MÜHİMMATÜ’Z-ZEVCEYN ADLI ESERİ ÖZELİNDE ŞEMSUDDİN DÂMOLLA’NIN İSLAM AİLE HUKUKUNA DAİR GÖRÜŞLERİ

Yüce yaratıcı, insanı eşref-i mahlûkat olarak yaratması, göklerdeki ve yerdeki bütün varlıkları onun hizmetine vermesine rağmen ona hayatını tek başına sürdürebilme özelliği vermemiştir. Dolayısıyla insanın bulunduğu her ortamda toplu bir şekilde hayatını devam ettirmesi yaratılışının gereğidir. Sosyal yaşamın sağlıklı biçimde sürmesi ve beşerî münasebetlerin barış, güven ve huzur içinde devam edebilmesi ise sağlıklı bir ailenin inşa edilmesi ile mümkün olur. Aile her ne kadar toplumsal yaşamanın önemli bir göstergesi ve toplumun temel taşını oluşturan esas amil olsa da kurulan bu ailenin korunması ve sağlıklı bir şekilde devam ettirilmesi bir o kadar önemlidir. Bu konuda aile bireylerinin özellikle karı-kocaların bilinçli olmaları ve kendilerine düşen sorumlulukları yerine getirmek için özen göstermeleri gerekir. Aile kuran çiftlerin karı-koca ilişkilerinde üstlenmesi gereken sorumlulukları veya vazifelerini göz ardı etmeleri ailenin sağlıklı bir şekilde devam ettirilmesine engel olabilir. Karı-koca arasındaki evliliğin sona ermesi çocukların yetim bırakılmasına, sosyal, psikolojik ve ahlaki bakımdan problemli yetişmelerine yol açar. Böyle durumların yaygın olduğu toplumda ise barış, güven ve istikrarın sağlanma olasılığı çok düşük olur. Bu makalede Doğu Türkistan’da yaşamış, yakın dönem ulemasından Şemsuddin Dâmolla’nın yukarıda zikredilen amaç doğrultusunda kaleme aldığı Mühimmatü’z-Zevceyn adlı eseri incelenmiştir. Bu bağlamda önce müellifin biyografisine yer verilmiş, ardından fıkhi görüşleri tahlil edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Fıkıh, Aile Hukuku, Karı-Koca, Uygur Toplumu, Şemsuddin Dâmolla

ŞEMSUDDİN DÂMOLLA'S VIEWS ON ISLAMIC FAMILY LAW IN THE SPECIAL OF MÜHİMMATÜ'Z-ZEVCEYN

Although the Almighty Creator created man as a ashraf-ul-makhluuq (the most honorable creatures) and put all the beings in the heavens and the earth at his service, he did not give him the ability to continue his life alone. Therefore, it is a necessity of creation for human beings to continue their lives collectively in every environment. The healthy continuation of social life and the continuation of human relations in peace, security and tranquility is possible through the construction of a healthy family. Although the family is an important indicator of social life and the main factor that forms the cornerstone of society, it is just as important to protect and maintain this family in a healthy manner. In this regard, family members, especially husbands and wives, need to be conscious and take care to fulfill their responsibilities. If couples who start a family ignore the responsibilities or duties that they should undertake in husband-wife relationships, it may prevent the family from continuing in a healthy way. The dissolution of a marriage between a husband and wife can leave children orphaned and socially, psychologically and morally problematic. In a society where such situations are common, peace, trust and stability are unlikely to be achieved. In this article, the work Mühimmatü'z-Zevceyn written by Shamsuddin Dâmolla, one of the recent scholars who lived in East Turkistan, for the above-mentioned purpose is analyzed. In this context, first the biography of the author is given and then his jurisprudential views are analyzed.

Keywords:

Fiqh, Family Law, Husband and Wife, Uyghur Society, Shamsuddin Dâmolla,

PDF

___

Abdullâh b. Mahmûd b. MevdûdEbü’l-FazlMecdüddîn Mevsılî (1937). El-İhtiyâr li-taʿlîli’l-Muhtâr. Kahire: Matbaatu'l-Halebî Yayınları.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel Şeybânî (2001). El-Müsned. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Yayınları.
Buğda, Alimcan (2018). Şerki Türkistan İslâm Cumhuriyeti ve Onun Esasi Kanunu. İstanbul: Satuk Buğrahan Neşriyatı.
Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî Buhârî (1893). el-Câmel-Câmiu’s-Sahîh. Kahire: Matbaatu'l-Kübrâ Yayınları.
Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-Zehebî et-Türkmânîed-Dımaşkî Zehebî (2016). El-Kebâir. Beyrut: Dâru’n-Nedve el-Cedîde Yayınları.
Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî Nesâî (2001). Es-Sünenü’l-kübrâ. Beyrut: Er-Risâle el-Âlemiyye Yayınları.
Ebû BekrAhmed b. el-Hüseyn b. Alî Beyhakî (2004). es-Sünenü’l-Kübrâ. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye Yayınları.
Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre Yezîd Tirmizî (1975). Süneni’t-Tirmizî. Kahire: Matbaatu el-Bâbî el-Halebî Yayınları.
EbûAbdillâh Muhammed b. YezîdMâce el-Kazvînî İbni Mâce (2010). Sünen-i İbni Mâce. Kahire: Dâruİhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye Yayınları.
EbûHâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî İbn Hibbân (1976). El-Mecrûhîn Mine’l-Muhaddisîni’d-du‘afâ ve’l-Metrûkîn. Halep: Dâru’l-Va’y Yayınları.
El-Mevsûatü’l-Fıkhiyye el-Kuveytiyye (1983-2006). Kuveyt: Dâru’s-Selâsil Yayınları.
Fetva el-Âlemgîriyye (1902). Kahire: el-Matbaatu’l-Kübrâ el-Amiriyye Yayınları.
Giyas, İmir (2015). “Altı Şehir” kelimesi Hakkında. Xinjiang İctimai Penler Tetkikati Dergisi, (3): 67-74.
Halîl b. Ahmed b. Mecîd Sehârenpûrî (2006). Bezlü’l-Mechûd fî Halli Ebî Dâvûd. Hindistan: Merkez Ebi’l-Hasan En-Nedvî Lil-Bûhûs ve’d-Dirâsât Yayınları.
Kurban, Nur Ahmet (2020). Sâbit Dâmolla. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde. 307-309. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları.
Mahsum Haci, Abdülhakim (1984). Tecelli Mücelli. Kaşgar: Kaşgar Uygur Neşriyatı.
Molla Musa Sayrami (1988). Tarihi Hamidi. Pekin: Milletler Neşriyatı.
Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkî İbn Âbidîn (1966). Reddü’l-muhtârale’d-Dürri’l-muhtâr. Kahire: Atbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî Yayınları.
Özel, Ahmet (1989). El-Âlemgîriyye. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde. C. 2, 365-366. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları.
Özel, Ahmet (2001). Kâdîhan. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde. C. 24, 121-123. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları.
Radıyyüddîn Ebû Bekr b. Alî b. Muhammed Haddâd (1904). el-Cevheretü’n-Neyyire. Mısır: Matbaa Hayriyye Yayınları.
Seyit, Mirahmet ve Rozi, Yalkun (1997). Memeteli Efendi. Urumçi: Xinjiang Üniversitesi Neşriyatı.
Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî Ebû Dâvûd (2010). es-Sünen. Beyrut: Dâru İbn Hazm Yayınları.
Süyûtî, Celâlüddîn (2009). Ed-Dürrü’l-Mensûr fi’t-Tesiri bi’l-Me’sûr. Beyrut: Dâru’l-Fikir Yayınları. Şemsuddin Dâmolla (XX). Muhimmatü’z-Zevceyn.
Yıldız, Fahreddin (2020). Abdülkâdir Dâmolla. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde. 306-307. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları.
İnternet Kaynakları: URL-1: http://www.maqale.uyghurkitap.com/makale-9438f3a7fb4105dde702 (Erişim: 06.01.2023).