatı Kurultayı Bildirileri (2002) 231-237. Ankara.
Dundes A.(1998). “Doku, Metin ve Konteks”. Millî Folklor Dergisi 5/10/38 (1998) 106-119.
Düzgün D. (1997). Âşık Yaşar Reyhani-Hayatı Sanatı ve Şiirlerinden Seçmeler. Erzurum 1997.
Eberhard W. (2002). Güneydoğu Anadolu’dan Âşık Hikâyeleri. Ankara 2002.
Görkem İ. (1998). “Türk Halk Hikâyelerinin Canlı Gösterim (Performance Oriented) Olarak İncelenme- si”. Millî Folklor Dergisi 5/10/37 (1998) 107-113.
Gözaydın N. (1983). “Federal Almanya’da Yaşatılan Halk Şiirimizden Örnekler”. Şükrü Elçin Armağanı, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Armağan Dizisi: 1 (1983) 21-33. Ankara.
Gültekin M. (2010). “Sözlü Kompozisyon Teorisi Bağlamında Latif Şah Hikâyesindeki Şiirler Üzerine Bir İnceleme”. TÜBAR XXXVII (2010) 191-202.
Günay U. (1992). Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi. Ankara 1992.
Güven M. (2013). “Türkülerin Varyantlaşması”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 50 (2013) 150-161.
Halıcı F. (1992). Âşıklık Geleneği ve Günümüz Halk Şairleri-Güldeste. Ankara 1992.
Kaya D. (1993). “Eşref Bey Hikâyesi”. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 15-16 (1993) 147-168.
Köse N. (1989). Kısa Hikâyeler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir 1989.
Mirzaoğlu F. G. (2003). Çukurova Bozlağı. Ankara 2003.
Mirzaoğlu F. G. (2015). “Güdüşlü’nün Çeşmesi: Bir Türkünün Yaratılış Hikâyesi Bağlamında Tema, İcra ve Müzikal Yapı”. Halk Türküleri (2015) 145-152.
Oğuz Ö. (1999). “Türk Halkbilimi Çalışmalarında Eş Metin (Varyant) ve Benzer Metin (Versiyon) So- runu”. Millî Folklor Dergisi 6/11/42 (1999) 2-5.
Özarslan M. (2001). “Erzurum Âşıklık Geleneğinde İşletilen ‘Ayak’lar Üzerine”. Türkbilig Türkoloji Araştırmaları Dergisi 2001/2 (2001) 97-109.
Polatoğlu Y. (2003). Mızrabın Istırabı Âşık Reyhânî Hayatı ve Şiirleri. İstanbul 2003.
Reyhanî. (1992). TRT Yaşayan Şiirimiz Televizyon Programı. Sunan: T. Gürcan. Program Konukları: F. Halıcı, Ş. Taşlıova, M. Çobanoğlu, Y. Reyhani. Ankara (1992).
Reyhanî. (1995). Türkiye Diyanet Vakfı 13. Dinî Yayınlar Fuarı Âşıklar Şöleni. Ankara Kocatepe Camii Konferans Salonu (24 Şubat 1995). Katılan Âşıklar: Âşık Reyhanî, Âşık Feymanî, Âşık Hasretî, Âşık Eyyubî, Âşık Muhlis Denizer & Âşık Mustafa Aydın. Ankara 1995.
Reyhanî. (1996). Mesaj TV Programı. Kaynak: .
Şimşek E. (2007). “Karaca Oğlan’a Bağlı Olarak Anlatılan Kısa Hikâyeli Türküler”. Millî Folklor Dergisi 19/76 (2007) 40-49.
Taşlıova Ş. (1995). “Türkiye Âşıklar Bayramı, Konya’da 30 Yılda Gördüklerim”. Türk Halk Edebiyatı Bilgi Şöleni (1995) 199-210.
Yakıcı A. (1988). “Anonim Türk Edebiyatında Hikâye Anlatıcısı ve Hikâye Anlatma Geleneği Üzerine”. Millî Kültür Dergisi 61 (1988) 85-90.
Yakıcı A. (2007). Halk Şiirinde Türkü. Ankara 2007.
Yardımcı İ. (2006). Âşık Yaşar Reyhâni-Elli Yıllık Miras Bir Kırık Saz. Konya 2006.
Yıldırım D. (2002). “‘Kitâb-ı Dedem Qorqud’ Metinleri Hangi Yaratıcılık Ortamından Geliyor”. Türk- bilig Türkoloji Araştırmaları Dergisi 2002/3 (2002) 130-171.