Berlin Türk Şehitliği ve Mezar Taşları

Almanya’da resmi olarak yapılan ilk Türk Mezarlığı Osmanlı Devleti’nin Berlin (Prusya) Elçisi Giritli Ali Aziz Efendiye aittir. Daha sonra Muhammet Esat Efendi, Rahmi Efendi, Rasim Efendi ve Aziz Ağa gibi diğer elçilik görevlilerinin de cenazeleri bu mezarlığa defnedilmiştir. Bu mezarlık 1798-1863 yılları arasında Almanya’da vefat eden görevliler için yapılmıştır. 1863’te Almanya bu mezarlığın başka bir yere naklini istemiştir. Osmanlı Devleti bu isteği kabul edince mezarlık 1866’da bugünkü yerine taşınmıştır. 1867’de Sultan Abdülaziz yeni mezarlığa bir abide yaptırmıştır. Bu abidede bulunan beş levhaya eski mezarlığa defnedilmiş olan elçilik görevlilerinin ve bir öğrencinin mezar taşı bilgileri yazılmıştır. I.Dünya Savaşında yaralanan bazı Türk askerleri tedavi için Berlin’e gönderilmiş ve bunlardan bazıları orada şehit olmuştur. Şehitler buraya defnedilince mezarlığın adı şehitliğe dönüşmüştür. Ayrıca Ermeniler tarafından şehit edilen Talat Paşa, Bahattin Şakir Bey ve Cemal Azmi Bey de buraya defnedilmiştir. Berlin’de vefat eden Türklerin yanı sıra Türk olmayan diğer Müslümanların mezarları da burada bulunmaktadır. Bu makalede Berlin Türk Şehitliğinin tarihçesi ve şehitlikte yer alan abide ve mezar taşları üzerine bir inceleme yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler:

Almanya, Berlin, Türk şehitliği

Tombstones and Berlin Turkish Martyrdom

The first Turkish cemetery officially built in Germany belongs to the Ambassador of Ottoman Empire in Berlin (Prussian), Giritli Ali Aziz Efendi. Later on, the other embassy employees such as Muhammet Esat Efendi, Rahmi Efendi, Rasim Efendi and Aziz Ağa were also buried in this cemetery. This cemetery was built for the officers who died in Germany between 1798-1863. In 1863, Germany requested the transfer of this cemetery to another location. When the Ottoman State accepted this request, the cemetery was carried to its present location in 1866. In 1867 Sultan Abdülaziz built a monument in the new cemetery. The tombstone data of the embassy officers and a student who were buried in the previous cemetery were written on the five plaques in this monument. Some Turkish soldiers wounded in World War I were sent to Berlin for treatment and some of them got martyred there. When the martyrs were buried here, the name of the cemetery was changed into a martyr. Talat Pasha, Bahattin Şakir Bey and Cemal Azmi Bey who were killed by Armenians were also buried here. The tombs of other non-Turkish Muslims, as well as the Turks who died in Berlin, are also here. In this article, the history of Berlin Turkish Martyrdom and the memorial and tombstones in the martyrdom are examined.

___

  • HACIFETTAHOĞLU, İ., “Birinci Dünya Harbi Döneminin Az Tanınan Bir Siması: Trabzon Valisi Cemal Azmi Bey.” Türk İdare Dergisi, sy. 435 (Haziran 2002): 247-268. HANİOĞLU, M. Ş., “Talat Paşa (1874-1921) Osmanlı Sadrazamı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 39: 502-503, İstanbul, TDV Yayınları, 2010. KURTARAN, U., “Osmanlı Prusya İlişkilerinin Gelişiminde Prusya Elçisi Karl Adolf Von Rexin’in Faaliyetleri (1755-1761).” Uluslar arası İlişkiler 12, sy. 47 (2015): 115-131. LAQUER, H. P., “Mezartaşlarında Harf Devrimi”, IX. Türk Tarih Kongresi Ankara, 21-25 Eylül 1981, Kongreye Sunulan Bildiriler, Cilt III, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, (1989): 1373-1379. MUŞMAL, H. - KUNT, İ. - ÇETİNASLAN, M., “Beyşehir Eşrefoğlu Süleyman Bey Külliyesindeki Türbelerde Yer Alan Mezar Taşları.” Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sy. 35 (2014): 165-215. MUŞMAL, H. - ÇETİNASLAN, M., “Konya İli Beyşehir İlçesi Doğanbey Kasabası Mezar Taşları.” History Studies, International Journal of History, (A Tribute to Prof. Dr. Şerafettin Turan), Volume 6, Issue 3, (April 2014): 253-294.