Allocations to the Waqfs from the Ottoman Public Treasury

Osmanlı padişahları sürdürdükleri başarılı fetih politikalarının hemen akabinde toplumun menfaatlerinigözeten yeni vakıfların kurulmasına izin verirlerken, bazı durumlarda ise, daha öncedenkurulmuş müesseselere destek vererek onların hizmet kalitelerini artırmalarını sağlamaya çalışmışlardır. Osmanlı ülkesinde XVI ve XVII. yüzyıllarda meydana gelen sosyal gelişmeler, vakıfların iktisadîaçıdan zayıflamasına yol açmıştır. Bu durumda iktisadî açıdan zor durumda olan vakıfların, padişahlardan yardım talebinde bulunmaktan başka çaresi kalmamıştır. Padişahların kendilerindenyardım talebinde bulunan vakıflara kaynak oluştursun diye gelirleri doğrudan doğruya devlet hazinesinegitmesi gereken mukâtaalara yöneldikleri görülmektedir. Çalışmada Osmanlı padişahlarınındevlet hazinesine gitmesi gereken mukâtaa gelirleri ile irsadî vakıfların personeline maaş,gıda yardımı, yemek ücreti veya tamirat gideri olarak nasıl tahsisat ayırdıkları örneklerle açıklanacaktır.

Osmanlı Devleti'nde Hazine Gelirlerinden Vakıflara Yapılan Tahsisatlar

The Ottoman sultans established after their conquest new waqfs in various areas for the benefitof local societies. In some cases they endeavored to increase the quality of service of waqfs establishedpreviously. The social changes in the Ottoman Empire in the 16th and 17th century ledto the financial weakening of waqf institutions. Therefore, waqf institutions facing financial hardshipwere left with no option but to apply directly to the sultan. Thus, the sultan in response allo--cated to waqfs in need the income from mukâtaas belonging to the public treasury. This work will examine the allocation of mukâtaa income belonging to the public treasury for the payment of personnel salaries of the irsadî waqfs, for food supplies, meal fees and repair work.

PDF

___

Akgündüz, A. (1988), İslam Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatvnda Vakıf Müessesesi, TTK. Basımevi, Ankara.
(1990), "Osmanlı Hukukunda Tahsisat Kabilinden vakıflar ve Konuyla İlgili Kanuni'ye Takdim Edilen Bir Risale", Vakıflar Dergisi XXI, ss. 5- 22.
Alkan, M.(2004). Adana'nın Bütüncül Tarihi Çerçevesinde Adana Sancağı Vakıfların/n Analizi(Tüsoktar Veri Tabanına Dayalı Bir Araştvrma), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yakınçağ Tarihi Anabilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
Aygün, N. (2009). "Dinî Hizmetlerin Gerçekleşmesinde Devletin Rolü Üzerine Bazı Tespitler; Osmanlı Dönemi Doğu Karadeniz Örneği", OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştvrma ve Uygulama Merkezi Dergisi), 22/Güz 2007, Anka ra, s.61-82.
Barkan, Ö. L.(1942). "Osmanlı İmparatorluğu'nda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler l, Vakıflar Dergisi ||, Ankara. 279- 304.
Cezar, Y.(1986). Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi, Alan Yayıncılık, İstanbul.
Çakır, B.(2003). Osmanlı Mukâtaa Sistemi(XVl- XVIII. yüzyıl), Kitabevi Yayınları, İstanbul.
Çizakça, M.(2000). Osmanlı Dönemi Vakıflar/nın Tarihsel ve Ekonomik Boyutları, Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları, ss. 21- 32, Istanbul.
Demirel, Ö. (1996). "Sivas Mevlevîhânesi ve Mevlevî Şeyhlerinin Sosyal Hayatlarına Dair Bazı Tespitler", ll. Milletlerarası Mevlevîhâneler Kongresi Tebliği, Konya 1993, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştvrmaları Enstitüsü, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Konya |996(Öze| Sayı), s.217-224.
Deguilhem, R. (2002). "In the Ottoman Empire to 1914 Waqf", El2 XI, Leiden- Brill, pp. 87- 92
Genç, M.(2006). "Mukâtaa", Diyanet islam Ansiklopedisi XXXI, ss. 129- 132.
İnalcık, H.(2000). Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi I(1300- 1600), çev. Halil Berktay, Eren Yayınları, İstanbul.
İpşirli, M.(2006). "Osmanlı'da Vakıfların Tarihî Gelişimi", Sivil Toplum IV (15), ss. 61- 72.
Karaman, D. (2005). "Şer'iye Sicillerine Göre XVIII. yüzyıllarda Ankara Damga Mukâtaası", Bilig XXX/l, ss. 179- 222.
Koç, A. (2009). "XVII. yüzyılda Mahmud Paşa'nın Rumeli'deki Vakıf İşletmelerinin Mâlî Durumuna Dair Bazı Gözlemler", !. Uluslararası Balkanlarda Tarih ve Kültür Kongresi(10-16 Mayıs 2009) Bildiriler Kitabı, ss. 25- 40.
Kurt, Y.(1985). Adana Sancağı Mufassal Tahrir Defteri(1572 M- 980 H.), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Kurt, Y.(1992). XVI. yüzyılAdana Tarihi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
Leeuwen, R(1999). Waqfs and Urban Structure: the Case of Ottoman Damascus, Leiden- Brill.
Neumann, C.(1993). "19'uncu Yüzyıla Girerken Konya Mevlevî Asitanesi ile Devlet Arasındaki İlişkiler", Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi ll, Mayıs 1996, ss. 167- 179.
Öz, M. (2003). "Merkeziyetçi İmparatorluğu Doğru Fatih Devrinde Siyasi ve Sosyal Değişmeler", Türk Yurdu 190, ss. 28- 31
(2005). Osmanlı'da Çözülme ve Gelenekçi Yorumcular; Dergâh Yayınları, İstanbul.
Özel, O. (1999). "Limits of the Almighty: Mehmed II's Land Reform Revisited", JESHO, 42/2, pp. 224- 246
Öztürk, N. (1995). Elmalılı M. Hamdi Yazır Gözüyle Vakıflar, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
(1995). Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesesi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
"Vakıfların Dünü ve Bugünü", Türk Vakıfları, (ed. Zekai Baloğlu), Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı, İstanbul, ss. 48- 53.
Öztürk, N. (1999). "Sosyal Siyaset Açısından Osmanlı Vakıfları", Osmanlı V, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, ss. 34- 43.
(2002) "Osmanlı Dönemi Vakıfları", Genel Türk Tarihi Vl, Ankara, ss. 373- 396.
Pamuk, Ş.(1999). "Osmanlılarda Para ve Enflasyon", Cogito 19, İstanbul, 5. 179- 189.
Peter, R.(2002). "Wakf", EI2 XI, 2002, 63, Leiden.
Sak, İ.(2006). 47 Numaralı Konya Şer'iyye Sicili Transkripsiyon ve Dizin(1128-1129/1716-1717), Tablet Kitapevi, Konya.
Selâniki, Mustafa Efendi. (1989). Tarih-i Selâniki, (haz. Mehmet İpşirli), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Matbaası, Istanbul.
Singer, A. (2011). iyilik Yap Denize At: Müslüman Toplumlarda Hayırseverlik, (çev. Ali Özdamar), Kitap Yayınevi, İstanbul.
Tabakoğlu, A.(1985). Gerileme Dönemine Girerken Osmanlı Maliyesi, Dergâh Yayınları, İstanbul.
Watenpaugh, H. Z. (2004)., The Image of an Ottoman City: Imperial Architecture and Urban Experience in Aleppo in the 16th and 17th Centuries, Tuta Sub Aegide Pallas, Leiden- BriII- Boston.
Yediyıldız, B. (1986). "Vakıf", MEB. İA. XIII, 1986, ss. 153- 172.
(1986), "Türk Kültür Sisteminde Vakfın Yeri", Türk Vakıfları, (ed. Zekai Baloğlu), Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı, İstanbul, ss. 40- 47.
"Osmanlı Döneminde Türk Vakıfları ya da Türk Hayrat Sistemi", Osmanlı V, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, ss. 17- 33.
"Klasik Dönem Osmanlı Toplumuna Genel Bir Bakış", Genel Türk Tarihi Vl, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara,ss. 287- 344.
XVIII. yüzyılda Türkiye'de Vakıf Müessesesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
"Türk Hayrat Sistemi ve Sivil Toplum", Sivil Toplum IV (15), ss. 7- 14.