Kınalı-Zâde Ali Çelebi’nin Ahlâk-ı Alâ’î’si ve Tursun Beğ’in Târîh-i Ebü’l-Feth’inde Padişah Anlayışı

Osmanlı siyasi düşüncesi hem eski Hint-İran gelenekleri, eski Yunan felsefesi ve Bizans uygulamalarının; hem de Türklerin Müslümanlığı kabul etmesinin ardından hâkim olan İslâm siyaset düşüncesinin izlerini taşır.XV ve XVI. yüzyıllarda kaleme alınmış Osmanlı tarihine ait iki eserde (Ahlâk-Alâ’î ve Târîh-i Ebü’l-Feth) nasıl bir padişah/sultan portresi çizildiğine odaklanan bu çalışma, genel olarak Osmanlıda farklı gelenekleri özümsemiş bir hâkimiyetin menşeini göstermesi bakımından, özelde de dönemin tarihçilerinin hükümdarlık algısına ve Osmanlı klasik döneminde padişah telakkisinin nasıl geliştiğine ışık tutması açısından önem arz etmektedir.Osmanlı tarihinin ana kaynaklarından olan Kınalı-Zâde Ali Çelebi’ye ait Ahlâk-Alâ’î ve Tursun Beğ’in Târîh-i Ebü’l-Feth adlı eseri bu çalışmanın ana malzemesini oluşturmaktadır. Her iki eserde konuyla ilgili elde edilen veriler karşılaştırılarak konuyla ilgili literatür ışığında değerlendirilmektedir. Neticede bu veriler sayesinde Osmanlı klasik döneminde siyasetname niteliğindeki eserlerde çizilen padişah/sultan imajına anlayışa dair ipuçlarına ulaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı siyaset düşüncesi, Kınalı-Zâde Ali Çelebi, Ahlâk-ı Alâ’î

Thought of Padishah in the Kınalı-Zâde Ali Çelebi’s Ahlâk-ı Alâ’î and Tursun Beğ’s Târîh-i Ebü’l-Feth

Ottoman political thought was based not only on ancient Indo-Iranian traditions, ancient Greek philosophy and Byzantine practices; but also on Islamic political thought dominated after accepting Islam by Turks.This study which focuses on how a “statesman/sultan/padishah” portrait was drawn by two Ottoman works (Ahlâk-Alâ'î and Târîh-i Ebü'l-Feth written in fiftheenth and sixteenth centuries)is important for some aspects that it sheds light, in general, on the origin of a sovereignty that assimilated different traditions in the Ottoman Empire; and that it centers, in special, on the ruling perception of that time’s historians and how the thought of statesman (sultan) developed in the Ottoman classical period.One of the main sources of Ottoman history, Kınalı-Zâde Ali Çelebi’s Ahlâk-Alâ’î and Tursun Beğ's Târîh-i Ebü’l-Feth constitute the basic material of the study. Data which obtained from those works are compared and evaluated in the light of relevant literature. As a consequence, thanks to these data, clues regarding the image of the sultan and the understanding of statesman that were drawn in the works of politics in the Ottoman classical period are reached.

Keywords:

Ottoman Political Thought, Kınalı-Zâde Ali Çelebi,

PDF

___

İNALCIK, H., “Osmanlılarda Saltanat Veraseti Usulü ve Türk Hâkimiyet Telakkisiyle İlgisi”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, sy. XIV/I (1959): 69-95. İNALCIK, H., “Kutadgu Bilig’de Türk İdare Geleneği ve Adâlet”. Adâlet Kitabı. Ed. Halil İnalcık, Bülent Arı, Selim Aslantaş, 1-20, Ankara: Kadim Yayınları, 2012. İNAN, K., “Sade Nesirden Süslü Nesire: Fatih’in tarihçisi Tursun Bey ve Tarih Yazma Tarzı”, Osmanlı 8. 293-300, Ankara :Yeni Türkiye Yayınları, 1999. KINALI-ZÂDE A. Ç., Ahlâk-Alâ’î, çev. Fahri Unan, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014. MAHDİ, M., Ibn Khaldun’s Philosophy of History: A Study in the Philosophic Foundation of the Science of Culture, London: George Allen and Unwin, 1957. NEV’Î-ZÂDE A., Hadîkatü’l-Hakâyi’ık fî Tekmileti’ş-Şakâ’ık (Şakâ’ık-ı Nu’mâniyye ve Zeyilleri), nşr. Abdülkadir Özcan, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1989. ROSENTHAL, E.I.J. Ortaçağda İslam Siyaset Düşüncesi. (terc.) Ali Çoksu, İstanbul: İz Yayıncılık, 1996. OKUMUŞ, E., “Osmanlılar’da Siyasal Bir Kurum olarak Adalet Dairesi”, Sosyal Bilimler Araştırmalar Dergisi, sy. 5, (2005): 45-51. ÖZCAN, A., “II. Bayezid Devri Tarihçiliği ve İlk Standart Osmanlı Tarihleri”. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, sy. 2 (2013): 141-153.