Giresun Merkezde Yok Olmuş Bir Vakıf Eseri: Sultan Selim (Hüdavendigâr) Camisi

Giresun şehrinin bilinen ilk Cuma camisi olarak değerlendirilen Sultan Selim Camisi, Liman sahasıbitişiğindeki Taşbaşı Parkı’nın olduğu alanda 15. Yüzyılın sonlarına doğru inşa edilmiştir. MüslümanTürklerin ilk iskân alanı mahiyetindeki Sultan Selim Mahallesi bu cami çevresinde teşekkül etmiş ve adınıgünümüze kadar korumuştur. Ancak cami ve vakfına ait yapılardan hiçbiri günümüze ulaşmamıştır. Tahrirkayıtlarına göre aslında buraya cami yapma teşebbüsünün ilk olarak Şehzâde Abdullah’ın Trabzon valiliğisırasında başladığı anlaşılmaktadır. Kayıtlarda “Câmiʻ-i Hüdâvendigâr” diye de anılan bu yapıya dair bilgiveren kaynaklar daha çok 16. ve 19. yüzyıllara ait olup 17. ve 18. yüzyılda bir suskunluk söz konusudur.19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren çizim ve fotoğraf gibi görsellerle caminin tarihî serüveni, camiye aityapılar ve vakıflarının tespiti, görevlileri, mimari özellikleri gibi hususlar bu yazının konusunu oluşturur.

A Lost Waqf Monument in Central Giresun: Sultan Selim (Hüdavendigâr) Mosque

Sultan Selim Mosque, known as the first mosque of Giresun allowing Friday prayers to be performed, was founded in the field of Taşbaşı Park next to the harbor at the end of the 15th century. Sultan Selim district, the first settlement area of Muslim Turks, existed around the mosque and kept its name until today. However, there is no historical ruin left today belonging to the mosque and its waqf. According to the state archives, it is understood that the first attempt to build a mosque here was during Şehzâde Abdullah’s governorship in Trabzon. The archives giving information about this mosque and referring to it as “Cami’-i Hüdâvendigâr”, belong to the 18th and 19th centuries. Notably, there were not many archives from the 17th and 18th century. This work covers the historical journey of the mosque, with the photographs and drawings since the second half of the 19th century, its waqf, staff and the evaluation of its architectural features.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (=BOA):
Tapu Tahrir Defteri (TT): 52, 255, 288, 387.
Maliyeden Müdevver Defter (MAD): 2697, 828.
Evkaf Defteri (EV.d): 12206
Evkaf Mektûbî Kalemi (EV. MKT): 30/35; 76/1; 148/ 27; 2229/ 3; 41/ 29; 3287/ 89; 168/12; 467 / 62; 737 / 126.
Evkaf Mektûbî Cihat Kalemi (EV. MKT. CHT): 130/ 82; 509/92; 221/69; 71 / 1294; 321 / 88; 509/92; 239 /76; 234 / 50.
Evkaf Muhasebe Kalemi (EV. MH): 148/26.
Evkaf Muhasebe Kalemi (EV. MH): 46/56, 999/ 96.
-İrade Meclis-i Vâlâ (İ.MVL): 524/63, 8778.
(C.MF): 12562.
(EA.SMHD.I): 215/16001.
(EV. BRT): 3/9.
(BEO): 603 / 45216; 869 / 65122; 2822 / 211643.
(HAT): 1485 / 51.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (=BCA): 113.29.3.
Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA): Def. 614, Def. 155.
Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyud-u Kadime Arşivi (TK): Tapu Tahrir Defteri (TT) 43.
Giresun Şer’iyye Sicilleri (GŞS): 1403, 1407, 1427, 1428, 1430, 1433, 8128.
Trabzon Şer’iyye Sicilleri (TŞS): 1818.
Trabzon Vakıflar Bölge Müdürlüğü Arşivi: Giresun Vilayeti Siyâkât Defteri, nr. 2255.
Aksu Mecmuası(1933). Sayı 1 (Eylül), s. 31.
Bostan, M. H. (2012). XV-XVI. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve İktisadi Hayat. Ankara.
Çınar, H. (2009). “Osmanlı’nın Son Döneminde Giresun Merkezde Geliri Fındık Bahçesi Olan Vakıflar”. Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu, (09-11 Ekim 2008). I, Ankara. s. 321.
Emecen, Feridun (1996). “Giresun”, Diyanet İslam Ansiklopedisi. C. XIV, İstanbul. s. 79-84.
Emecen, Feridun (2015). “Tarihî Bir Liman Kenti Giresun”, Geçmişten Günümüze Giresun. İstanbul. s. 18.
Emecen, Feridun (1998). “Clavijo’dan Fallmerayer’e Giresun’da Seyyahlar”. Giresun Kültür Sempozyumu. s. 25.
Fatsa, Mehmet (2008). Giresun Yöresinde Osmanlı Vakıfları ve Vakıf Eserler. Giresun.
Fatsa, Mehmet- Hali,l İbrahim Sarıtaş (2015). “Giresun Merkezde Osmanlı Devri Vakıf Eser Kitabeleri”. Geçmişten Günümüze Giresun. İstanbul. s. 638.
Giresun Ticaret Ve Sanayi Odası (1933). Cumhuriyetin Onuncu Yılında Giresun. Işık Matbaası. Giresun. Halk Eğitimi Halkın Eğitimi ve Kültür Dergisi (1969). Sayı: 79 (Temmuz), s. 8.
Hoca Saadeddin Efendi (1979). Tâcü’t-Tevârih, (Hazırlayan: İsmet Parmaksızoğlu), II, İstanbul.
Işık, Ali – Tuncer Dervişoğlu (2011). Ey Gidi Giresun. Ankara.
İltar, Gazanfer (2017). “Giresun Camilerinde Tipoloji Değerlendirmesi”. Çağımızda Cami Mimarisinde Arayışlar Uluslararası Sempozyumu. (GRÜ İslami İlimler Fakültesi). s. 403.
Karaman, Oktay (1999). Giresun Kazası (1850-1900). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi). Erzurum.
Karpuz, Haşim (2015). “Trabzon’un İlk Anıt Fotoğraflarının Değeri”. Journal of Black Sea Studies Karadeniz İncelemeleri Dergisi. Sayı: 18, s. 113-130.
Küçük, Ömer (1969). “Taşkışlanın (Ticaret Lisesi) Yapılması”. Halk Eğitimi, Sayı: 79, s. 8.
Sümer, Faruk (1992). Tirebolu Tarihi. Tirebolu Kültür ve Yardımlaşma Derneği, İstanbul.
Tuluk, Ömer İskender (2018). “Harap Şehrin Kayıp Mekânları: 20. Yüzyılın İlk Çeyreğinde Trabzon’un Tarihsel Topografyası”. CIEPO-22 SYMPOSIUM, (4-8 October 2016 Trabzon), Bildiriler Kitabı 2, (Editörler: K. İnan-M. Tosun-D. Çolak). Trabzon. s. 221-250.
Yurt Ansiklopedisi (1982). V, İstanbul, s. 3121.
Yeşil Giresun (22 Mayıs 1930), Sayı:205.