E. MULKIBAYEVA, L. ALİYEVA, F. TULENDİYEVA

RUSÇADA SOMUTLAŞTIRMA YOLUYLA MADEN VE DEĞERLİ TAŞLARDAN OLUŞTURULMUŞ RENK ADLARI

Esas ve ara renk adlarının birleştirilmesi ile oluşturulmuş adlandırmalar her bir dilin kendine has özelliklerini tanıtmakla birlikte o dilin üreticiliğini ve diğer dillerden etkilenmesini de göstermiş olur. Kaynak dilde üretilen bu tür adlandırmaların diğer dillere de bulunduğu görülür. Bu çalışma, V.K. Harçenko’nun 2014 yılında yayımlanmış Rusçada Renk Adlarının Büyük Sözlüğü’nde (Bolşoy Slovar Tsvetooboznaçeniy v Russkom Yazıke) yer alan renk adları taranarak hazırlanmıştır. Sözlükte 6000 renk adının yer aldığı tespit edilmiştir. Çalışmada çeşitli kimyasal maddeler, maden ve değerli taşlar gibi temel söz varlığı içinde yer alan unsurların somutlaştırması yoluyla oluşturulmuş renk adları derlenip onların Türkçe karşılıkları verilmiştir. Rusça’nın gramerine uygun şekilde bu renk adları esas alınarak ön ekler ve diğer bazı yapım ekleri yoluyla yeni renkler elde edilmiştir. Ayrıca esas renk tonu tek sözcükten meydana gelebildiği gibi iki veya üç söz öbeğinin birleşmesiyle de oluşmuştur. Bu şekilde renklerin derecesi yardımıyla ortaya çıkan yeni renk adları alfabetik sırayla verilmiştir. Renklerin somutlaştırmaya dayalı adlandırılmasında ise benzetme ve esinlenmenin rol oynadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Anlam bilim, Rusçada renk adlandırmaları, somut isimler, soyut isimler, kavramlaştırma, esas renk adı, ara renk tonu, renklerin sınıflandırması

Сolor Names Created from Minerals and Precious Stones through Concrete in Russian

Naming created by combining the main and intermediate color names, while introducing the specific features of each language, it also shows the productivity of that language and its influence from other languages. It is seen that such denominations produced in the source language are also found in other languages. This work, Color names in V.K. Harchenko's Great Dictionary of Color Names in Russian (Bolshoi Slovar Tsvetooboznaçeniy v Russkom Yazıke) published in 2014 were scanned and prepared. It has been determined that there are 6000 color names in the dictionary. In the study, the color names formed by the concretization of the elements included in the basic vocabulary such as various chemicals, metals and precious stones were compiled and their Turkish equivalents were given. In accordance with the grammar of Russian, new colors were obtained by means of prefixes and some other construction suffixes based on these color names. In addition, the main color tone can be formed from a single word or by combining two or three phrases. In this way, the new color names that emerged with the help of the degree of colors are given in alphabetical order. It has been observed that simile and inspiration play a role in naming colors based on concretization.

Keywords:

Semantics, сolor nomenclature in Russian, concretization, conceptualization, primary color name, intermediate color tone, classification of colors,

PDF

___

1. Aksan Doğan. Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. – Ankara: Engin Yayın Evi, 2006. – S. 30. [in Turkish]
2. Topaloğlu, A. Renk // DİA, Cilt 34. – İstanbul: TDV 2007. – S. 572. [in Turkish]
3. İbni Manzûr, M. Lisânu'l-Arab (Cilt XIII). – Beyrut: Daru Sadır, 2009. [in Arabic]
4. Sözen, M., & Tanyeli, U. Sanat ve Kavram Terimleri Sözlüğü. – İstanbul: Remzi, 1986. [in Turkish]
5. Okcu A. Kur'an'da Renkler // Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (28), 2007. –S.13, 134. [in Turkish]
6. Bilgin, N. 12. Sınıf Konu Anlatımlı Fizik Kitabı. – Ankara: Nihat Bilgin, 2011. – S. 200. [in Turkish]
7. Rayman, H; Nevrûz ve Türk Kültüründe Renkler // Milli Folklor, 7(53), 10–15, Bahar/Spring, 2002. – S. 3, 5. [in Turkish]
8. Bakhilina N.B. Istoriya tsvetooboznachenii v russkom yazyke (The history of color designations in the Russian language). – Moscow: Nauka, 1975. [in Russian]
9. Bayraktar, Nesrin; “Renk Adlarının Türkçenin Söz Varlığına Katkıları // VIII. Uluslararası KIBATEK Edebiyat Şöleni. – Çanakkale, 2003. [in Turkish]
10. Küçük, Salim. “Türk Lehçeleri Sözlüklerinde Somutlaştırma Yoluyla Yapılmış Renk Adları”, -Gazi Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 7, Güz, 2010. – S.155–196. [in Turkish]
11. Küçük, Salim. “Türkçenin Renklere Dayalı Söz Varlığı” // Yeni Türkiye, Yıl 9, Sayı 55, Kasım–Aralık, 2013. – S. 791–803. [in Turkish]
12. Gül, E. Karton-Baskı-Kutu Etkileşimleri ve Karton Abalaj. – Kartonsan, 2001. – S.13. [in Turkish]
13. Bayraktar, Nesrin. Kara ve Siyah Renk Adlarının Türkçedeki Kavram ve Anlam Boyutu Üzerine // TÖMER Dil Dergisi, 2004. – S. 56–77. [in Turkish]
14. Fasmer M. Jetimologicheskij slovar' russkogo jazyka. – M.: Progress, 1964–1973. – S. 1, 2. [in Russian]
15. Kulpina V.G. Lingvistika cveta: Terminy cveta v pol'skom i russkom jazykah. – M.: Moskovskij Licej, 2001. – 470 s. [in Russian]
16. Küçük, S. & Doğan, N. Hatice Eminoğlu. Türkçede Renkler Sözlüğü. // Dil Araştırmaları (15), Ocak 2014. – S. 274–279. – Ankara: Gazi Kitabevi, 2014. [in Turkish]
17. Küçük, Salim. Tarihî Türk Lehçelerinde Renk Adlandırmaları // Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish Or Turkic, Volume: 5/1 Winter, 2010. – S. 556–577. [in Turkish]
18. Küçük, Salim. Türkiye Türkçesinde Renk Adları ve Özellikleri, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Volume 3 / 10 Winter, 2010. – S. 420–427.
19. Ölmez. Tekstillerde Renkler Üzerine Simgesel ve Alegorik Bir, 2010. [in Turkish]
20. Vera K. Chartschenko. Das Grobe Wörterbuch Von Farbenbezeichnungen İm Russischen (Harçenko V.K. Rusça Renk Adlandırmalarının Büyük Sözlüğü, Berlin), 2014. [in German]
21. Vasilevich A.P., Mishhenko S.S. Cvet i ego nazvanie. Razvitie leksiki cvetooboznachenija v sovremennoj Rossii // Vestn. RFFI. – M., 2000. –№1. – C. 56–61. [in Russian] 22. Vasilevich A.P., Kuznecova S.N., Mishhenko S.S. Cvet i nazvanija cveta v russkom jazyke / Pod obsh. red. A.P. Vasilevicha. – M.: KomKniga, 2005. – 216 s. [in Russian]