Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Güvenli Laboratuvar Kullanımını Gerçekleştirme Amaçlarının Planlanmış Davranış Teorisiyle Belirlenmesi

Bu çalışmanın amacı fen bilimleri öğretmenlerinin Planlanmış Davranış Teorisini kullanarak, laboratuvarı güvenli kullanma konusundaki davranış amaçlarını incelemektir. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Çalışmada, araştırmacı tarafından Planlanmış Davranış Teorisi’nin öngördüğü şekilde ve ölçek geliştirme basamakları dikkate alınarak “Güvenli Laboratuvar Kullanımını Gerçekleştirme Ölçeği” geliştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini Türkiye’nin tüm bölgelerinden 2405 fen bilimleri öğretmeni oluşturmaktadır. Verilerin analizi için SPSS 21 ve AMOS 23 programları kullanılmıştır. Ölçeklerden elde edilen veriler yapısal eşitlik modellemesi ile değerlendirilmiştir. Ölçeğin tümü için Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı.961’dir. Araştırma sonucunda, fen bilimleri öğretmenlerinin “Davranış Amacını” açıklamada en fazla “Algılanan Davranış Kontrolü” faktörünün etkili olduğu “Davranışa Yönelik Tutum” ve “Öznel Normun” etkisinin düşük olduğu belirlenmiştir.

Determining Science Teachers’ Safe Laboratory Use Objectives Through the Theory of Planned Behavior

The aim of this study is examining the behaviors of science teachers about safe laboratory use by employing the Planned Behaviour Theory. The correlational survey method was used in the study. In the study, “Safe Laboratory Use Scale” was developed by the researchers in accordance with the Planned Behavior Theory and by taking into account the scale development steps. 2405 science teachers from all regions of Turkey constitute the sample of the study. SPSS 21 and AMOS 23 programs were used to analyze the data. The data obtained from the scales were evaluated by structural equation modeling. The Cronbach Alpha reliability coefficient for the whole scale was found to be .961. The results of the study revealed that while the “Perceptual Behavior Control” factor was effective, the “Attitude towards Behavior” and “Subjective Norm” factors were less effective in explaining the “Behavioral Aim” of science teachers.

PDF

___

Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50, 179-211.
Ajzen I. (2002) “Perceived behavioral control, self-efficacy, locus of control and the theory of planned behaviour”, Journal of Applied Social Psychology, (32) 4, 667.
Ajzen, I. (2005). Attitudes, personality and behaviour (Second Edition). Milton Keynes: Open University Press. 6,8,12,24.
Ajzen, I., & Madden, T. J. (1986). Prediction of goal-directed behaviour: Attitudes, intentions, and perceived behavioral control. Journal of experimental social psychology, 22, 453-474.
Akgün, Ş. (1995). Fen Bilgisi Öğretimi (5. Bask). Ankara.
Akıllı1 H. İ., & Aydoğdu C.(2018). Planlanmış Davranış Teorisine Göre “Güvenli Laboratuvar Kullanımını Gerçekleştirme Ölçeği” Geliştirme Çalışması, Mediterranean Journal Of Educational Research, 23, 172-197
Alaimo, P. J., Langenhan, J. M., Tanner, M. J., & Ferrenberg, S. M. (2010). Safety teams: An approach to engage students in laboratory safety. Journal of Chemical Education, 87(8), 856-861.
Arıkan, R. (2011). Araştırma yöntemleri ve teknikleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Aydın, Güliz, Balım, Ali Günay. (2005). “Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre Modellendirilmiş Disiplinler
Arası Uygulama: Enerji Konularının Öğretimi”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 38 (2), 145-166.
Aydın, Diken, Yel ve Yılmaz.(2011). “Fen ve Teknoloji ile Biyoloji Öğretmen Adaylarının Laboratuvar Güvenliği Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi”, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 2, 583-604.
Aydogdu, C. (1999). Kimya laboratuvar uygulamalarında karşılaşılan güçlüklerin saptanması. H.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 30-35.
Aydoğdu, C. ve Akıllı, H.İ. (2014)“Fen Bilimleri Dersi 5.Sınıf Etkinliklerinin Laboratuvar Kullanım Teknikleri Ve Kazanımlarına Uygunluğunun İncelenmesi “ Uluslararası Matematik, Fen ve Teknoloji Eğitimi Konferansı, ICEMST 2014 (16-18 Mayıs ),Konya. 932-941.
Aydoğdu, C. ve Candan, S.(2012). Fen ve Teknoloji Dersine ait Bazı Etkinliklerin Laboratuvar Kullanım Tekniği Açısından İncelenmesi, Journal of Contemporary Education Academic,1(4),32-43.
Aydoğdu, C.(2015). Science and Technology Teachers’ Views About The Causes of laboratory Accidents, International Journal of Progressive Education, 11, 3, 106-117.
Aydoğdu, C.(2017). The Effect Of Chemistry Laboratory Activities On Students’ Chemistry Perceptıon And Laboratory Anxiety Levels International Journal of Progressive Education, Volume 13 Number 2, 85-94,
Aydoğdu, C. & Pekbay, C. (2016). Sınıf öğretmen adaylarının laboratuvarlarda yaşanan kazaların nedenlerine yönelik görüşleri. Eğitim, Bilim ve Teknoloji Araştırmaları Dergisi, 1 (2), 103-112.
Bayraktar, Ş. Erten, S. ve Aydoğdu, C.(2006), Fen ve Teknoloji Öğretiminde Laboratuvarın Önemi ve Deneyler, M. Bahar (Editör), Fen ve Teknoloji Öğretimi (219-248), Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Bentler, P. M. (1990). Comparative fit indexes in structural equation models. Psychological Bulletin, 107, 238-246.
Bayram, N.(2016).Yapısal eşitlik modellemesine giriş. Amos uygulamaları. Genişletilmiş 3.baskı. Ezgi Kitabevi.Bursa.
Bentler, P. M. & Bonnet, D. C.(1980). Significance tests and goodness of fit in the analysis of covariance structures. Psychological Bulletin, 88(3), 588-606.
Blosser, P. E. (1986). Safety hazards in science classrooms. ERIC Clearinghouse. Science Education Digest, 1(2).
Borrows, P. (2008). Health and safety in practicalscience in schools: A UK perspective 2, using model risk assessments. Science Education International, 19 (4), 415-418.
Böyük, U., Demir, S., Erol, M.(2010). Fen ve teknoloji dersi öğretmenlerinin laboratuvar çalışmalarına yönelik yeterlik görüşlerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. TÜBAV bilim dergisi 3 (4), 342- 349.
Browne, M. W. & Cudeck, R. (1993). Alternative ways of assessing model fit. In Bollen, K.A. & Long, J.S. [Eds.] Testing structural equation models. Newbury Park, CA: Sage, 136–162.
Brown, P. L., Abell, S. K., Demir, A., & Schmidt, F. J. (2006). College science teachers’ views of classroom inquiry. Science Education, 90, 784-802.
Bryne, B.M.,(2010).Structural equation modelling with AMOS:Basic concepts,Applications and programming. Routledge Taylor&Francis Group, 2nd ed.New York.
Canel, M. (1995). Laboratuvar Güvenliği, Ankara: Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Yayınları.
Carmines, E.G., & McIver, J.P. (1981). Analyzing models with unobserved variables. In Bohrnstedt, G.W. & Borgatta, E.F. (Eds.), Social measurement: Current issues. Beverly Hills: Sage.
Costenson, K., & Lawson, A. E. (1986). Why isn’t inquiry used in more classrooms? American Biology Teacher 48, 150-158.
Crawley, F.E. (1990): "intentions of science teachcrs to lise investigative teaching mcihods: A test of the Theory of Planned Behavior". Journal ofresearch in science teaching, Vol. 27, 685-697.
Demir, E.(2016), Fen Laboratuvarlarının fiziki şartlarının ve fen bilimleri öğretmenlerinin laboratuvar güvenliği konusundaki bilgi düzeylerinin araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Yayımlanmamış Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Deters, K. M. (2005). Student opinions regarding inquiry-based chemistry experiments. Hong Kong: Goverment Logistics Department.
Erten, S. (2002). Planlanmış davranış teorisi ile uygulamalı öğretim metodu. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19 (2), 217-233.
Feszterová, M. (2015). Education for Future Teachers to OHS Principles-Safety in Chemical Laboratory. Procedia-Social and Behavioral Sciences, (191), 890-895.
Fishbein, M. ve Ajzen, I. . (1975): Bellefatlitude, intention and behavior: An inlrod.uc.lion theory and research. Reading. MA.Addison-Wesley
Frey, D.; Stahiberg, D. ve Gollwitzer, P.M. (1993): Hinstellung und Vcrhallcn: Die Thcorje dcs Überlegten Handeins und die Theorie des geplanten Verhaltens. in: I'rcy, V). ve Irlc M Hrsg.): Theorien der Soyalpsychologie. Bern u.a.
Fuller, E. J., Picucci, A. C., Collins, J. W., & Swann, P. (2001). An Analysis of Laboratory Safety in Texas.U.S. Department of Education, Educational resourcoes infomation center(ERIC).ED, 474503.
Hamurcu, H.(1998). Fen Derslerinde Güvenlik. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,14, 29-32.
Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: conventional criteria versus new alternatives, Structual Equation Modeling, 6(1), 1-55.
Hoyle, R. H. (1995). Structural equation modeling. USA: Sage Publications.
Jöreskog, K.G. & Sörbom, D. (1984). LISREL-VI user's guide (3rd ed.). Mooresville, IN: Scientific Software.
Karademir, E. (2013). Öğretmen ve öğretmen adaylarinin fen ve teknoloji dersi kapsaminda “okul dışı öğrenme etkinlikleri” gerçekleştirme amaçlarinin planlanmiş davranış teorisi yoluyla belirlenmesi. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Kaya, H.; Böyük, U.(2011). Fen bilimleri öğretmenlerinin laboratuvar çalışmalarına yönelik yeterlikleri. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi,27(1): 126-134.
Kılıç, R. A. M. S., & Aydın, A. (2016). Analyzing the factors that affect the objectives of pre-service teachers to perform laboratory practice ın scıence lessons by means of the theory of planned behavior. The Online Journal of New Horizons in Education, 6(1), 27.
Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The Guidford Press.
Koballa, Jr. T.R. (1986): "Teaching hands-on behavior ". Journal in Science Teaching. in Selence Teaching, 23, 493-502.
Koo, K. E., Nurulazam, M. A., Rohaida, M. S., Teo, T. G., & Salleh, Z. (2014). Examining the potential of safety knowledge as extension construct for theory of planned behaviour: explaining safety practices of young adults at engineering laboratories and workshops. Procedia-Social and Behavioral Sciences, (116), 1513-1518.
Kreitler, H., & Kreitler, S. (1974). The role of experiment in science education. Instructional Science, 3, 75-88.
Leech, N. L., Barrett, K. C. & Morgan, G.A. (2005). SPSS for Intermediate Statistics: Use and Interpretation. (Second Edition). NJ:Lawrence Erlbaum Associates.
Marsh, H. W., & Hocevar, D. (1988). A new, more powerful approach to multi trait multi method analyses: An application of second-order confirmatory factor analysis. Journal of Applied Psychology, 73(1), 107-117.
McDonald, R. P., & Marsh, H. W. (1990). Choosing a multivariate model: Noncentrality and goodness of fit. Psychological Bulletin, 107, 247–255.
Miles, J., & Shevlin, M. (1998). Effects of sample size, model specification and factor loadings on the GFI in confirmatory factor analysis. Personality and Individual Differences, 25, 85-90.
MEB. (2017). İlköğretim Kurumları (İlkokullar ve Ortaokullar) Fen Bilimleri (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: MEB Yayınevi.
Nakiboğlu ve Sarıkaya .(2000). Kimya Öğretmenlerinin Derslerinde Laboratuvar Kullanımına Mezun Oldukları Programın Etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi,8(1), 95-106.
Nakiboğlu ve Sarıkaya, (1999). Orta öğretim Kurumlarında Kimya Derslerinde Görevli Öğretmenlerin Laboratuvardan Yararlanma Durumlarının Değerlendirilmesi. D.E.Ü. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi Özel Say.11. (395-405).
Pallant, J. (2007). SPSS survival manual. USA: Open University Press.
Rabi Muhammad (2016). Assessing the Laboratory Safety and Security Skills among Science, Technology and Mathematics (STM) Teachers in Sokoto State, Nigeria. American Journal of Education and Learning, 1(2): 62-68.
Sarı, M. (2011). “İlköğretim Fen ve Teknoloji Derslerinin Öğretiminde Laboratuvarın Yeri ve Basit Araç Gereçlerle Yapılan Fen Deneyleri Konusunda Öğretmen Adaylarının Görüşlerinin Değerlendirilmesi”. 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications (www.iconte.org), Antalya.
Schröder, I., Huang, D. Y. Q., Ellis, O., Gibson, J. H., & Wayne, N. L. (2015). Laboratory safety attitudes and practices: A comparison of academic, government, and industry researchers. Journal of Chemical Health and Safety.
Staer, H., Goodrum, D., & Hackling, M. (1998). High school laboratory work in Western Australia: Openness to inquiry. Research in Science Education, 28 (2), 219-228.
Steiger, J. H., & Lind, J. C. (1980). Statistically-based tests for the number of common factors. Paper presented at the Annual Spring Meeting of the Psychometric Society, Iowa City, May 30, 1980.
Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics (Sixth Edition). Boston: Pearson.
Tırakoğlu, B. (2016). Sigara içen kişilerde sigaraya bırakmaya yönelik niyetin planlanmış davranış teorisine göre değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
Turan, A. H. ve Çolakoğlu, B. E. (2008). Yüksek Öğrenimde öğretim elemanlarının teknoloji kabulü ve kullanımı: Adnan Menderes Üniversitesinde Ampirik bir değerlendirme. Doğuş Üniversitesi Dergisi,9(1), 106-121.
Uluçınar, ş., Cansaran, a.,ve Karaca, A. (2004). Fen bilimleri laboratuvar uygulamalarının değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(4), 465-475.
West, S. S., Westerlund, J. F., Stephenson, A. L., Nelson, N. C., & Nyland, C. K. (2003, June). Safety in science classrooms: what research and best practice say. In The Educational Forum (Vol. 67, No. 2, pp. 174-183). Taylor & Francis Group.
Wheaton, B., Muthen, B., Alwin, D. F., & Summers, G. F. (1977). Assessing reliability and stability in panel models In D. R. Heise (Ed.), Sociological methodology (pp. 84136). San Fransisco: JosseyBass.
Yazıcı, E.K ve Özmen, H. (2015). Fen ve teknoloji öğretim programında yer alan deney ve etkinliklerin uygulanabilirliğine ilişkin öğretmen görüşleri. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 92-117.
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yüzüak, A. V. (2017). Fen Bilimleri Öğretmen Adaylarının Sürdürülebilir Davranışlarının Planlanmış Davranış Teorisi Temelinde Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi.