Aydın BEDEN

7221

Kral I. Aleksander Suikastı ve Türkiye-Yugoslavya İlişkilerine Etkisi

I. Dünya Savaşı sonunda “Sırp-Hırvat Sloven Krallığı”nın kurulmasında etkin rol alıp, babasının ölü-münden sonra tahta çıkarak ülkesini idare eden I. Aleksander, vatanı ve milleti için fedakârlıktan çekin-meyen önemli bir asker, aynı zamanda iyi bir devlet adamı idi. Balkanlar ile Avrupa’da barış ve güven-liğin korunması gerektiğini düşünerek, Balkan Antantı, Küçük İtilaf gibi önemli uluslararası teşkilatlarınüyesi, hatta kurucularından biri olmuştur. Özellikle Balkan Antantı’nın kuruluş sürecinde gösterdiği gay-retler, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın da büyük takdirini kazandığın-dan, iki liderin ortak mesaisi kardeşlik boyutuna ulaşan dostluğun oluşmasını sağlamıştır. Ancak bu dost-luğun oluşmasından çok kısa bir süre sonra Yugoslavya Kralı I. Aleksander, Marsilya’da 9 Ekim 1934tarihinde suikasta uğrayarak hayatını kaybetmiştir. Kralın ölümü, Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile onunkurucusu Gazi Mustafa Kemal nezdinde önce büyük bir şaşkınlık ardından da derin bir üzüntü yarat-mıştır. Bu yüzdendir ki, dostunu kaybetmenin acısını yaşayan Türk devlet erkânı ile kamuoyu, duyduğusevgi ve saygının ifadesi olarak ülkesindeki birçok ilki merhum kral adına gerçekleştirmiştir. Çalışmada,Yugoslavya Kralı I. Aleksander’ın hayatından kısaca bahsedildikten sonra Marsilya Suikastı’nın sebeplerive siyasi gelişmeler üzerinde durulacaktır. Akabinde Marsilya Suikastı ile hayatını kaybeden Kral I.Aleksander’ın ölüm haberinin Türkiye’de uyandırdığı akisler, olay karşısında başta Cumhurbaşkanı GaziMustafa Kemal olmak üzere siyasi erkânın tutumu, TBMM’nin faaliyetleri ve Yugoslav halkının üzün-tüsünü paylaşan Türk milletinin sergilediği tavır incelenmeye çalışılacaktır. Devletlerarasındaki ikili iliş-kilerin toplumdaki yankıları ve toplum psikolojisine etkileri bu bağlamda ele alınacaktır.

The Assassination of King Alexander I and Its Effects on Turkey-Yugoslavia Relations

Alexander I, who had an active role in the foundation of the “Serbian-Croat Slovenian Kingdom” after the end of First World War, who ruled his country after succeeding his father. He was an important soldier who was not afraid of any kind of self-sacrifice for his homeland and the nation and was also a decent statesman. Thinking that peace and security must be preserved across the Balkans and Europe, he became member and sometimes even one of the founders of the important international organizations, such as the Balkan Entente, and the Little Entente. In particular, the efforts he showed during the process of establishment of the Balkan Entente, he gained great appreciation from the President of the Republic of Turkey Mustafa Kemal Pasha and the friendship between these two leaders reached the level of brotherhood as a result of their shared efforts. However, after a short period King Alexander I of Yugoslavia was assassinated on October 9, 1934 in Marseilles. The death of the king came as a shock followed by deep sorrow for the Republic of Turkey and its founder Gazi Mustafa Kemal. It is for this reason that Turkish state officials and the community, who were experiencing the pain of losing a friend, broke much new ground in their country for the sake of the deceased king as a sign of love and respect. In this study, after mentioning the life of King Alexander I, reasons for the Marseilles Assassination and the politic developments are discussed. Following this, reflections of King Alexander I’s assassination on Turkey, attitude of political officers, President Gazi Mustafa Kemal being in the first place, activities of TBMM and the manner adopted by Turkish people, who sympathized with Yugoslavian people, are examined. In this regard, echoes of mutual relations between states on the community are discussed.
PDF

___

  • Armaoğlu F. (2015). 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi 1914-1995. İstanbul 2015.
  • Armstong H. F. (1935). “After the Assassination of King Alexander”. Foreign Affairs 13/2 (1935) 204-225.
  • Atatürk’ün Milli Dış Politikası (Milli Mücadele Dönemine Ait 100 Belge) (1919-1923) (1994). Cilt 2. An- kara 1994.
  • Baerlein H. (1922). The Birth of Yugoslavia. Volume II. London 1922.
  • Balkanicus (1934). “Alexander I of Yugoslavia: King, Soldier, and Statesman”. World Affairs 97/4 (1934) 219-222.
  • Banac I. (1997). “Sırbistan’da Milliyetçilik”. Yay. Haz. K. Saybaşılı & G. Özcan, Yeni Balkanlar, Eski Sorunlar. İstanbul (1997) 87-116.
  • Düstur (1955). Tertip 3. Cilt 15. Ankara 1955.
  • Ebüzziya Zade. (1934, Teşrinievvel 11). “Facia!”. Zaman, p.1.
  • Ebüzziya Zade. (1934, Teşrinievvel 13). “Ne Olacak?”. Zaman, p.1.
  • Ebüzziya Zade. (1934, Teşrinievvel 15). “Medenî Tekâmül”. Zaman, p.1-2.
  • Ebüzziya Zade. (1934, Teşrinievvel 18), “Faaliyete Geçiyorlar mı?”. Zaman, p.1-2.
  • Ebüzziya Zade. (1934, Teşrinievvel 19). “Kabahat Kimde?”. Zaman, p.1-2.
  • Ebüzziya Zade. (1934, Teşrinievvel 21). “Haberler Fena!”. Zaman, p.1.
  • Ebüzziya Zade. (1934, Teşrinievvel 25). “Adaletsizlikle İş Yürümez!”. Zaman, p.1.
  • Ercüment Ekrem (1934, Teşrinievvel 22). “Kocaman İtilâf”. Cumhuriyet, p.3.
  • Erden Ö. (2006). Mustafa Kemal Atatürk Döneminde Türkiye’yi Ziyaret Eden Devlet Başkanları. Ankara 2006.
  • Falih Rıfkı. (1934, Birinci teşrin 11). “Kıral Aleksandr”. Hâkimiyet-i Milliye, p.1.
  • Falih Rıfkı. (1934, Birinci teşrin 15). “Belgrat’ta”. Hâkimiyeti Milliye, p.1.
  • Falih Rıfkı. (1934, Birinci teşrin 18). “Yas Günü”. Hâkimiyeti Milliye, p.1.
  • Falih Rıfkı. (1934, Birinci teşrin 21). “Belgrat Toplantıları”. Hâkimiyeti Milliye, p.1,3.
  • Falih Rıfkı. (1934, Birinci teşrin 25). “Millet Meclisinde”. Hâkimiyeti Milliye, p.1.
  • Graham S. (1938). Alexander of Jugoslavia. London 1938.
  • Gürkan T. (1971). Atatürk’ün Uşağının Gizli Defteri. İstanbul 1971.
  • Güveloğlu G. K. (2012). “SHS ve Yugoslavya Krallığı’nın Türkiye ile Diplomatik İlişkileri (1923- 1938)”. Eds. Y. Okay & T. Babalı, Türkiye-Sırbistan İlişkileri. İstanbul (2012) 143-190.
  • Güveloğlu G. K. (2015). “Marsilya Suikasti (Yugoslavya Kralı Aleksander’in Öldürülmesi) ve Türkiye’deki Yankıları-9 Ekim 1934”. Tarih Araştırmaları Dergisi (TAD) 34/57 (2015) 249-269.
  • Karahasan M. K. (1994). “Mustafa Kemal Atatürk’ün Barış Felsefesi Işığı Altında Türkiye-Yugoslavya Dostluk İlişkileri”. XI. Türk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler (5-9 Eylül 1990). Cilt VI (1994) 2535-2570.
  • Lord Kinross (2007). Atatürk Bir Milletin Yeniden Doğuşu. Çev. N. Sander. İstanbul 2007.
  • Morawski K. S. (2016). “The Assassination of King Alexander I of Yugoslavia in the Light of Archival Press Articles”. Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej 51/1 (2016) 47-76.
  • Muharrem Feyzi. (1934, Teşrinievvel 11). “Marsilya Suikasti”. Cumhuriyet, p.2.
  • Muharrem Feyzi. (1934, Teşrinievvel 15). “Cinayetin Siyasî Tesirleri Ne Olacak?”. Cumhuriyet, p.2.
  • Necmeddin Sadık. (1934, Teşrinievvel 11). “Prens Piyer Dün Kral İlân Edildi”. Akşam, p.1.
  • Necmeddin Sadık. (1934, Teşrinievvel 22). “Mühim Bir Tebliğ”. Akşam, p.1-2.
  • Ö. R. (1934, Teşrinievvel 13). “Yugoslavya Kralının Katli”. Zaman, p.2.
  • Özgiray A. (1999). “Türkiye-Yugoslavya İlişkileri (1920-1938)”. Tarih İncelemeleri Dergisi (TİD) XIV (1999) 11-24.
  • Seton-Watson H. (1946). Eastern Europe Between the Wars 1918-1941. London 1946.
  • Seton-Watson R. W. (1932). “The Yugoslav Dictatorship”. International Affairs (Royal Institute of International Affairs 1931-1939) 11/1 (January 1932) 22-39.
  • Seton-Watson R. W. (1935). “King Alexander’s Assassination: Its Background and Effects”. Interna- tional Affairs (Royal Institute od International Affairs 1931-1939) 14/1 (1935) 20-47.
  • Soyak H. R. (2014). Atatürk’ten Hatıralar. İstanbul 2014.
  • Soysal İ. (2000). Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları. Cilt I (1920- 1945). Ankara 2000.
  • Sudetic C. (1992). “Historical Setting”. Eds. Glenn & E. Curtis, Yugoslavia: A Country Study. Washington (1992) 1-57.
  • Şimşir B. N. (1981). “Atatürk’ün Yabancı Devlet Adamlarıyla Görüşmeleri, Yedi Belge (1930-1937)”. Belleten XLV/I-177 (1981) 157-207.
  • Şimşir B. N. (1996). Bizim Diplomatlar. Ankara 1996.
  • Şimşir B. N. (2001). Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları. Cilt IV. Ankara 2001.
  • TBMM Zabıt Ceridesi (1934). Devre: 4, İçtima: 3, Cilt 24 (24 Ekim 1934). Ankara 1934.
  • “The New Kingdom of Jugoslavia”. Foreign Affairs 8/2 (1930) 297-300.
  • Tomasic D. (1940). “Constitutional Changes in Yugoslavia”. Political Science Quarterly 55/4 (1940) 582-593.
  • Us A. (1936). Yugoslavya’da Seyahat Notları. İstanbul 1936.
  • Yunus Nadi. (1934, Teşrinievvel 10). “Kral Aleksandr’ın Feci Ölümü”. Cumhuriyet, p.1.
  • Yunus Nadi. (1934, Teşrinievvel 11). “Dost Milletlerin Büyük Matemleri Karşısında”. Cumhuriyet, p.1,3.
  • Yunus Nadi. (1934, Teşrinievvel 12). “Marsilya Faciasından Sonra Beynelmilel Vaziyete Bir Nazar”. Cumhuriyet, p.1.
  • Yunus Nadi. (1934, Teşrinievvel 25). “Küçük ve Balkan İtilâflarının Tesanüt Misali”. Cumhuriyet, p.1.
  • Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA). Fon kodu/Yer No (Tarih), 30.10.0.0 / 250.691.15 (19.10.1929).
  • BCA. 30.10.0.0 / 250.691.22 (18 Haziran 1930).
  • BCA. 30.10.0.0 / 251.692.8 (4 Ekim 1931).
  • BCA. 30.10.0.0 / 246.667.2 (21 Mayıs 1932).
  • BCA. 30.10.0.0 / 251.694.6 (28 Mayıs 1932).
  • BCA. 030.10.00.00 / 251.695.1 (4 Ocak 1933).
  • BCA. 30.10.0.0 / 251.695.32 (24 Nisan 1933).
  • BCA. 30.10.0.0 / 251.696.2 (8 Mayıs 1933).
  • BCA. 30.10.0.0 / 200.366.22 (4 Ekim 1933).
  • BCA. 030.10.00.00 /251.696.22 (25 Kasım 1933).
  • BCA. 30.10.0.0 / 252.698.19 (1934).
  • BCA. 30.10.0.0 / 226.525.20 (Ocak 1934).
  • BCA. 30.10.0.0 / 242.634.4 (9 Haziran 1934).
  • BCA. 30.18.1.2 / 48.69.1 (13 Ekim 1934).
  • BCA. 30.10.0.0 / 252.698.15 (19 Aralık 1934).
  • BCA. 30.18.1.2 / 51.3.19 (13 Ocak 1935).
  • BCA. 30.10.0.0 / 221.491.17 (22 Ocak 1935).
  • BCA. 30.10.0.0 / 253.702.8 (25 Eylül 1936).
  • Akşam (1934, Teşrinievvel 7, 10, 11, 13, 14, 15, 17, 18, 19, 25).
  • Cumhuriyet (1934, Teşrinievvel 10, 11, 12, 17, 19, 21).
  • Hâkimiyeti Milliye (1934, Birinci teşrin 10, 11, 13, 16, 17, 19, 21, 25).
  • Zaman (1934 Teşrinievvel 10, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 19).
Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi-Cover
  • ISSN: 2146-4812
  • Başlangıç: 2011
  • Yayıncı: Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Bir Cümleden Oluşan Kazakça Atasözlerindeki Öge Dizimleri ve Bu Öge Dizimlerinin Sıklık Dağılımları

Murat CERİTOĞLU

Hilda Doolittle’ın İstediği Gibi Varolma Mücadelesi

Emel ZORLUOĞLU

Masallardaki Üçüncü Kız’ın Greimas’ın Eyleyensel Çizgesi üzerinde Açığa Çıkarılması: “Güzel ve Çirkin”

Songül ASLAN KARAKUL

İnan Çetin ve Mustafa Delioğlu’nun “Şahmaran ile Lokman Hekim’in Hikâyesi”nin Göstergebilimsel Açıdan İncelenmesi

özlem yeşilyurt

Tek Parti Dönemi’nde Antalya’da Siyasi Hayat ve Basın: Resmi Antalya ve Antalya Gazeteleri

Evren DAYAR

Gece Ekonomisinde Emek ve Muğlaklaşan Sınırlar: Kadın Barmenler ve Cinsel Taciz

Halime ÜNAL REŞİTOĞLU, Özge TOKAT

Ion Diyaloğu: Bir Rhapsodos Hikâyesi

Nihal Petek BOYACI

Sistematik Siyasi Bir Anlayış Olarak Biyosiyaset

Feysel TAŞÇIER

Üniversite Hastanesi Masa Başı Çalışanlarında Kardiyovasküler Hastalık Riski ve Fiziksel Aktivite Düzeyinin Cinsiyete Göre İncelenmesi

Alpay GÜVENÇ, Mükerrem ERDOĞAN

Kentsel Katı Atık Yönetimi Kapsamında “Çevreci Komşu Kart Uygulaması”

Hasan Hüseyin AYGÜL, Derya YILDIZ