YENİ UYGUR TÜRKÇESİNDE “KIL-” YARDIMCI FİİLİNİN SIFIR İŞLEVİ ÜZERİNE

Özet Türkiye Türkçesinde “kıl-” yardımcı fiilinin kullanımı, geçmişten günümüze doğru gittikçe azalırken, yerini büyük ölçüde aynı anlamı ifade eden “et-” yardımcı fiiline bırakmıştır. Ancak diğer birçok Türk yazı dilinde olduğu gibi Yeni Uygur Türkçesinde de, bu yardımcı fiil varlığını ve işlekliğini kaybetmeksizin devam ettirmektedir. “kıl-” yardımcı fiili ile teşkil edilmiş birleşik fiiller yüklem olarak kullanıldığında aktarım sorunu yaşanmamaktadır. Ancak bu birleşik fiiller daha etken ve aynı anlamı tamamlayan bir yüklemin zarfı konumunda kullanıldığında, Türkiye Türkçesine yapılan aktarımlarda zaman zaman sorun teşkil edebilmektedir. “isim + kılıp + yüklem” formunda kullanılan “kıl-” yardımcı fiili Türkiye Türkçesine aktarılırken sıfır işlevde veya “ol-” anlamında aktarılabilmektedir. Metinlerden seçilen örnekler üzerinden konu pekiştirilerek izah edilecektir

___

  • Éziz, A. ve Taşpulat, A. (1985). Hazirqi Zaman Uyġur Tili Asasliri. Kaşgar: Qeşqer Uyġur Neşriyati.
  • Guencung, L. (2012a). Üç Padişahliq Heqqide Qisse, C.1, (2. Baskı). Ürümçi: Şincang Xelq Neşriyati.
  • Guencung, L. (2012b). Üç Padişahliq Heqqide Qisse, C.4, (2. Baskı). Ürümçi: Şincang Xelq Neşriyati.
  • Öztürk, R. (1994). Yeni Uygur Türkçesi Grameri: (1. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Tömür, X. (1987). Hazirqi Zaman Uyġur Tili Grammatikisi (Morfologiye). Pekin: Milletler Neşriyati.
  • Yakut, A., vd. (1999). Uyġur Tilining İzahliq Luġiti (Qisqartilmişi). Ürümçi: Şincang Xelq Neşriyati.
  • Yıldız, M. (2016). Yeni Uygur Türkçesinde Tasvir Fiilleri. Konya: Kömen Yayınları.