Bir Geçiş Dönemi Eseri Olan Risale-i Kudsiyye’deki Mental Fiillerin Kipliklerdeki Görünümü

XIV ve XV. yüzyıllar Anadolu’da varlığını sürdüren Batı Türkçesinin klasik bir yazı dili olarak standartlaşmaya başladığı dönemdir. Bu standartlaşma Eski Anadolu Türkçesi olarak da adlandırılan dönemden Klasik Osmanlıca dönemine geçişle gerçekleşmiştir. Belirli bir sürece yayılan bu geçiş döneminde telif edilen eserler söz varlıkları ve her iki döneme ait özellikler taşımaları bakımından incelemeye değerdir. Çalışmaya konu olan Risale-i Kudsiyye miladi 1498 tarihinde telif edilmiş dini-tasavvufi içerikli bir eserdir. Bu çalışma XIV ve XV. yüzyıllardaki Türk duygu ve düşünce dünyasına kapı aralamayı amaçlamaktadır. Çalışmanın amacı Risale-i Kudsiyye adlı eserde mental fiil olarak adlandırılabilecek fiillerin kiplik kategorilerindeki görünümünü ortaya koymaktır. Fiillerin dilin söz varlığındaki yeri çok önemlidir. Bu öneme bağlı olarak çok farklı tasnif incelemeleri yapılmıştır. Yapılan tasnif çalışmalarında ortaya çıkan inceleme alanlarından birisi de mental kategoridir. Bu çalışmada XV. yüzyılda telif edilen Risale-i Kudsiyye adlı eserin Ankara Milli Kütüphane nüshasından yararlanılmıştır. Transkribe edilmiş metin üzerinde mental özellikte olan fiiller tespit edilmiş ve Yaylagül’ün yaptığı tasnif esas alınarak fiiller “duyu, duygu, anı ve uslamlama, açıklama fiilleri” olmak üzere dört grupta incelenmiştir. Aynı fiiller kiplik kategorileri bakımından Palmer’ın tasnifi üzerinde incelenerek mental özellikteki fiillerin kiplik görünümleri ortaya konulmuştur. Kiplikler, konuşurun bir olay veya durumla ilgili tutum, tavır ve bilgisini yansıttığı dilsel işaretleyicilerdir.

Anahtar Kelimeler:

Risale-i Kudsiye, Anlambilim, Mental Fiil, Kiplik Kategorisi

HYMN AND PRAYER JOURNAL NUMBERED 13229 IN KONYA METROPOLITAN MUNICIPALITY KOYUNOĞLU MUSEUM AND LIBRARY

The subject of this article is the hymn and prayer journal numbered 13229 found in Konya Metropolitan Municipality Koyunoğlu Museum and Library. According to catalog records, the work was completed by the calligrapher Mustafa Hilmî in 1284 (G. 1868). This small-volume journal consisting of twenty-two leaves is in a very good state physically and was written with a perfect line. The content of the journal consists of verse and prose texts all of which have religious characteristics. There are ten poems and twelve pieces of prose. Most of the poems, which have many inconveniences in terms of form-related features such as cadence and rhyme/repeated voice (radif), are in the form of hymn and only four have pseudonyms (Yûnus, Niyâzî, Mahfî). Proses are also composed of prayers such as forgiveness, salah, food and grave etc. as well as mühr-i şerîf (exalted seal) and virtues. The aim of our study is to eliminate -as far as possible- the uncertainties regarding this journal and its compiler based on its form and content characteristics, and thus to try to determine its place in the tradition of journal. In the study, all texts included in the work will primarily be transferred into Latin letters with transcription and thus the content of the journal will be obtained. Afterwards, the identity of the compiler of the journal will be tried to be determined through this transcription. Based on the work's physical characteristics, page designs, writing, the characteristics of the texts and the information obtained regarding its compiler, various determinations will be made about the journal. Within this scope, it will be discussed when, for what target audience and for what purpose the journal was compiled.

PDF

___

Binet, Alfred (2016). Zihin ve Beyin. İstanbul: Aramis Yayınevi.Booth, James R.; Hali William S.(1995). "Development of the Understanding of the Polysemous Meanings of the Mental-State Verb Know", Cognitive Development, Volume 10, Issue 4, s. 529-549.Cebecioğlu, Ethem (1997). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Rehber Yayınları.Furedi, Frank (2001). Korku Kültürü, (1. Baskı). (B. Yıldırım, Çev.) İstanbul:Ayrıntı Yayınları.Gülsevin, Gürer; Boz, Erdoğan (2010). Eski Anadolu Türkçesi. Ankara: Gazi Kitabevi.Gövsa, İbrahim Alaaddin (1998). Çocukta Duygusal Gelişim, (1. Baskı). İstanbul:Hayat Yayıncılık.Hirik, Erkan (2018).Türkiye Türkçesinde Mental Fiiller, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.Hirik, Erkan; Çolak, Tuğba(2017). “Türkçe Mental Fiillerde ‘Çok Katmanlılık’ ”, IV. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyum Bildirileri, Cilt 1, ss.261-268.Hirik, Seçil(2014). Türkiye Türkçesinde Bilgi Kiplikleri, Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.Karabağ, İmran (2000). Türkçede Kip ve Kiplik Olgusu, Türk Dili, S:585, s. 275-278.Kerimoğlu, Caner (2011). Kiplik İncelemeleri ve Türkçe. İzmir: Dinozor Kitabevi.Korkmaz, Zeynep (2017). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi, TDK Yayınları.Morgan, Clifford (2011). Psikolojiye Giriş (S. Karakaş, E. Eski Çev.).Konya: Eğitim Akademi Yayınları.Nordström, Jackie (2010). Modality and Subordinators. Amsterdam/Philedelphia: John Benjamins Publishing Company. Palmer, Frank Raymond(1968). A Linguistic Study of the English Verb. Florida:University of Miami press.Palmer, Frank Raymond (2001). Mood and Modality. Cambridge: Cambridge University Press.Şahin, Savaş (2012). "Mental Fiil Kavramı ve Türkmen Türkçesinde Mental Fiiller", Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. Sayı 1/4, s. 45.Şemseddin Sami (1995). Kamus-ı Türki, İstanbul: Çağrı Yayınları.Dilçin, Cem (2009). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: Türk Dili Kurumu Yayınları.Türkçe Sözlük (2005).Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Ulu, Aliye Ezgi (2016). Bellek Yanılmalarının Semantik Belleğin Gelişimi Açısından Dört Farklı Yaş Grubunda Karşılaştırılması. Doktora Tezi.İstanbul: Maltepe Üniversitesi.Vatan, Sevginar (2014). Duyguların, Duygu Düzenlemenin, Obsesif İnançların, Düşünce Kontrolünün ve Bağlanmanın, Obsesif Kompulsif Bozukluktaki Farklı Belirtilerdeki Rollerinin İncelenmesi. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.Viberg, Ake. (2001). Verbs of perception. “Language Typology and Language Universals.” An International Handbook. 1294-1309. Yaylagül, Özen (2005), "Türk Runik Harfli Metinlerde Mental Fiiller'', Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, s.l 7-51.