The Monumental Tombs of Women in Kayseri during the Seljuk Period

Türkiye Selçukluları döneminde Konya, Kayseri ve Sivas şehirleri siyasi, sosyal ve kültürel açıdanönemli kentlerdir. Selçukluların kuruluş yıllarından başlayarak, özellikle Sultan I. Gıyaseddin Keyhüsrevve oğulları |. İzzeddin Keykavus ile |. Alâeddin Keykubad ve onun oğlu II. Gıyaseddin Keyhüsrevdönemlerinde/bir başka deyişle yükselme sürecinde Kayseri, hükümdarlar/sultanlar veailelerinin sosyal yaşamında önemli bir yer tutar. Bu dönemde kentin "Dârü'l Feth, Dârü'l Mülk"unvanlarını aldığı, sultanların fetihlere burada hazırlandığı ve payitaht olduğu görülür. Kayseri, aynızamanda özellikle Doğu Anadolu Bölgesinde yer alan Erzincan, Erzurum, Şebin Karahisar gibi yer--leşimlerin fethedilmesinde Selçuklu sultanları için önemli bir üs niteliği taşımaktadır.Kayseri'de Selçuklu döneminde farklı işlevli çok sayıda yapı inşa edilmiştir. Bu yapılar içinde kadıntürbeleri/kimlikleri, mimarisi ve süsleme özellikleri ile farklıdır. Selçuklu Sultanlarının eşleri, kızlarıve kız kardeşleri için anıtsal mezar yapılarını Kayseri'de inşa ettirmiş olması dikkat çekicidir. Bu bağlamda Gevher Nesibe, Mahperi Hatun, Melike Adile/Gaziye Hatun ve Şah Cihan Hatun türbeleri önemli örneklerdir. Özellikle Selçuklu Sultanı |. Alâeddin Keykubad'ın eşleri Mahperi Hatun ve Melike Adile/Gaziye Hatun türbelerinin Selçuklu dönemi kent dokusu içindeki konumları özeldir. İncelediğimiz dört kadın türbesinin kitabeleri dönemin siyasi ve sosyal yaşamına göndermeler yapan önemli yazılı belgelerdir.

Kayseri'deki Selçuklu Dönemi Kadın Türbeleri

During the Seljuk period, Konya, Kayseri and Sivas are important political, social and cultural centers,Kayseri had always played an important place in the social life of monarchs/sultans and theirfamilies, particularly during the rise of the Seljuk's, that is during the reign of Gıyaseddin Keyhüsrevhis sons İzzeddin Keykavus and Alaeddin Keykubad and the reign of Aleddin Keykubad |'s sonGıyaseddin Keyhüsrev ||. |n this period Kayseri earned the titles "Dârü'l Feth, Dârü'l Mülk", andfunctioned as the capital city, the place where the sultans made their war preparations. Moreover,Kayseri served as strategic base in conquering some Eastern Anatolian cities including Er--zincan, Erzurum and Şebin Karahisar.Many buildings for various purposes were built in Kayseri during the Seljuk period. Among themmonumental tombs of women stand out with their unique architecture and decorations. It is significantthat Seljuk sultans had monumental tombs for their women, their wives, daughters, andsisters built in Kayseri. In this aspect the tombs of Gevher Nesibe, Mahperi Huand Hatun, MelikeAdile/Gaziye Hatun ve Şah Cihan Hatun are important. Of particular significance for the urbanstructure of the Seljuks are the tombs of the wives of the Seljuk Sultan Alâeddin Keykubad |, MahperiHuand Hatun and Melike AdiIe/Gaziye Hatun. Moreover, the epitaphs/inscriptions of thefour women's tombs used in our study are important written manifestations about the politicaland social life of their time.

PDF

___

Akok, M. (1967). Kayseri'de Hunad Mimari Külliyesinin Rölövesi, Türk Arkeoloji Dergisi, XVI/1, 5- 44.
(1968a). Kayseri'de Gevher Nesibe Sultan Darüşşifası ve Sahabiye Medresesi Rölöve ve Mimarisi, Türk Arkeoloji Dergisi,XVII/1, 133- 184.
(1968b). Kayseri'de Dört Mezar Anıtı, Türk Etnografya Dergisi, XII, 17-52.
(1976). Kayseri Şehri Tarihi İç Kalesi, Türk Arkeoloji Dergisi, XXIII/2, 5- 38.
Aksarayî/Aksaraylı Kerîmüddin Mahmud-i. (2000). Musâmeretü'I-Ahbâr, Öztürk, M. (Çev.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Akşit, A. (2002). Melike-i Adiliye Kümbetinde Selçuklu Devri Saltanat Mücadelesine Dair İzler, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştvrmaları Dergisi, 11, 239-245.
Anonim. (1952). Anadolu Selçukluları Devleti Tarihi, Uzluk, F. N. (Çev.), Ankara: Örnek Matbaası.
Arık, F. S. (1988). "Selçuklular Zamanında Türkiye'de Çıkartılan Kollektif Aflar (1075-1243)", Selçuk Üniversitesi Selçuk Dergisi I. Alâeddin Keykubat Özel Sayısı, 3, 19-30.
Arık, F. Ş. (2000). "Türkiye Selçuklu Devleti'nde Siyaseten Katl", Belleten, LXIII/236-238, 43-93.
Bakırer, Ö. (1976). Onüç ve Ondördüncü Yüzyıllarda Anadolu Mihrap/arı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Can, S. (2008). Terken Hatun'dan Valide Sultan'a Selçuklular Döneminde Kadın (1040-1308), İstanbul: Ufuk Ötesi Yayınları.
Caner, Ç.- Bakırer, Ö. (2009). "Anadolu Selçuklu Dönemi Yapılarından Medrese ve Camilerde Portal", Türkiyat Araştvrmaları, 10, 13- 30.
Cantay, G. (1992). Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Darüşşifa/arı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
(2002). Türk Mimarisinde Külliyeler, Türkler, 7, 834- 851.
(2006). "Darüşşifalar", Peker, A. U. Bilici, K. (Ed.), Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı 2, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 313- 335.
Çakmakoğlu Kuru, A. (1995). "Kayseri'de Şah Kutluğ Hatun Kümbeti", Dokuzuncu Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi, 23-27 Eylül 1991 istanbul, Bildiriler, II. Cilt, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 393-406.
Çayırdağ, M. (1998). "Kayseri Hunat Külliyesi", Vakıf ve Kültür, 1/2, 23-26.
Darkot, B. (1945). "Kayseri", İslam Ansiklopedisi, 4,(s. 484- 491).İstanbu|: Milli Eğitim Basımevi.
Durukan, A. (1998). "Anadolu Selçuklu Sanatında Kadın Baniler", Vakıflar Dergisi, 27, 15-36.
A. (2006). "Banîler", Peker, A. U. Bilici, K. (Ed.), Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı 2, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayın|arı,137-171.
Edhem/Eldem, H. (1982). Kayseri Şehri, Göde, K. (Haz.), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Egemen, A. (1959). "Kayseri'de Huand Hatun Türbesi", Yapı Teknik, III/19, 4.
Eravşar, O. (1998). Ortaçağ'da Kayseri Kent Dokusunun Gelişimi, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
(2006). "Kayseri", Peker, A. U. Bilici, K. (Ed.), Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı 2, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 239- 243.
Gabriel, A. L. (1931). Monuments Turcs D'Anatolie I, Paris: Du Mınıstere Turc De L'Instruction Publique.
(2009). Kayseri Türk Anıtları, Yaman, F. (Haz.), Kayseri: Kayseri Enstitüsü Derneği Yayınları.
Göde, K. (1988). "Alâeddin Keykubad ve Kayseri", Selçuk Üniversitesi Selçuk Dergisi, 3, I. Alâeddin Keykubâd Özel Sayısı, 61-65.
Gürkan, K. İ. (1972). Selçuklu Hastaneleri, Malazgirt Armağanı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 33- 63.
İbn Bibi. (1996a). El Evamirü'l-Ala'iye Fi'l-Umuri'l-Ala'iye (Selçuk Name) I, Öztürk, M. (Haz.), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
(1996b). El Evamirü'l-Ala'iye Fi'l-Umuri'l-Ala'iye (Selçuk Name) ll, Öztürk, M. (Haz.), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
İnan, A. (1969). Kayseri Gevher Nesibe Şifaiyesi (H. 602- M. 1206), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
İpekoğlu, B. (2006). "Birleşik İşlevli Yapılar", Peker, A. U.- Bilici, K. (Ed.), Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı 2, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayın|arı,111- 125.
Karamağaralı, H. (1976). "Kayseri'deki Hunad Câmiinin Restitüsyonu ve Hunad Manzümesinin Kronolojisi Hakkında Bazı MüIâhazaIar", Ankara Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, XXI, 199- 245.
Karamete, K. (1941). "Kayseri Tıbbiyesi", Erciyes, 17, 499- 501, 521- 526.
Kaymaz, N. (2009). Anadolu Selçuklu Sultanlarından II. Gıyasü'd-Dîn Keyhüsrev ve Devri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Kuban, D. (2002). Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kuran, A. (1969). Anadolu Medreseleri 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Kur'ân-ı Kerîm ve Türkçe Anlamı (Meâl). (1983). Atay, H. Kutluay, Y. (Haz.), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Kuru, A. (2006). Kayseri'de Eretna Türbeleri, Peker, A. U.- Bilici, K. (Ed.), Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı 2, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 371-390.
Ogan, A. (1955). Kayseri'de Hovand veya Mahperi Hatun Külliyesiyle Mimari Bakımdan Kıymet Taşıyan Kümbetler, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni, 167, 3- 4.
ÖğeI, S. (1966). Anadolu Selçuklularının Taş Tezyinat'ı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Önkal, H. (1996). Anadolu Selçuklu Türbeleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
(2006). Türbeler, Peker, A. U. Bilici, K. (Ed.), Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı 2, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 351-370.
Özbek, Y. (2002). "Women's Tombs in Kayseri/Kayseri'deki Kadın Türbeleri", Kadın Araştvrmaları Dergisi/Journal of Woman Studies, |||/1, 65-114.
Safran, M. (1988). "Alâeddîn Keykubad'ın Otorite Anlayışı ve Ümera Katli Meselesi", Selçuk Üniversitesi, Selçuk Dergisi, 3, !. AIaeddinKeykubad Özel Sayısı, 97-103.
Sipahioğlu, H. (1981). Kayseri Gevher Nesibe Sultan Tıp Sitesi 1206, Kayseri: Akın Matbaası.
Sözen, M. (1970). Anadolu Medreseleri Selçuklu ve Beylikler Devri !, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları.
(1972). Anadolu Medreseleri Selçuklu ve Beylikler Devri 2, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları.
Şaman Doğan, N. (2012), "Kayseri'deki Selçuklu Külliyeleri", Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştvrmaları Dergisi, 16, 191-214.
Şaman, N.- Yazar, T. (1991). "Kayseri Köşk Hanikâhı", Vakıflar Dergisi, 22, 301-314.
Texier, C. (1849). Description De LAsie Mineure, Deuxıe'me Volume, Paris: Imprimeurs De L'Institut De France.
Tuncer, O. C. (1986), Anadolu Kümbet/eri Selçuklu Dönemi, Ankara: Güven Matbaası.
Turan, O. (1945). Keyhüsrev !. islam Ansiklopedisi, 4, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 613- 620.
(1984). SelçuklularZamanında Türkiye Tarihi, İstanbul: Nakışlar Yayınevi.
(2004). Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul: Ötüken Yayınları.
Turan, R. (1988). Alâeddin Keykubad'ın Doğu Anadolu Siyaseti, Selçuk Üniversitesi, Selçuk Dergisi, 3, !. Alaeddin Keykubad Özel Sayısı,79-87.
Tümer, F. (1938). "Döner Kümbet", Erciyes, 3, 94.
Türkmen, K. (1998). "Selçuklu Döneminde Kayseri'nin İmar Faaliyetine Katkıda Bulunan Hanımlar", ll. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri, 16-17 Nisan 1998, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, 437-449.
(2001). "Kayseri Selçuklu Dönemi Yapılarında Yer Alan Ayet ve Hadisler", Denktaş, M.- Özbek, Y. (Ed.), Zafer Bayburt/uoğlu Armağanı, Sanat Yazıları, Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 573-582.
Uyumaz, E. (2001). "Türkiye Selçuklu Sultanları, Melikleri ve Melikelerinin Evlilikleri", Eravşar, 0. (Haz.), I. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi, 11-13 Ekim 2000, Bildiriler ll, Konya: Selçuklu Araştırmaları Merkezi Yayınları, 398-421.
(2003). Sultan I. Alâeddîn Keykubad Devri Türkiye Selçuklu Devleti Siyasî Tarihi (1220- 1237), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
(2006). Sultan I. Alaeddin Keykubad ve Zamanı, Ocak, A. Y. (Ed.), Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı 1, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları,107-115.