Dağlık kilikya'da Roma ve Erken Dönemi'nde çiftlikler

Yabancı Öz Yok

The farms in Rough Cilicia in the Roman and Early Byzantine Periods

Dağlık Kilikya Bölgesi'nin doğusunda gerçekleştirilen yüzey araştırmalarında, çok sayıda kırsal yerleşim tespit edilmiştir. Atölye, çiftlik ve köylerden oluşan bu kırsal yerleşimlerin varlığı bölgenin Antik Çağ ekonomisinde tarımsal üretimin önemli bir rol oynadığına ve üretime yönelik farklı modellere işaret eder. Roma'nın doğusunda, Hellenistik Dönem'den gelen ve Bizans Dönemi'nin içlerine kadar uzayan küçük çiftlik ve köy temelli bir ekonominin varlığına ilişkin çok sayıda literatür ve arkeolojik kanıt bulunmaktadır. Sürdürülen yüzey araştırmalarda çok sayıda iyi korunmuş benzer örnekle karşılaşılması bu süreci destekler. Araştırmanın gerçekleştirildiği alanda, kırsal yerleşimler bütün coğrafyaya yayılmış durumdadırlar ve buralarda çok sayıda üretim donanımı da tespit edilmiştir. Bölgedeki kırsal yerleşimlerin tamamını ele almak bu çalışmanın sınırlarını aşacağı için bu çalışmada sadece sınırlı sayıda çiftlik üzerinde durulacaktır. Ele alınan çiftlikler, bölgede tespit edilen çok sayıdaki çiftliğin küçük bir parçası olmasına karşın sahip oldukları iyi korunmuş kalıntılarıyla bölgesel bir tipoloji oluşturmaya ve tarihleme yapmaya yardımcı olabilecek özelliklere sahiptirler. Bu çiftliklerden bazıları daha önce tarafımızdan bir yayın olarak değerlendirilmiş olmasına karşın, süreç içerisinde bölgede çok sayıda yeni çiftliğin tespit edilmesi ve belgelenme tekniklerinin gelişmesi bunların tekrar değerlendirilmelerine imkan sağlamıştır. Bugüne kadar, sözkonusu bölgede kırsal yerleşimler ve tarihi-coğrafya üzerine az sayıda çalışmanın yapılmış olması, buna karşın yerleşim düzenlemesi konusunda yapılan çalışmaların olmaması, çiftliklerin bölgesel bir organizasyon ve yerleşim düzenlemesinin varlığı hakkında sağlayacağı verilerin ele alınmasını zorunlu kılmıştır. Ancak bunların bölgesel organizasyon içerisindeki yerlerinin tartışılması başka bir çalışmanın konusu olacaktır. Bu çalışma, yapılacak daha kapsamlı bir çalışmanın ilk sonuçlarını içermektedir ve bölgedeki bu çiftliklerle ilgili sorunlara da cevap bulmayı hedeflemektedir: Yöreye özgü tipik bir çiftlik modeli söz konusu mudur? Varlığını literatürden bildiğimiz, geniş toprak sahiplerinin varlığına ait kanıt var mı? Hangi dönemlerde, hangi ihtiyaçlara bağlı olarak çiftlikler ortaya çıktı ve gelişti? Roma ve sonraki dönemlerde çiftlik sayılarının hızlı artışının nedenleri nelerdir? Çiftlik ve köy yerleşimleri arasındaki ilişkiler nelerdir? Bölgede, Roma ve sonrasındaki dönemlerde görülen çiftlik geleneginin bölgedeki en erken başlangıçları nelerdir? Dağlık Kilikya Bölgesi'ndeki kırsal yerleşimler tipolojik olarak çeşitlilik gösterir: Basit ya da daha kompleks çiftlikler, küçük köyler, kentlere yakın konumdaki orta ya da büyük boyutlu köyler, ürünün işlenmesi için köylerin için de ya da bağımsız şekilde yapılmış atölyeler.Araştırmanın sürdürüldüğü alanda farklı tiplerde çiftlikler tespit edilmiştir. Bunlar, sahip oldukları yapılar açısından basitten daha kompleks çiftliklere doğru değişiklik gösterirler. Bazı çiftlikler büyük boyutludurlar ve mimari yapılanma açısından komplekstirler. Bunlar, toprak sahibinin ya da çiftlik yöneticisinin ikamet ettiği bir çiftlik evinin yanısıra atölye ve depolama amaçlı kullanılan mekanları, konutları, farklı tiplerde mezarları, üretim donanımlarını, kutsal alanları ve sarnıçları içlerinde barındırırlar. Bununla birlikte, çiftliklerin dönemler boyu sürekli kullanımlarının olduğu ve içlerindeki yapıların bazılarının sonraki kullanım evrelerinde ihtiyaca bağlı olarak eklendikleri de anlaşılmaktadır. Çiftlik evlerinin yüzleri güneye ya da güney batıya bakmaktadır ve bazen bu yönde bulunan bir avluya açılmaktadır. Çiftlik evleri genellikle iki katlıdır ve alt katları tarımsal amaçlara hizmet ederken, üst katları yaşam mekanı olarak kullanılmıştır. Bölgedeki çiftlik evleri standart bir plana sahip değildirler. Bölgedeki çiftliklerin bazılarının duvarla çevrili bir alan içerisinde yeraldıkları ve böylece tahkimli bir çiftlik görünümünün ortaya çıktığı görülür. Keşlitürkmenli'deki iyi korunmuş çiftlik, böyle bir örnektir ve bu duvar içerisinde ikamet ve depolama için kullanılmış olması muhtemel yapılar vardır, ayrıca merkezi bir avlu da bu duvarlar içerisinde yeralmaktadır ve avlunun uzun kenarlarında ise muhtemelen ahşap sundurmalar yer almaktadır. Benzer özellikler Çildiremez, Sömek Vakıf ve Esseler'deki çiftliklerde de görülür. Bununla birlikte, etrafı bir duvarla çevrili olmayan, yanında veya önünde bir avluya sahip çiftlik örnekleri de tespit edilmiştir. Gökkale'de avlu çiftlik evinin önünde yeralmaktadır. Bu avluların taş bir zemin döşemesine sahip oldukları ise korunmuş örneklerin tespit edilmesinden anlaşılmaktadır. Ayrıca, avlunun içinde, genellikle bütün avluyu kaplayacak büyüklükte sarnıçlar bulunmaktadır.Kulelerin de bölgedeki çiftliklerde yaygın bir özellik olduğu anlaşılmaktadır. Çildiremez ve Keşlitürkmenli'de çiftliği çevreleyen duvarın köşelerinde dört kule yeralması, tahkimli bir çiftlik görünümünü pekiştirir. Bununla birlikte, çiftliği çevreleyen duvarın kenarında tek bir kule içeren örnekler de çok sayıdadır. Bazı çiftlikler de ise, çiftliğin kuleye sahip olmamasına karşın, bu ihtiyaç çiftlik evinin kule görünümünde yapılmasıyla giderilmiştir. Bizans kaynaklarında limitanei olarak bilinen ve askeri yerleşimcilerin konutları olduğu önerilen bu tür tahkimli çiftliklerin, Filistin'de olduğu gibi, Dağlık Kilikya Bölgesi'nde de askeri amaçlardan daha çok çiftlik sahibinin mülkleri olarak hizmet gördüğü ve toprak sahipleri tarafından değerlendirildiği söylenebilir.Çiftliklerin etrafında çok sayıda konut da tespit edilmiştir. Bunların varlığı, çiftliklerin dönemler boyunca sürekli kullanıldıklarını kanıtlamanın yanısıra özellikle bazı çiftliklere erken Bizans Dönemi'nde küçük bir köy yerleşimi kimliği de kazandırmıştır.Bazı çiftliklerde kiliselerin bulunması dikkat çekicidir. Bu kiliselerin, gerek bulundukları konum, gerekse de inşa teknikleri, sonraki kullanım evrelerinde çiftliklere eklendik

___

  • Aşkın 2010 E. Aşkın, "Antik Çağda Korykos'taki Zeytinyağı ve Şarap Üretimine Yönelik Yapılanmalar ve Bunların Yerleşim Düzenlemesi İçerisindeki Yeri", in Ü. Aydınoğlu - A. K. Şenol (eds.), Olive Oil and Wine Production in Anatolia during the Antiquity, Proceeding of the International Symposium in Mersin-Turkey, 06-08 November 2008 (2010) 33-52.
  • Avni - Gudovitz 1996G. Avni - S. Gudovitz, "Underground Olive Presses and Storage Systems at Ahuzat Hazzan", in D. Eitam - M. Heltzer (eds.), Olive Oil in Antiquity, Israel and Neigbouring Countries from Neolithic to Early Arab Period, History of the Ancient Near East/Studies Vol. VII (1996) 137-147.
  • Ayalon 1996 E. Ayalon, "The 'Samaritan' Olive Oil Press", in D. Eitam - M. Heltzer (eds.), Olive Oil in Antiquity, Israel and Neigbouring Countries from Neolithic to Early Arab Period, History of the Ancient Near East/Studies, Vol. VII (1996) 149-156.
  • Aydm 2005 A. Aydın, "Mersin-Silifke, Sömek Köyü Kiliseleri Yüzey Araştırması", AST 22.1 (2005) 85-100.
  • Aydın 2007 A. Aydın, "Adana Müzesi'ndeki Kurşun Lahitler", Adalya 10, 2007, 271-283.
  • Aydınoğlu 1999 Ü. Aydınoğlu, "Doğu Dağlık Kilikia'da Villae Rusticae", Olba II, 1999, 155-165.
  • Aydınoğlu 2007 Ü. Aydınoğlu, "Erdemli ve Silifke Arasında Kentleşme ve Tarımsal Organizasyon Araştırması 2006", AST 29.1 (2007) 105-115.
  • Aydınoğlu 2009a Ü. Aydınoğlu, Dağlık Kilikia Bölgesinde Antik Çağda Zeytinyağı ve Şarap Üretimi: Üretimin Arkeolojik Kanıtları (2009).
  • Aydınoğlu 2009b Ü. Aydınoğlu, "Mersin İli Erdemli ve Silifke İlçelerinde Antik Dönemde Kentleşme ve Tarımsal Organizasyon Araştırması 2008-Surveys of Urbanisation and of Agricultural Organisation during Antiquity within the Townships of Erdemli and Silifke in Mersin Province 2008", Anmed 7, 2009, 146-149.
  • Aydınoğlu 2009c Ü. Aydınoğlu, "Erdemli ve Silifke Arasında Kentleşme ve Tarımsal Organizasyon Araştırması 2007", AST 26.2 (2009) 423-432.
  • Aydınoğlu 2010 Ü. Aydınoğlu, "Olive Oil Production in Rough Cilicia: Production Installations-Settlement Patterns-Dating", in Ü. Aydınoğlu - A. K. Şenol (eds.), Olive Oil and Wine Production in Anatolia during the Antiquity, Proceeding of the International Symposium in Mersin-Turkey, 06-08 November 2008 (2010) 1-18.
  • Bacon 1907 B. W. Bacon, "A New Inscription from Upper Galilee", AJA 11, 1907, 315-320.
  • Bean - Mitford 1970 G. Bean - T. B. Mitford, Journeys in Rough Cilicia 1964-1968 (1970).
  • Bent 1890 J. Th. Bent, "Cilician Symbols", The Classical Review IV (1890) 322.
  • Bulut 2005 S. Bulut, "Likya-Pamfilya-Pisidya Sınır Bölgesinden Sıradışı İki Zeytinyağı İşliği",Adalya 8, 2005, 191-210.
  • Bulut 2007a S. Bulut, "Beydağları Çiftlik Yerleşimleri ve İşlikler", Silifke Müzesi Konferansları 2005-2006 Silifke (2007) 23-33.
  • Bulut 2007b S. Bulut, "Gazelin İni: Trebenna Territoriumundan Bir Çiftlik Evi", in B. Can -M. Işıklı (eds.), Doğudan Yükselen Işık Arkeoloji Yazılar Atatürk Üniversitesi 50. Yıl Armağanı (2007) 417-431.
  • Cameron 1993 A. Cameron, Later Roman Empire, AD 284-430 (1993).
  • Çakmak 2010 Ü. Çakmak, Dağlık Kilikia Bölgesi'nde Karakabaklı Antik Yerleşimi: Arkeolojik Buluntular, Bölgesel Yerleşim Düzenlemesi ve Tarımsal Organizasyon Açısından İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Mersin 2010).
  • Çevik 1995 N. Çevik, "Antalya Hurma Köyün'de Bir Çiftlik Yerleşimi", Lykia 2, 1995, 40-62.
  • Çevik. 2000 N. Çevik, "An Olive Oil Producing Center in Pamphylia: Lyrboton Kome", Lykia 3,2000, 79-102.
  • Çevik et al. 2003a N. Çevik et al., "Trebenna ve Çevresi Yüzey Araştırmaları 2002/Surveys in and around Trebenna 2002", Anmed 1, 2003, 51-53.
  • Çevik et al. 2003b N. Çevik et al., "A settlement in Lycia: Darıözü/Kastabara", Adalya 6, 2003, 189-232.
  • Çevik et al. 2005a N. Çevik et al. "Bey Dağları Yüzey Araştırmaları 2003: Neapolis-Kelbessos ve Çevreleri", AST 22.1 (2005) 101-114.
  • Çevik et al. 2005b N. Çevik - B. Varkıvanç - E. Akyürek, Trebenna, Tarihi, Arkeolojisi ve Doğası (2005).
  • Çevik et al. 2006 N. Çevik et al., "Bey Dağları Yüzey Araştırmaları 2004", AST 23 (2006) 141-154.
  • Çevik et al. 2007 N. Çevik et al., "Bey Dağları 2005", AST 24 (2007) 85-98.
  • Çevik - Bulut 2007 N. Çevik - S. Bulut, "The Belen and Kelbessos farmsteads with towers on the border of Pisidia-Lycia and some thoughts on security in the countryside", Adalya 10, 2007, 106-130.
  • Dagron - Callot 1988 G. Dagron - O. Callot, "Les bâtisseurs isauriens chez eux: Notes sur trois sites des environs de Silifke", in I. Sevcenko - I. Hutter (eds.), Aetos. Studies in honour of Cyril Mango (1988) 55-70.
  • Dar 1996 S. Dar, "The Oil Press at Sumaka", in D. Eitam - M. Heltzer (eds.), Olive Oil in Antiquity, Israel and Neigbouring Countries from Neolithic to Early Arab Period, History of the Ancient Near East/Studies, Vol. VII (1996) 157-166.
  • Diler 1995 A. Diler, "The Most Common Wine-Press Type in the Vicinity of Cilicia and Lycia", Lykia 2, 1995, 83-98.
  • Diler 2010 A. Diler, "Olive Oil and Wine Production of the Halikarnassos Peninsula in Karia", in Ü. Aydınoğlu - A. K. Şenol (eds.), Olive Oil and Wine Production in Anatolia During the Antiquity, Proceeding of the Int. Semp. in Mersin Turkey, 06-08 November 2008 (2010) 135-174.
  • Dodge 1987 H. Dodge, "Brick construction in Roman Greece and Asia Minor", in S. Macready -F. H. Thompson (eds.), Roman Architecture in the Greek World (1987) 106-116.
  • Doğan 2008 S. Doğan, "Alanya ve çevresinde Erken Hıristiyan-Bizans Evleri ve Kırsal Yaşam",Anadolu ve Çevresinde Ortaçağ 2.2, 2008, 1-20.
  • Durugönül 1989 S. Durugönül, Felsreliefs im Rauhen Kilikien, BAR Int. Ser. 511 (1989).
  • Durugönül 1998a S. Durugönül, Türme und Siedlungen im Rauhen Kilikien, Eine Untersuchungen zu den archâologischen Hinterlassenschaften im Olbischen Territorium, AsiaMS 28 (1998).
  • Durugönül 1998b S. Durugönül, "1996 Yılı İçel ili (Antik Dağlık Kilikya) Yüzey Araştırması ile Kuleler-Kaleler ve Yerleşimlerle olan İlişkileri", AST 15.1 (1998) 281-293.
  • Durugönül - Durukan 2007 S. Durugönül - M. Durukan, "2005 Yılı Korykos (Kızkalesi) Yüzey Araştırması", AST 24.1 (2007) 17-22.
  • Durugönül et al. 2008 S. Durugönül et al. "2006 Yılı Korykos (Kızkalesi) Yüzey Araştırması", AST 25.1 (2008) 115-123.
  • Durukan 2005 M. Durukan, "Monumental tomb forms in the Olba region", AnatSt 55, 2005,107-126.
  • Eichner 2004 I. Eichner, "Dağlık Kilikia'daki Şrken Bizans Konutları Yüzey Araştırması 2003",Anmed 2, 2004, 74-78.
  • Eichner 2005 I. Eichner, "Frühbyzantinische Wohnhauser in Kilikien. Arbeitsbericht liber die Kampagne 2003 und einige Ergebnisse des Projektes", AST 22.2 (2005) 201-212.
  • Ellis 1988 S. Ellis, "The end of the Roman house", AJA 92.4, 1988, 565-576.
  • Equini Schneider 2008 E. Equini Schneider, Doğu ile Batı Arasında Bir Liman Kenti Elaiussa Sebaste (2008).
  • Erten - Özyıldırım 2007 E. Erten - M. Özyıldırım, "Olba Yüzey Araştırması-2005", AST 24.1 (2007) 421-432.
  • Erten - Özyıldırım 2008 E. Erten - M. Özyıldırım, "Olba Yüzey Araştırması-2006", AST 25.2 (2008) 51-62.
  • Erten 2009 E. Erten, "Mersin, Silifke, Olba Arkeolojik Araştırmaları/Archaeological Surveys in Olba, Silifke, Mersin in 2008", Anmed 7, 2009, 132-137.
  • Eyice 1981 S. Eyice, "Einige byzantinische Kleinstâdte im Rauhen Kilikien", 150 Jahre Deutsches Archâologisches Institut (1981) 204-209.
  • Eyice 1988 S. Eyice, "Ricerche e scoperte nella regione di Silifke nella Turchia meridionale", Milion 1 (Atti della Giornata di Studio: Roma, 4 dicembre 1986) 1988, 15-33.
  • Eyice 1996 S. Eyice, "Türkiye'de Bizans Dönemi Yerleşimi Hakkında Notlar", in Y. Sey (eds.) Tarihten Günümüze Anadolu'da Konut ve Yerleşme/Housing and Settlement in Anatolia - A Historical Perspective (1999) 206-220.
  • Feissel 1982 D. Feissel, "Remarques de toponymie syrienne d'apres cles inscriptions grecques chretiennes trouvees hors de Syrie", Syria 59, 1982, 319-343.
  • Frankel 1997 R. Frankel, "Olives", The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near Eastern,Vol. 4 (1997) 179-184.
  • Hadjisavvas 1988 S. Hadjisavvas, "Olive Oil Production in Ancient Cyprus", RDAC 1988, 111-120.
  • Hadjisavvas 1992 S. Hadjisavvas, Olive Oil Processing in Cyprus from the Bronze Age to the Byzantine Period (1992).
  • Held - Şenol 2010 W. Held - A. K. Şenol, ",Rhodian Wine' From Karia The Production Of ,Rhodian Wine' on The Karian Chersonesos in the Hellenistic Period", in Ü. Aydmoğlu - A. K. Şenol (eds.), Olive Oil and Wine Production in Anatolia during the Antiquity, Proceeding of the Int. Semp. in Mersin Turkey, 06-08 November 2008 (2010) 175-184.
  • Hellenkemper - Hild 1986 H. Hellenkemper - F. Hild, Neue Forschungen in Isaurien und Kilikien (1986).
  • Hild - Hellenkemper 1990 F.Hild - H. Hellenkemper, Kilikien und Isaurien, Tabula Imperii Byzantini 5 (1990).
  • Hill 1996 S. Hill, The Early Byzantine Churches of Cilicia and Isauria (1996).
  • Hirschfeld 1997 Y. Hirschfeld, "Farms ad Villages in Byzantine Palestine", DOP 51, 1997, 33-71.
  • Hopwood 1986 L. K. Hopwood, "Towers, Territory and Terror: How the East was Held", in P. Freeman - D. Kennedy (eds.), The Defense of the Roman Byzantine East, BAR Int. Ser. 297.1 (1986) 343-356. Jones 1964 A. H. M. Jones, The Later Roman Empire, 3 vol. (1964).
  • Keil - Wilhelm 1931 J. Keil - A. Wilhelm, Denkmâler aus dem Rauhen Kilikien. MAMA III (1931). Koch 2000 G. Koch, Frühchristliche Sarkophage (2000).
  • Kolb 1998 F. Kolb, "Kyaneai Yüzey Araştırmaları;, AST 15.2 (1998) 345-364.
  • Kolb 1999 F. Kolb, "Antike Lândliche Siedlungstypen und ihre funktionen am Beispiel des Territoriums der Polis Kyaneai in Stidwest-Anatolien", in International Symposium on Settlement and Housing in Anatolia Through the Ages. 5-7 June 1996. Papers Presented to Symposium (1999) 281-293.
  • Kolb - Thomsen 2000 F. Kolb - A. Thomsen, "1998 Kyaneai Yüzey Araştırması Sonuçları", AST 17.1 (2000) 217-234.
  • Konency 1993 A. Konency, "Hellenistische Turmgehöfte in Lykien", in J. Borchhardt - G. Dobesch(eds.), Akten des II. International Lykien-Symposions, Band II (1993) 47-54.
  • Kuban 2010 2. Kuban, "Karya, Bozburun Yarımadası, Kıran Gölü Kutsal Alanı Yüzey Araştırması Sırasında Tespit Edilen Tarımsal Üniteler", in Ü. Aydınoğlu - A. K. Şenol (eds.), Olive Oil and Wine Production in Anatolia during the Antiquity, Proceeding of the Int. Semp. in Mersin Turkey, 06-08 November 2008 (2010) 175-184.
  • Machatschek 1967 A. Machatschek, Die Nekropolen und Grabmâler im Gebiet von Elaiussa Sebaste und Korykos im Rauhen Kilikien, Ergânzungsbânde zu den Tituli Asiae Minoris Nr. 2 (1967). s
  • Mattingly - Hitchner 1993D. J. Mattingly - R. B. Hitchner, "Technical Specifications for Some North African Olive Presses of Roman Date", in M. C. Amouretti - J. P. Brun (eds.), Oil and Wine Production in the Mediterrenean Area, BCH Supp. XXVI (1993) 439-462.
  • McKay 1975 A. McKay, Houses, Villas and Palaces in the Roman World (1975).
  • Mitchell 1999 S. Mitchell, "Geç Roma Anadolu'sunda Klasik Dönem kent ve yerleşmelerinin gelişimi", in Y. Sey (ed.) Tarihten Günümüze Anadolu'da Konut ve Yerleşme/ Housing and Settlement in Anatolia- A Historical Perspective (1999) 193-205.
  • Parrish 1979 D. Parrish, "Two Mosaics from Roman Tunisia: An African Variation of the Season Theme", AJA 83.3, 1979, 279-285.
  • Percival 1976 J. Percival, The Roman Villas (1976).
  • Sayar 2006 M. H. Sayar, "Kilikya Yüzey Araştırmaları 2004", AST 23.1 (2006) 1-12.
  • Sayar 2007 M. H. Sayar, "Kilikya Yüzey Araştırmaları 2005", AST 24.2 (2007) 201-212.
  • Sayar 2008 M. H. Sayar, "Kilikya Yüzey Araştırmaları 2006", AST 25.2 (2008) 277-292.
  • Şahin 2007a H. Şahin, "Doğu Dağlık Kilikia: Polis-Khora İlişkileri Üzerine İlk Düşünceler",Colloquium Anatolicum VI, 2007, 115-179.
  • Şahin 2007b H. Şahin, "Dağlık Kilikia Bölgesi Araştırmaları 2006/Surveys in Rough Cilicia in 2006", Anmed 5, 2007, 116-121.
  • Şahin 2008 H. Şahin, "Dağlık Kilikia 2007: Yerleşim Tarihi ve Epigrafya Araştırmaları/Rough Cilicia 2007: Settlement History and Epigraphic Surveys", Anmed 6, 2008, 2008, 120-129.
  • Şahin - Pullu 2009 H. Şahin - S. Pullu, "Dağlık Kilikia 2008: Yerleşim Tarihi ve Epigrafya Araştırmaları", Anmed 7, 2009, 125-131.
  • Tırpan - Söğüt 1998 A. Tırpan - B. Söğüt, "Batı Ovalık Kilikia'da Çokgen (Polygonal) Taşlı Duvar Örgü Tekniği", Olba 1, 1998, 161-186.
  • Tiryaki 2003 A. Tiryaki, "Silifke, Karakabaklı'da Erken Dönem Bizans Ev Mimarisi", Sanat Tarihi Yıllığı 16, 2003, 123-155.
  • Waeikens 1987 M. Waelkens, "The Adoption of Roman building techniques in Roman Asia Minor", in S. Macready - F. H. Thomson (eds.), Roman Architecture in the Greek World (1987) 94-105.
  • Varinlioğlu 2008 G. Varinlioğlu, "Living in a Marginal Environment: Rural Habitat and Landscape in Southeastern Isauria", DOP 61, 2008, 287-317.
  • Young 1956 J. H. Young, "Studies in South Attica? Country Estates at Sounion", Hesperia 25.2,1956, 122-146.