Hekimhan Köprülü Mehmed Pasha Mosque (A 17th Century Ottoman Station Viewed through the Correlation between the Celâlî Revolts and the Mountain Passes Organization)

Tarihi kervan yolunun güzergâhlarından biri üzerinde yer alan Hekimhan ve çevresinde, XVI.yüzyıldanitibaren bölgede hüküm süren devletler arasında yaşanan mücadeleler sonucu, güvenli vekârlı ortam ortadan kalkmıştır. Bu durum, XVII. yüzyılın büyük sorunu Celâlî İsyanlarıyla daha dakötü duruma gelmiştir. Ticaret ve savaş taşımacılığı bağlamında vazgeçilmez konumda, ancak topografiközellikleri itibarıyla tenhada kalmış, iskân ve yerleşmenin de mümkün olmadığı, dar veönemli geçit noktalarında devlet eliyle oluşturulan, savunma/sığınma amaçlı bir tür askerî garnizonderbendlerin bu bağlamda işlevselliklerinin gözden geçirilmesi ve bazı yeni derbendlerin inşasına gerek duyulmuştur. Dolayısıyla Sadrazam Köprülü Mehmed Paşa'nın sadareti döneminde (1656- 1661) Derbend teşkilatına ayrı bir önem verilmiştir. Köprülü Mehmed Paşa evkafına bağlı, Hekimhan'daki cami inşaatı da aynı amaca yönelik yapılarından biri olarak karşımıza çıkar. Yapı kitabe ve vakfiyesine göre H.1072/ M.1661'de inşa edilmiştir. Cami, dikdörtgen planlı harim, kuzeyde son cemaat yeri-avlu ve batı duvarının kuzeyine yerleştirilmiş kare minareden oluşur.

Hekimhan Köprülü Mehmed Paşa Camii (Derbend Teşkilatı Celâlî İsyanları Bağlamında XVII. Yüzyılda Bir Osmanlı Menzili)

Hekimhan and its environs, built on the historical caravan trade rout, from the 16th century onwardsand as result of struggle between states in the region, it lots its significance as safe andprofitable route. This process worsened due to the Celâlî rebellions. Although important for tradeand war, mountain passes' narrow topography made settlement impossible. Thus, the state reconsidered the function of mountain passes that were utilized as military garrisons providing refugeand defense. During the Köprülü Mehmed Pasha period (1656-1661) new ones were built.The mosque building in Hekimhan part of the waqf of Köprülü Mehmed Pasha, was one of theconstruction built for this purpose. According to its epigraphs and foundation deeds it was built in H. 1072/ M. 1661. The mosque has rectangular harim, yard in the north and square minaret in the north part of its western wa||.

PDF

___

Acun, H. (1999). Manisa'da Türk Devri Yapıları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
(2005). Tüm Yönleri İle Çapanoğulları ve Eserleri. Ankara: TTK Yayınları.
Akdağ, M. (1979), Türkiye'nin iktisadi ve İçtimai Tarihi, 1, İstanbul Cem Yayınevi.
(1995), Türk Halkının Dirlik ve Düzen/ik Kavgası, İstanbul: Cem Yayınevi.
Aslanapa, O. (1986). Osmanlı Devri Mimarisi, İstanbul: İnkılap Kitabevi
Cahen, C. (2002). Osmanlılardan Önce Anadolu. İstanbul :Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Çerkez, M. (2005). Merzifon'da Türk Devri Mimari Eserleri, |, Ankara:Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
Denktaş, M. (1995). "Karaman'daki Klasik Devir Osmanlı Camileri", Vakıflar Dergisi, XXV, 125-146.
Evliya Çelebi, (1999). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 4.Kitap, İstanbul Yapı Kredi Yayınları.
Göğebakan, G. (2003). "Malatya", Diyanet islam Ansiklopedisi 27, 468-477.
HaIaçoğIu,Y. (1994). XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatv ve Sosyal Yapı, Ankara:
İlgürel, M. (2002). "Köprülü Mehmed Paşa", Diyanet İslam Ansiklopedisi, 26, 258-260.
Kuban, D. (2007). Osmanlı Mimarisi, İstanbul: Yem Yayını.
Kuran, A. (1986). Mimar Sinan, İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
Orhonlu, C. (1990). Osmanlı İmparatorluğunda Derbent Teşkilatı, İstanbuI:Eren Yayıncılık.
Özkul Fındık, N. (2006). "Hekimhan Çeşmeleri", Sanat, Ankara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 9, 99- 117.
(2007). "Hekimhan", Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları, Ankara,105-121.
Uluçam, A., "Arapkir'deki Osmanlı Dönemi Yapıları", X.Türk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, C. V, Ankara 1994, 2425-2438.
Uzunçarşılı, İ.H. (1988). Osmanlı Tarihi, C.III, I.Kısım, Ankara:1'|'K Yayınları.
Yınanç, R. -M. Elibüyük, (1983). Kanuni Devri Malatya Tahrir Defteri (1560), Ankara:Gazi Üniversitesi Yayını.