1923 Nüfus Mübadelesine Mizah Penceresinden Bakmak: Zümrüdüanka

Türkiye ve Yunanistan arasında gerçekleşen 1923 Nüfus mübadelesi, politik olduğu kadar toplumsal yönüyle de Türkiye tarihinde önemli bir yer almıştır. Bu konu, yaklaşık iki milyon Rum ve Türk vatandaşının yurtlarını terk etmelerini zorunlu kıldığından mübadillerin tanımı ve kapsamı, şekli ve araçları, artlarında bıraktıkları malların hukuki durumları gibi temel sorunlar ve anlaşmazlıklar kısa zamanda büyük bir sorun haline gelmiştir. Ortaya çıkan bu sorunlar, mübadelenin uygulanmaya konulmasından kısmen tamamlanmasına kadar geçen süreçte mübadillerin yaşadığı trajik olaylara da sahne olmuştur. Bu çalışmada, toplumsal hafızaya kazınan mübadele meselesi; Zümrüdüanka gazetesinin kendine özgü mizah anlayışını yansıtan yazı ve karikatürleriyle değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Erken Cumhuriyet dönemi mizahı, Lozan Barış Antlaşması, nüfus mübadelesi, Zümrüdüanka

Looking at the Greek- Turkish 1923 Population Exchange from the Perspective of Humor: Zümrüdüanka

The Greek- Turkish 1923 population exchange has played an important role in Turkish history both politically and socially. Since about 2 million Greeks and Turks were ousted from their homelands, this issue has quickly become problematic due to some main concerns and conflicts over its form and instruments, the definition and the scale of the refugees, and the legal status of their left property. These problems led the refugees to experience a number of tragic incidents from the start of the implementation of the exchange almost until it is completed. This study reviews the Greek- Turkish population exchange that has been engraved in collective memory in every respect by analyzing the texts and caricatures in the comic book, Zümrüdüanka, that reflect its idiosyncratic sense of humor.

Keywords:

Humor in the early republican era, The Treaty of Lausanne Population exchange, Zümrüdüanka.,

PDF

___

Aktar, Ayhan, “Nüfusun Homojenleştirilmesi ve Ekonominin Türkleştirilmesi Sürecinde Bir Aşama: Türk-Yunan Mübadelesi, 1923-1924”, Ege’yi Geçerken 1923 Türk-Yunan Zorunlu Nüfus Mübadelesi, Der. Renee Hirschon, (2007), s. 111-161
Arı, Kemal, Büyük Mübadele Türkiye’ye Zorunlu Göç (1923-1925), İstanbul 2012.
Cemal, Zeki, Zümrüdüanka, 27 Eylül 1339/ 27 Eylül 1923.
Erdal, İbrahim, Mübadele Uluslaşma Sürecinde Türkiye ve Yunanistan 1923-1925, İstanbul 2012.
Köstüklü, Nuri, “Milli Mücadele’de Denizli, Isparta, Burdur ve Çevresindeki Azınlıkların Tutum ve Davranışları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 5/15 (1989), s. 665-690.
Milas, Herkül, “Türk Edebiyatında Nüfus Mübadelesi”, Ege’yi Geçerken 1923 Türk-Yunan Zorunlu Nüfus Mübadelesi, Der. Renée Hırschon, (2007), s. 329-347.
Onaran, Nevzat, Emval-i Metruke Olayı, İstanbul 2010.
Yıldırım, Onur, Diplomasi ve Göç Türk Yunan Mübadelesinin Öteki Yüzü, İstanbul 2006.
Zümrüdüanka, 8 Şubat 1339/ 8 Şubat 1923.
Zümrüdüanka, 4 Teşrinievvel 1339/ 4 Ekim 1923.
Zümrüdüanka, 11Teşrinievvel 1339/ 11 Ekim 1923.
Zümrüdüanka, 22 Teşrinisani 1339/22 Kasım 1923.
Zümrüdüanka, 29 Teşrinievvel 1339/ 29 Ekim 1923.