Türkiye’nin Belgrat Büyükelçiliği Raporlarına Göre Balkan Ülkeleri Arasında İşbirliği Arayışları (1930-1940)

Birinci Dünya Savaşı’nın galip ülkeleri İtilaf Devletleri Avrupa ve Ortadoğu’yu çıkarlarına uygun yapıya kavuşturmak istediler. Rusya gibi bir müttefiki savaşın sonlarına doğru kaybetmelerine rağmen savaşı galip bitirmeyi başardılar. Bu savaş Osmanlı, Rusya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun sonunu getirdiği gibi Rusya’nın dışında diğer iki imparatorluğun topraklarında yeni devletler ortaya çıktı. Orta Avrupa, Balkanlar ve Ortadoğu’da ortaya çıkan devletler ve manda yönetimlerinin geleceği, savaşın galiplerinin istediği biçimde sağlanan geçici barış döneminin başlıca sorunları oldu. Öte yandan en ağır kayıpları yaşayan devletlerden biri olan Osmanlının Türk unsurları Anadolu ve Trakya coğrafyasında yeni bir devlet kurdu. Türkiye, Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasında diğer unsurlarının kurduğu devletler ile bölgesinde yeniden barış ve güvenliğe dayalı ilişkiler kurmaya çalıştı. Savaşın diğer mağlubu olan Almanya’nın 1930’dan sonra izlediği yayılmacı politika ile galipler arasında yer alan ama istediğini bir türlü elde edemeyen İtalyan yayılmacılığı, galiplerin oluşturduğu barış döneminin uzun sürmeyeceğinin habercisiydi. Bu ülkelerin Orta Avrupa, Doğu Avrupa, Balkanlar ve Akdeniz’de ki faaliyetleri bütün ülkeleri kaygılandırıyordu. Polonya’dan başlayarak Türkiye’ye kadar uzanan Avrupa’nın Doğu ve Orta kısmında bulunan devletler mevcut durumlarından memnun olmadıkları gibi aralarındaki güven bunalımı hat safhada idi. Fakat İtalya, Almanya ve Sovyetler Birliği’nin Balkanlar ve Doğu Avrupa’da izlediği politikalar bu devletleri kaygılandırdığından işbirliğine mecbur olduklarının bilincindeydiler. Güven bunalımını aşmak için aralarında Balkan Konferansları, Küçük Antant, Balkan Antantı gibi işbirliği çabaları olmasına rağmen, bölgedeki barışı tehdit eden sebepleri ortadan kaldıramamıştır. Başta Belgrad Büyükelçiliği olmak üzere Türkiye Büyükelçilikleri vasıtasıyla gelişmeleri günü gününe takip etmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Balkan Paktı, Küçük Antant, Tuna Havzası, Almanya, Azınlık, İtalya

The Pursuit of Collaboration Among The Balkan States Based On The Reports Of Turkish Embassy In Belgrade (1930-1940)

After winning World War I, the Allies desired to give a structure to Europe and Middle East that suited their own interests. They managed to leave the war as winners, although they lost Russia, one of their allies, through the end of the war. This war caused the end of the Ottoman Empire, Russia, and the Austro-Hungarian Empire, and it caused the emergence of new states in two empires other than Russia. The future of the states and mandate governments that emerged in Central Europe, the Balkans and the Middle East became the major problem of the temporary peace administration that was organized the way the war winners wanted. On the other hand, the Turkish components of the Ottoman Empire, one of the states with the greatest losses, founded a new state in Anatolia and Thrace. Turkey wanted to once again build relationships based on peace and safety with the states that were founded in the Ottoman Empire geography by the other Turkish components. Italy became a winner thanks to the expansionist policy followed by Germany, a loser, after 1930. However, they could not manage to obtain what they wanted. The expansiveness of Italy was a predictor that the peace period that was prepared by the winners would only last for a short time. The operations of these countries in Central Europe, Eastern Europe, the Balkans and the Mediterranean were a matter of concern for all countries. The countries in the eastern and central parts of Europe from Poland to Turkey were not content with their current situations, and they also had a major confidence crisis among themselves. They still knew that they had to cooperate since they were all worried about the policies followed by Italy, Germany and the USSR in the Balkans and Eastern Europe. Although they made efforts to collaborate to overcome this confidence crisis, including the organization of Balkan conferences, the Little Entente and the Balkan Pact, these organizations could not eliminate the threats to peace in the region. Turkey monitored developments on a daily basis from embassies in Belgrade and other cities.

Keywords:

Balkan Pact, Danube River Basin, Germany, Italy, Little Entente, minority,

PDF

___

Kitap ve MakalelerANZERLİOĞLU,Yonca (2007). “İki Savaş Arası Dönemde İtalya’nın Arnavutluk Siyaseti Karşısında Türkiye’nin Tavrı”, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (ICANAS) 10-15 Eylül, Ankara.ÇOLAK M. (2005); “Macaristan’da Revizyonizm ve Balkan Paktı Çerçevesinde Türkiye Macaristan İlşkileri 1923-1938), Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, Yıl 4, Sayı 8, İstanbul.D. GROSS. (1933); “Balkan Konferansları”, Çev. Dr. Muhlis Etem, Balkan Konferansına Ait Yazılar ve Zabıtlar, İstanbul. EYİCİL A., HAMDAK P. (2015); “Türkiye Irak İlişkilerinde Musul Sorunu”, KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 12 (2) Kahraman Maraş.GAYDA, V. (1933) ; “Les Pactes Militaires de la Petite Entente Contre Geneve et L’Europe”, Il Giornale d’Italie,SLOCOMBE G. (1933) ; “Une Nouvelle Carte D’Europe”, Sunday Times, “Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi; Küçük İtilafın Son Vaziyeti Hakkında” Fon Koddu: 030,10, 200-486-12, 16.03.1933.GÜNER Z. (2017); Lozan’da Türk-Yunan Mübadele Siyaseti, Siyasal Kitabevi, Ankara.KILIÇ S. (2017) ; “Musul Sorunu ve Lozan” ATAM, Sayı:71, Ankara. SARI, E. (2016); XX. (20) Yüzyıl Siyasi Tarihi, Nokta E –Book yayınevi, Antalya. SARIKOYUNCU DEĞERLİ, E. (2008); “Türkiye’nin Balkan Ülkelerine Yakınlaşma Çalışmaları”: Balkan Paktı”, Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 9/2, Eskişehir.SARIKOYUNCU, DEĞERLİ, E. (2006) ; “Atatürk Dönemi Türk Yunan Siyasi İlişkileri”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 15, Kütahya.SARINAY, Y. (2000); “Türk Yunan İlişkilerinde Mübadele Sorunu”, Atatürk 4. Uluslararası Kongresi (25-29 Ekim 1999 Türkistan- Kazakistan), Cilt:I: 667-690), Kazakistan.VON GERBACH H.(1931); “Balkan İttihadı” Vosssische Zeitung, BCA, Fon No: 030-10, 226-523-13, 15.11.1931.STEED W. (1933); “Au Tornant”, Le Sunday Times, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 030- 10, 200-486-12, 16.03.1933.
BelgelerBCA, “Almanya- Avusturya Anlaşması Hakkında”, Hariciye Vekâleti 2. Daire Umum Müdürlüğü, Fon No: 030-10, 231-557-10, 29 Temmuz 1936.BCA, “Le Duce est Disposé a İntervenir en Albanie”, Le Daily Herald, Fon No: 030-10, 238-608-20, 18 Mayıs 1937. BCA, Fon No: 030-10, 226-523-13, 15.11.1931.BCA; Hariciye Vekâleti II. Daire Umum Müdürlüğü, “Küçük İtilafa Karşı Bir Balkan İttifakı Planına Dair”, Fon No: 030-10, 226-524-13. 20.05.1933- 23 05 1933.BCA; “Almanya Avusturya Anlaşması Hakkında”, Fon No: 030-10, 231-557-10, 29.07.1934.BCA; “Hülasa Küçük İtilaf Misakı Hakkında”, Hariciye Vekâleti 2. Daire Umum Müdürlüğü, Fon No: 030-10, 246-667-16, 24 04 1934.BCA; “Intérét de Bérlin Dans Les Pourparles de Londres: Désir d’Une Meilleur Entent, La Visite de Moussolini à Herr Hitler”, Fon No: 030-10, 238-608-30, 18 Mayıs 1937.BCA; “Londra Büyükelçiliğinin 19 Haziran 1932 Tarih ve 1837/386 numaralı Tahriratı”,. Fon No: 030-10, 226-523-21, 05.07.1932BCA; “V. Papen’in Macaristan Ziyareti Hakkında” Fon No: 030-10, 221-491-2, 21.10.1934.BCA; Dr. Nicola Milutinoviç, Orta Avrupa Cemiyetleri Teşkil Edelim”, Glace Matice Srpske, Fon No: 030-10, 200-30-10, 25 Ağustos 1937.BCA; Hariciye Vekâleti, II. Daire Umum Müdürlüğü, Fon No: 030-10, 220-486-3. 21.2.1933.BCA; Küçük İtilaf Hakkında Gazete Neşriyatı, Fon No: 030-10, 226-523-47, 28 02. 1933.BCA; Türkiye Cumhuriyeti Hariciye Vekâleti II. Daire Umum Müdürlüğü I. Şube, 030-10, 226-524-16. Fon No: 030-10, 226-523-21, 05.07.1932