18. Yüzyılın Ortalarında Osmanlı Taşrasında Görülen Kanunsuzluklar ve Şikâyetler:İznik, Yalakabad ve Görele Kazaları Örnekleri

Bazen cana ya da mala kastetmek, bazen de zor kullanmak şeklinde ortaya çıkan bireysel ya da toplu kanun dışı hareketler, 18. yüzyıl Osmanlı toplum hayatında da sıklıkla görülmüş olup, yapılan şikâyetler neticesiyle devlete intikal etmiş ve bunun neticesinde de çözüm arayışına gidilmiştir. Bu çalışmada da, 18. yüzyılın ortalarında Kocaeli sancağına bağlı İznik, Yalakabad ve Görele kazalarında görülen kanunsuzluk hareketlerinin ortaya çıkışı, gelişimi ve sonuçları Anadolu Ahkâm defterlerindeki örneklerin analiz edilmesi yoluyla incelenmiştir. Üzerinde çalışılan iki ve üç numaralı Anadolu Ahkâm Defterlerinde, adı geçen kazalarla ilgili kanunsuzluk hükümleri, kategorilere ayrılmış ardında da tablolar oluşturularak irdelenmiştir. Yapılan bu analiz neticesinde, şikâyetlerin devlet memurlarının kanunsuzlukları ile toprak mülkiyetine yapılan müdahalelerle ilgili kanunsuzluklar üzerinde yoğunlaştığı görülmüş olup, bunlarla beraber toplam 12 adet kanunsuzluk türü saptanmıştır. Çalışmada ayrıca, mağdurların haklarını arama ve suçluların cezalandırılmaları için şikâyet haklarını kullanma hususunda, bilinçli ve istekli oldukları görülmüştür. Bunda, devletin şikâyetler karşısında çözüm odaklı yaklaşımı, halkı hak arama konusunda motive eden önemli bir unsur olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Kanunsuzluk, 18. Yüzyıl, Ahkâm Defteri

Lawlessness and Complaints in the Ottoman Province in the middle of the 18th Century: Examples of Iznik, Yalakabad, and Görele Districts

Unlawful movements committed individually or collectively sometimes appearing to intend to kill and disseize, and sometimes emerging to use force had been frequently seen in the Ottoman social life in the 18th century. After the complaints related with the lawless acts, the Ottoman government started to seek for solutions. In this study, the emergence, development, and results of the illegal movements in İznik, Yalakabad, and Görele districts of Kocaeli sanjak in the middle of 18th century were examined through the Anatolian Ahkâm defters. The provisions of lawless concerning the administrative districts in the Anatolian Ahkâm defters numbered two and three were categorized and then were analyzed by tables. As a result of this analysis, it was determined total 12 unlawful acts types and the complaints focused on mainly the lawlessness of public servants, and the interference with land property. Furthermore, it was clearly understood that victims were generally conscious and eager to use their complaint rights for punishing criminals and assertion. The solution-oriented approaching of the Ottoman Empire affected positively to the Ottoman subjects concerning the claim rights.

Keywords:

Lawlessness, 18th Century, Ahkâm Defters,

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, (2010). T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın Nu: 108, İstanbul. BİZBİRLİK, A., -KAYA, M., (2015).Osmanlı Arşiv Belgelerinde Beypazarı Kazası-I, Öncü Kitap, Ankara.
EKİNCİ, E. B., (2016). Osmanlı Hukuku Adalet ve Mülk, Arı sanat Yayınları, İstanbul.
İNALCIK, H., (2008). “Adalet, Şikâyet Hakkı: Arz-ı hal ve Arz-ı Mahzar’lar”,Doğu-Batı Dergisi Makaleler-II, Ankara: Doğu Batı Yayınları, ss. 169-185.
KAYA, M., (2012). “18. Yüzyılda Yabanabad Kazasında Görülen Kanunsuzluk Hareketleri”, VEKAM Ankara Araştırmaları Dergisi, C.1, Ankara,ss 51-65.
OKUR, G., S., (2012). “Şikâyet Defterlerine Göre Osmanlı Teb’asının Şikâyetleri”, AUHFD, 61(1), ss.175-206.
ÖZKAYA, Y., (2010). 18. Yüzyılda Osmanlı Toplumu, YKY, İstanbul.
ŞEMSEDDİN SAMİ, (1988). Kâmûs-ı Tûrki, Alfa Yayınları, İstanbul.
TAŞ, H., (2006). XVII. Yüzyılda Ankara, TTK, Ankara.
_________, (2007). “Osmanlıda “Şikâyet Hakkı”nın Kullanımı Üzerine Düşünceler”, Memleket Siyaset Yönetim Dergisi, 3, ss.187-204.
TUĞLUCA, M., (2016). Osmanlı Devlet-Toplum İlişkisinde Şikâyet Mekanizması ve İşleyiş Biçimi, TTK, Ankara.
Arşiv Kaynakları
BOA. A.AHKM. d. 2/10, 57, 108, 143, 226, 235, 244, 462, 538, 544, 605, 729, 889, 998, 1066, 1112, 1140, 1277.
BOA. A.AHKM. d. 3/66, 219, 495, 575, 760.