Osmanlı Sonrası Bosna Hersek’te Para Vakıfları

Saraybosna başta olmak üzere Gornji Vakuf, Donji Vakuf, Varcar Vakuf gibi yerleşim birimlerin, vakıflarsayesinde şehir haline geldikleri malumdur. Para vakıfları ise üretim ve ticareti destekleyerek ekonomininsağlıklı ve verimli olmasına katkıda bulunmuşlardır. Osmanlı idaresi sonrası Bosna-Hersek Müslümanlarının yaşadıkları maddî ve manevî sarsıntının atlatılması noktasında vakıfların çok önemli bir rol oynadıklarıgörülmüştür. Nitekim Avusturya-Macaristan imparatorluğunun Bosna’yı işgali başlangıcında, yeni idareile Bosnalı Müslümanlar arasındaki en büyük mücadele bu alanda olmuştur. Zira Avusturya-Macaristanidaresi vakıfların Müslümanlar için hayatî önemini anlamış ve özellikle bu kurumu zayıflatarak yok etmeyeçalışmıştır. Zira Müslümanların dinî, sosyal, ekonomik ve eğitim durumu tamamıyla vakıflara bağlı olduğu açıktı. Bu sebepten dolayı Müslümanların direnişi vakıf kurumu ekseninde olmuştur. Halkın bu zorluşartlarda mevcut vakıflara sahip çıkmaya çalışmakla birlikte, yeni vakıflar kurarak konuyu canlı tutmayagayret etmiştir. Saraybosna Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi’nde bulunan vakfiyelere göre 1878-1940 yıllarıarasında Bosna-Hersek’te kurulan vakfın sayısı 488 olmuştur. Bu rakam, halkın vakıflara sahip çıktığınıaçıkça ortaya koymaktadır.

Money Waqfs in Bosnia Herzegovina

It is known that settlements such as Gornji Vakuf, Donji Vakuf and Varcar Vakuf and especially Sarajevo, have become cities thanks to the foundations. Cash waqfs helped the economy to be healthy and efficient by supporting production and commerce. It has been seen that the waqfs have played a very important role in order to overcome the material and spiritual depressions experienced by the Muslims of Bosnia and Herzegovina. In fact, at the beginning of the occupation of the Austro-Hungarian Empire in Bosnia, the greatest struggle between the new administration and Bosnian Muslims was in this area of waqfs. Because the Austrian-Hungarian administration understood the vital importance of waqfs for Muslims and tried to destroy this institution by weakening them. It was clear that the religious, social, economic and educational status of the Muslims was entirely dependent on the waqfs. For this reason, the resistance of Muslims was focused particularly on the protection of the institutions of waqf. Although the people tried to protect the existing waqfs in these difficult conditions, they tried to keep the issue alive by establishing new waqfs. The number of waqfs established in Bosnia and Herzegovina between 1878 and 1940 was 488 according to the waqfiyya of the Sarajevo Gazi Husrev Beg Library. This number clearly demonstrates that the people embraced the waqfs.

PDF

___

Gazi Hüsrevbeg Kütüphanesi, Sicil 3.
Bandzoviç, Safet (2006). “Bošnjaci i balkanski muhadžirki pokreti”. Godišnjak “Preporod”. Sarajevo
Begiç, Amina (2018). Oblıcı dıscıplınıranja u školama u Bosnı ı Hercegovını u vrıjeme austrougarske (1878-1918). (završni diplomski rad), Unıverzıtet u Sarajevu Fılozofskı fakultet, odsjek za pedagogıju, Sarajevo.
Bosna-Hersek Vakfiyeleri (2016). (Editörler: Mevlüt Çam - Rahman Ademi). T.C. Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları. 5 cilt. Ankara.
Boufarel, Xavier (2010). “Reis i Veo- Jedna vjerska polemika u Bosni i Hercegovini izmedju dva rata”. Historijska traganja, br. 6, İnstitut za hıstoriju, Sarajevo, s. 70.
Cajlakovic, Muhamed (2009). “Nastanak i razvoj institucije vakufa s posebnim osvrtom na vakuf u bih” Glasnik Rijaseta İslamske Zajednice Bosne i Hercegovine, br.3-4, Sarajevo. s. 249-256.
Djurdjev, Branislav (1992). “Bosna- Hersek”. TDVİA. C. 06. İstanbul. s. 304.
Durmişeviç, Enes (2011). “Vakufi u razlicitim politickim sistemima”. Zbornik radova Naucni skup Vakufi u Bosni i Hercegovini. İslamska zajednica u Bosni i Hercegovini, Vakufska direkcija Sarajevo, Sarajevo. s. 113.
Feyziç -Çengiç, Fahira (2011). “Vakufi i mediji”. Zbornik radova Naucni skup Vakufi u Bosni i Hercegovini. İslamska zajednica u Bosni i Hercegovini, Vakufska direkcija Sarajevo, Sarajevo. s. 107.
Furat, Ayşe Zişan (2013). “Berlin Antlaşması Sonrasında Balkanlar’da Cemaat-i İslamiyelerin Teşekkülü (1878-1918)”. OTAM. 33/Bahar 2013, s. 63-93.
Kaleşi, Hasan (2014). “15. Yüzyıldan 17. Yüzyılın Sonuna Kadar Yugoslav Ülkelerindeki Doğu Kültürü”. Avrupa’da türk İdaresi ve Tesirleri, Çekoslovak-Yugoslav Tarih Komitesinin Kasım 1975’te Brno’da Düzenledikleri Ortak Konferansta Sunulmuş Olan Bildiriler. Çev. Ahmet Hamdi Taşlıca. Sistem Ofset Yayıncılık. Ankara. s. 317.
Kariç, Enes (2011). “Ulema i vakufi”. Zbornik radova Naucni skup Vakufi u Bosni i Hercegovini. İslamska zajednica u Bosni i Hercegovini, Vakufska direkcija Sarajevo, Sarajevo. s. 51.
Ljevakoviç, Enes (2011). “İnstitucija vakufa u savremenim fetvama”. Zbornik radova Naucni skup Vakufi u Bosni i Hercegovini, İslamska zajednica u Bosni i Hercegovini. Vakufska direkcija Sarajevo, Sarajevo, 82-83.
Mahmutović, Suad (2007). “Višedecenijsko uništavanje vakufa u Bosni Hercegovini”. Novi Muallm. br32. Sarajevo 29. Decembar. s. 27.
Mijatoviç, Bosko (2014). “Zamena Austrisjskıh Kruna za dinare 1920. Godine”. İstorija dvadesetog veka 2014-1. İnstitut za savremenu istoriju, broj 1. Beograd. s. 28.
Popovic, Aleksandre (1995). Balkanlarda İslam. Türkçesi: Komisyon. İnsan Yayınları. İstanbul.
Şukriç Nijaz (1988). “Gazi Husrev-begova medresa u vrijeme vladavine Austro-ugarske uprave (1878- 1918)”. 450 godina Gazi Husrevbegove medrese u Sarajevu. Sarajevon.
Salkiç, Muhamed (2011). “İslamska zajednica i vakufi”. Zbornik radova Naucni skup Vakufi u Bosni i Hercegovini. İslamska zajednica u Bosni i Hercegovini, Vakufska direkcija Sarajevo. Sarajevo. s. 28-29.
Zlatar, Behija (2011). “Znacaj izvora za izucavanje historije institucija vakufa”. Zbornik radova Naucni skup Vakufi u Bosni i Hercegovini. İslamska zajednica u Bosni i Hercegovini. Vakufska direkcija Sarajevo. Sarajevo.
http://vakuf.ba/aktuelnosti/historijat-vakufa-u-bih-trenutno-stanje-i-perspektive/279 (Bosna Hersek Vakıflar Müdürlüğü Resmi Web Sayfası, Erişim Tarihi: 12.07.2017)
http://euroclio.eu/wp-content/uploads/educational_resources/2014%20Once%20Upon%20a%20 Time...We%20Lived%20Together/Croatian/3.%20Ekonomske%20razlike%20u%20p (Erişim Tarihi 12.07.2017)
Paradzik, Irena - Vanja Zidar Şmic, Ekonomske razlike u prvoj Jugoslavij. https://euroclio.eu/wp-content/ uploads/educational_resources/2014%20Once%20Upon%20a%20 Time...We%20Lived%20Together/ Croatian/3.%20Ekonomske%20razlike%20u%20prvoj%20Jugoslaviji.pdf (Erişim Tarihi 10.12.2018)