Klasik Dönem Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserlerine Kısa Bir Bakış

Osmanlı Devletinin kuruluş yıllarındaki tarihçiliğe ilişkin bilgiler yetersiz olsa da sonraki dönemlerhakkında oldukça geniş bir bilgi birikimi mevcuttur. Başlangıçta sade bir üslubun gözlemlendiği Osmanlıtarih yazımı giderek sanatsal amaçlarla kaleme alınan eserlerin yoğun olduğu İran tarihçiliğinden etkilenmiştir. Osmanlı tarih yazımında Farsça ve Arapça kullanımı yaygınlaşmış; ancak Türkçeden bir kopuşda yaşanmamıştır. Osmanlı tarih yazıcılığında, Osmanlı hanedanını konu alan Tevârih-i Ali Osman lar,fetihleri konu alan Fetihnameler , Gazavatnameler ve Zaf ernameler bir hayli yaygındır. MehmetNeşrî, Enverî, Şehdî, Aşıkpaşazade, Tursun Bey, İdris-i Bitlisî, Kemal Paşazade, Lütfi Paşa, Hoca Sadeddin,Selaniki ve Gelibolulu Mustafa Ali, Klasik Dönemin önde gelen tarih yazarlarıdır. Her toplum ve uygar- lıkta olduğu gibi Osmanlı Devletinde de tarihçilik anlayışı kendine özgü dinamiklere sahipti. Osman- lının kuruluşundan yıkılışına kadar çeşitli dönemlerde kaleme alınan tarihi eserler devlet anlayışının vemevcut koşulların niteliği hakkında ipuçları vermektedir. Osmanlı Devletinin en güçlü dönemi olarakbilinen ve Türk tarih anlatımında Yükselme Dönemi adıyla tanımlanan dönemdeki tarih yazımı da bugüce yaraşır bir hal almıştır. Yükselme Döneminde kaleme alınan tarihi kronikler incelendiğinde, bueserlerin devlet anlayışı ekseninde kaleme alındığını tespit edebilmek mümkündür.

Some Observations concerning the Classical Period of Ottoman Historiographers and their Works

Although knowledge of historiography during the early years of the Ottoman State is quiteinadequate, there is a great deal of knowledge about the later periods. The Ottoman history writing practice,which was carried out in a simple style at the beginning, was later greatly influenced by Iranian historywriting practices, in which art writings played an important role. Though Persian and Arabic becamewidespread in Ottoman History writing, it didn t move too far away from Turkish. Tevârih-i Ali Osman swritings on the Ottoman Dynasties, Fetihnameler , Gazavatnameler and Zaf ernameler written on theconquests are very common examples of Ottoman historianship. Among eminent Ottoman historians are:Mehmet Neşrî, Enverî, Şehdî, Aşıkpaşazade, Tursun Beg, İdris-i Bitlisî, Kemal Paşazade, Lütfi Pasha,Hodja Sadeddin, Selaniki and Gelibolulu Mustafa Ali. As is the case in all communities and civilizations,historiography had its own dynamics within the Ottoman State. Works of history written during variousperiods from the rise to the fall of the Ottoman State provide indications about the Ottoman state sunderstanding and the characteristics of contemporary events. The understanding of history writingbecame very efficient during the period known in Turkish history as The Period of Rising when theOttomans were the most powerful. When historical chronicles that were written during this period areexamined, it can easily be seen that these works were written in accord with the Ottoman government sown understanding.

PDF

___

Arıkan, Z. (1991). Osmanlı Tarih Anlayışının Evrimi. Tarih ve Sosyoloj i Semineri Bildiriler, 77-91. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
Aşıkpaşazade. (1992). Aşıkpaşazade Tarihi. Haz. Nihal Atsız. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Aydın, A. (2002). Osmanlılarda Tarih Yazıcılığı. Türkler, 11, 417-425. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Babinger, F. (2000). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. Çev. Coşkun Üçok. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Baş, E. (2005). Dil-Tarih İlişkisi Bağlamında Osmanlı Türklerinde Arapça Tarih Yazıcılığı. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1, 103-132. Ankara.
Başar, F. (2002). İlk Osmanlı Tarihçileri. Türkler, 11, 409-416. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Ersanlı Behar, B. (1996). İktidar ve Tarih Türkiyede Resmi Tarih Tezinin Oluşumu (1929-1937). İstanbul: Afa Yayınları.
Cengiz, H. E. (1989). Yahşi Fakih. Tarih ve Toplum, Kasım, 71, 39-41. İstanbul.
Çoşkun, İ. (1991). Batı İdeolojilerinin Türk Tarih Anlayışına Yansımaları Üzerine. Tarih ve Sosyoloj i Semineri Bildiriler, 43-55, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
Enverî. (2003). Düstürname-i Enverî Osmanlı Tarihi Kısmı (1299-1466). Haz. Necdet Öztürk. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Fleischer, C. H. (2001). Tarihçi Mustafa Ali Bir Osmanlı Aydın ve Bürokratı. Çev. Ayla Ortaç. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Hoca Sadettin Efendi. (1992). Tacüt-Tevarih. I. Haz. İsmet Parmaksızoğlu. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
İbn-i Kemal. (1970). Tevârih-i Âl-i Osman. I. Haz. Şerafettin Turan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
İnalcık, H. (1990). Osmanlı Toplum Yapısının Evrimi. Çev. Mehmet Özden, & Fahri Unan, Türkiye Günlüğü, Yaz, 11, 30-41. Ankara: Cedit Yayınları.
İsen, M. (1988). Gelibolulu Mustaf a Ali. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Kemal Paşazade. (1996). Tevârih-i Âl-i Osman (I-II-X. Defterler). Haz. Şerafettin Severcan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Lüfi Paşa. (1341). Tevârih-i Al-i Osman. İstanbul: Matbaa-yı Âmire.
Neşrî, M. (2008). Cihannüma [Osmanlı Tarihi (1288-1485)]. Haz. Necdet Öztürk. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
Neşrî, M. (1983). Neşrî Tarihi. I. Haz. Mehmet Altay Köymen. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Ortaylı, İ. (2000). Menkıbe, Osmanlı Devletinin Kuruluşu Efsaneler ve Gerçekler. Ankara: İmge Yayınları.
Özcan, A. (2003). Fatih Devri Tarih Yazıcılığı ve Literatürü. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 2033/1, 55-62. Kayseri.
Refik, A. (1999). Osmanlı Alimleri ve Sanatkârları. Haz. Dursun Dilek. İstanbul: Timaş Yayınları.
Selânikî Mustafa Efendi. (1999). Tarih-i Selânikî. I. Haz. Mehmet İpşirli. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Sencer, M. (2002). Osmanlılarda Din ve Devlet. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
Şeker, M. (1997). Gelibolulu Mustaf a Ali ve Mevâ'idün-nef ais f î-Kavâ'ıdül-mecâlis. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Tekindağ, Ş. (1977). Tursun Bey. İslam Ansiklopedisi, 12/2, 122-123. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Tekindağ, Ş. (1971). Osmanlı Tarih Yazıcılığı. Belleten, Ekim, XXXV, 655-663. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Timur, T. (1994). Osmanlı Kimliği. İstanbul: Hil Yayınları.
Tursun Bey. (1977). Tarih-i Ebul-Feth. Haz. A. Mertol Tulum. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
Uğur, A. (1991). İdris-i Bitlisî ve Şükr-i Bitlisî. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
Yurdaydın, H. G. (2002). Düşünce ve Bilim Tarihi (1300-1600). Türkiye Tarihi, II. Ed. Sina Akşin. İstanbul, 207-271, Cem Yayınları.