Aksaray’da Bir Kültür Varlığı: Hacı Gayb Türbesi

Aksaray ili merkezine yaklaşık 35 km mesafede yer alan Yenipınar köyünde bulunan Hacı Gayb Türbesi,plan şeması, biçimi, tasarımı ve mimari öğeleri ile günümüze kadar ulaşabilmiş, II. grup yapı olarak tesciledilmiş bir vakıf kültür varlığıdır. Yapının vakfına, vakıf gelirlerine ve mevcut durumuna dair genel bilgilerveren çalışmalar mevcut olmakla birlikte, mimari anlamda yapıyı konu alan monografik bir araştırma bulunmamaktadır. Türbe, yerinde tespit ve literatür araştırması ile mimari ve tarihçesi bakımından incelenmiştir. Ayrıca, Hacı Gayb Türbesi kendinden gelen izler, yerinde yapılan tespitler, esere ait belge ve bilgikaynaklarından elde edilen veriler doğrultusunda, günümüze kadar ulaşmış Aksaray ve çevre illerdekitürbeler, zaviye/tekke yapıları ile ilişkili olarak analiz edilmiştir. Bu bağlamda, dönem belirleme/karşılaştırma çalışmalarında kaynak oluşturması için yapı hakkında detaylı bilgi verilmeye çalışılmış, Aksaray dinîmimarisindeki yeri üzerinde durulmuştur. Bu araştırma ile müdahale görmüş olmasına rağmen Hacı GaybTürbesi’nin mimari özellikleri, planı, tasarımı, yapım tekniği ve malzemesi ile büyük oranda özgünlüğünükoruduğu, Karamanoğulları dönemi dinî mimarisini yansıttığı sonucuna ulaşılmıştır.

A Cultural Artefact in Aksaray: Hacı Gayb Tomb

Hacı Gayb Tomb located in Yenipınar Village, which is located approximately 35 km away from the Aksaray city centre, has remained standing today with its plan schema, form, design and architectural units. It is a waqf cultural entity and officially registered as a “second group” structure. Although there are some studies that give general information about the foundation, foundation's revenue and the current condition, there is no monographic research on the structure in terms of architecture. The tomb has been examined in terms of history and architecture with on-site assessment and literature research. In addition, considering the facts and implications coming from the tomb itself, observations made on-site and data obtained from the documents and other information sources about the building, Hacı Gayb Tomb has been analysed in relation to the tombs, zaviye/tekke structures which have reached today in Aksaray and neighbouring cities. In this context, it was tried to give detailed information about the building in order to generate a comprehensive reference work for future studies on the period determination and comparisons. Moreover, the tomb’s influence on the religious architecture of Aksaray has been emphasized. Although Hacı Gayb Tomb underwent some repairs, this study reveals that it has a great degree of originality with its architectural features, plan, design, construction technique and material and reflects the religious architectural characters of Karamanoğulları period.

PDF

___

Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA): BOA.EM 1662/106.
Bal, Seval (2010). Aksaray İl Merkezindeki Tarikat Yapıları. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
Baykara, Tuncer (1996) . “Ulu Cami Selçuklu Şehrinde İskanı Belirleyen Bir Kaynak Olarak”. Belleten, LX/227. Türk Tarih Kurumu Basımevi. Ankara. s. 35-58.
Boran, Ali ve Erdal, Zekai (2001). “Aksaray’da Üç Camii”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi. Sayı:7. Erzurum. s.42
Cirtil, S (2001). Eratna Beyliği Mimarisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi. Konya.
Çal, H (1998). “Niğde Güllüce Köyü Şeyh İbrahim Tekkesi’nin Kümbeti ve Türbesi”. Vakıflar Dergisi. S. 27. Ankara. s.115-130
Çetintürk, E. Nihal (1986). Aksaray (Niğde) ve Çevresinde Türk Eserleri. Ankara Üniversitesi Basılmamış Doktora Tezi. Ankara.
Erdoğru, M. Akif (1994). “Karaman Vilayeti Zaviyeleri”. Tarih İncelemeleri Dergisi, IX, s. 89-158.
Görür, Muhammet (1991). Anadolu Selçuklu ve Beylikler Döneminde Aksaray Şehri. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
İnbaşı, Mehmet (1997). “XVI. Yüzyıl Başlarında Aksaray Şehri”. Edebiyat Bilimleri Dergisi, 24(1). Erzurum. s. 179-188
İbn Battuta (2004). İbn Battûta Seyahatnamesi. Çev. A. Sait Aykut. İstanbul. Yapı Kredi. s. 414.
Konyalı, İbrahim Hakkı (1974). Abideleri ve Kitabeleri ile Aksaray Tarihi. İstanbul. Fatih Yayın Evi Matbaası. KVBMA (2017), Fotoğraf, Konya Vakıflar Bölge Müdürlüğü Arşivi.
Oral, Mehmet Zeki (1962). “Aksaray’ın Tarihi Önemi ve Vakıfları”. Vakıflar Dergisi. S: V, s. 221-223.
Özbek, Yıldıray ve Arslan, Celil (2008) Kayseri Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri. Kayseri Büyükşehir Belediyesi. Aydoğdu Ofset Matbaacılık ve Ambalaj San. Tic. Ltd. Şti. Kayseri s. 442.
Özcan, Koray (2005). Anadolu’da Selçuklu Dönemi Yerleşme Sistemi ve Kent Model(ler)i., Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi. Konya.
Özkan, Süleyman (1994). “Aksaray İli Arkeoloji Araştırmalarına Toplu Bir Bakış”. Tarih İncelemeleri Dergisi, IX, s. 159-172.
Ramsay, William Mitchell (1960). Anadolu’nun Tarihî Coğrafyası. Çev. Mihri Pektaş. Millî Eğitim Bakanlığı. Ankara.
Sümer, Faruk (2001). “Karamanoğulları”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (TDVİA). C. 24. İstanbul. s. 454-460.
Şahin, İlhan (1989). “Aksaray”. TDVİA. C. 2, İstanbul. s. 291-292.
Texier, Charles (2002). Küçük Asya Coğrafyası,Tarihi ve Arkeolojisi. Çev. Ali Suat; Latin Harflerine Aktaran Kazım Yaşar Kopraman; Sadeleştiren Musa Yıldız. C. III. Ankara.
Tezcan, Burhan (1958). “Aksaray ve Çevresinde Derlenen Eserler”. Belleten. C. XXII/88. s. 517-525.
Topal, Nevzat (2006). Anadolu Selçukluları Devrinde Aksaray Şehri. Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi. Niğde.
Tuncer, Orhan Cezmi (1986). Anadolu Kümbetleri. C. III. Ankara. s. 54-56.
Turan, Osman (1971). Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul. Turan Neşriyat Yurdu Yayınları.
Uzluk, F. Nafiz (1958). Fatih Devrinde Karaman Eyâleti Vakıfları Fihristi. Doğuş Limited Şirketi Matbaası. Ankara.
Yörük, Doğan (2002). XVI. Yüzyılda Aksaray Sancağı. Selçuk Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi. Konya.
Yücel, Yaşar (1970). Kadı Burhaneddin Ahmed ve Devleti (1344-1398). Ankara Üniversitesi Dil ve TarihCoğrafya Fakültesi Yayınları. Ankara.
Türbe (2018), https://www.turbeler.org/turbe-detay-889 (Erişim Tarihi: 13.03.2018)
Yahyalı(a) (2018). http://yahyali.bel.tr/yahyali/ (Erişim Tarihi: 21/11/2018)
Yahyalı(b) (2018). https://mapsights.com/yahyali/yahya-gazi-turbesi/18317301 (Erişim Tarihi: 21/11/2018)