Berlin Türk Şehitliği ve Mezar Taşları
Almanya’da
resmi olarak yapılan ilk Türk Mezarlığı Osmanlı Devleti’nin Berlin (Prusya) Elçisi
Giritli Ali Aziz Efendiye aittir. Daha sonra Muhammet Esat Efendi, Rahmi Efendi,
Rasim Efendi ve Aziz Ağa gibi diğer elçilik görevlilerinin de cenazeleri bu
mezarlığa defnedilmiştir. Bu mezarlık 1798-1863 yılları arasında Almanya’da
vefat eden görevliler için yapılmıştır. 1863’te Almanya bu mezarlığın başka bir
yere naklini istemiştir. Osmanlı Devleti bu isteği kabul edince mezarlık
1866’da bugünkü yerine taşınmıştır. 1867’de Sultan Abdülaziz yeni mezarlığa bir
abide yaptırmıştır. Bu abidede bulunan beş levhaya eski mezarlığa defnedilmiş
olan elçilik görevlilerinin ve bir öğrencinin mezar taşı bilgileri yazılmıştır.
I.Dünya Savaşında yaralanan bazı Türk askerleri tedavi için Berlin’e
gönderilmiş ve bunlardan bazıları orada şehit olmuştur. Şehitler buraya defnedilince
mezarlığın adı şehitliğe dönüşmüştür. Ayrıca Ermeniler tarafından şehit edilen
Talat Paşa, Bahattin Şakir Bey ve Cemal Azmi Bey de buraya defnedilmiştir. Berlin’de
vefat eden Türklerin yanı sıra Türk olmayan diğer Müslümanların mezarları da
burada bulunmaktadır. Bu makalede Berlin Türk Şehitliğinin tarihçesi ve şehitlikte
yer alan abide ve mezar taşları üzerine bir inceleme yapılmıştır.
Tombstones and Berlin Turkish Martyrdom
The
first Turkish cemetery officially built in Germany belongs to the Ambassador of
Ottoman Empire in Berlin (Prussian), Giritli Ali Aziz Efendi. Later on, the
other embassy employees such as Muhammet Esat Efendi, Rahmi Efendi, Rasim
Efendi and Aziz Ağa were also buried in this cemetery. This cemetery was built
for the officers who died in Germany between 1798-1863. In 1863, Germany
requested the transfer of this cemetery to another location. When the Ottoman
State accepted this request, the cemetery was carried to its present location
in 1866. In 1867 Sultan Abdülaziz built a monument in the new cemetery. The
tombstone data of the embassy officers and a student who were buried in the
previous cemetery were written on the five plaques in this monument. Some
Turkish soldiers wounded in World War I were sent to Berlin for treatment and
some of them got martyred there. When the martyrs were buried here, the name of
the cemetery was changed into a martyr. Talat Pasha, Bahattin Şakir Bey and
Cemal Azmi Bey who were killed by Armenians were also buried here. The tombs of
other non-Turkish Muslims, as well as the Turks who died in Berlin, are also
here. In this article, the history of Berlin Turkish Martyrdom and the memorial
and tombstones in the martyrdom are examined.
___
- HACIFETTAHOĞLU, İ., “Birinci Dünya Harbi Döneminin Az Tanınan Bir Siması: Trabzon Valisi Cemal Azmi Bey.” Türk İdare Dergisi, sy. 435 (Haziran 2002): 247-268.
HANİOĞLU, M. Ş., “Talat Paşa (1874-1921) Osmanlı Sadrazamı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 39: 502-503, İstanbul, TDV Yayınları, 2010.
KURTARAN, U., “Osmanlı Prusya İlişkilerinin Gelişiminde Prusya Elçisi Karl Adolf Von Rexin’in Faaliyetleri (1755-1761).” Uluslar arası İlişkiler 12, sy. 47 (2015): 115-131.
LAQUER, H. P., “Mezartaşlarında Harf Devrimi”, IX. Türk Tarih Kongresi Ankara, 21-25 Eylül 1981, Kongreye Sunulan Bildiriler, Cilt III, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, (1989): 1373-1379.
MUŞMAL, H. - KUNT, İ. - ÇETİNASLAN, M., “Beyşehir Eşrefoğlu Süleyman Bey Külliyesindeki Türbelerde Yer Alan Mezar Taşları.” Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sy. 35 (2014): 165-215.
MUŞMAL, H. - ÇETİNASLAN, M., “Konya İli Beyşehir İlçesi Doğanbey Kasabası Mezar Taşları.” History Studies, International Journal of History, (A Tribute to Prof. Dr. Şerafettin Turan), Volume 6, Issue 3, (April 2014): 253-294.