VATANDAŞLIK VE DEMOKRASİ EĞİTİMİNDE MASAL KULLANIMI

Türk halk edebiyatının kapsamına giren anonim türler, geçmişten günümüze kültürel etkileşimi ve iletişimi sağlayan bir köprü işlevindedir. Anonim halk edebiyatının nesir türlerinden biri olan ve halk arasında en çok ilgi görenlerinden birisi de masallardır. Evrensel bir anlatı türü olan ve muhtevasında toplumların kültürel zenginliklerini barındıran masallar, yüzyıllar boyu gerek sözlü ve gerekse yazılı kültür ortamı içerisinde gelişmiş, daha sonra elektronik kültür ortamına aktarılmış ve işlevselliğini kaybetmeden günümüze intikal etmiştir. Halk biliminin bir bilim dalı olarak akademik hayattaki yerini almasıyla birlikte Türkiye’de masallar üzerine yapılan çalışmaların artmaya başladığını söyleyebiliriz. Çok kültürlü toplumlarda ortak değerlerin ön plana çıkarılmasının toplumsal barış ve huzur adına önemi büyüktür. Bu anlamda masallar, toplumlar arasındaki müşterek unsurları tespit etmede önemli bir rol üstlenirler. Bunun yanında toplumun genelinde kabul gören değerlerin bir anda ortaya çıkmadığı, bunların özellikle yaşça büyük olan bireyler tarafından yeni nesillere aktarıldığı ve öğretildiği düşünüldüğünde, masalların değerlerin aktarılmasında ne kadar önemli olduğu anlaşılacaktır. Yardımseverlik, doğruluk, bencil olmamak, yalan söylememek, misafirperverlik, büyüklere saygı, anne ve babaya saygı, fedakârlık, cömertlik, iyilik, açgözlü olmamak, paylaşmak ve adil olmak değerlerinin Naki Tezel’in derlemiş olduğu masallar aracılığıyla verilebileceği görülmektedir. Bu değerlerin masallar aracılığıyla öğretilmesi öğrencileri hem doğru vatandaş olma yolunda yetiştirecek, hem de millî ve manevi açıdan geçmişiyle kopuk olmayan nesillerin yetişmesine öncülük edecektir. Bu çalışmanın kapsamına giren masal metinleri Naki Tezel’in iki ciltten oluşan ve ilk baskısı 1971 yılında Millî Eğitim Basımevi tarafından gerçekleştirilip “Türk Kültürü Kaynak Eserleri” dizisi için hazırlanmış olan “Türk Masalları” adlı kitabından seçilmiştir. Çalışma kapsamında seçilen masallar nitel araştırma türlerinden biri olan ölçüt örnekleme kullanılarak belirlenmiştir. Bu çalışmada örneklem seçiminde ele alınacak olan ölçütler araştırmacılar tarafından belirlenmiştir. Buna göre, söz konusu eserde yer alan üç masalın Vatandaşlık ve Demokrasi Eğitimi ders kitabında verilmesi planlanan değerlerden en az iki değeri içeriyor olması temel ölçüt olarak alınmıştır. Masallar araştırmacılar tarafından farklı zamanlarda ve farklı mekânlarda okunmuş, içerdiği değerler not edilmiş ve daha sonra bu notlar bir araya getirilerek her iki araştırmacının üzerinde uzlaştığı ortak değerlerin bulunduğu masallar çalışmaya dâhil edilmiştir.Anahtar Sözcükler: Masal, değerler eğitimi, vatandaşlık, kültür

Anahtar Kelimeler:

Masal, değerler eğitimi, vatandaşlık, kültür

-

Anonymous Turkish folk stories play an important role in creating a cultural interaction of the past and present. Tales are among the most appealing anonymous folk literature types. Tales are also universal oral narrative contents that represent the cultural heritage of societies and have developed orally and in written over time. The last phase was to transfer those tales into electronic platforms and keep their functionality they have since the old times. We can say that the number of academic works on tales in Turkey has increased after accepting folklore as a scientific discipline. In this regard, we believe that highlighting the common values in a multicultural society has an important role on keeping social stability and peace. The tales can be effectively used in identifying those common values in such communities. Besides, if we think that socially accepted values are not existed suddenly and transferred to the next generations by the older people, the importance of the tales might be understood easily in transferring common values. In this study, we show that the values such as benevolence, righteousness, not to be selfish, not to lie, hospitality, respect for elders and parents, sacrifice, generosity, kindness, sharing and justice can be taught to students by using the tales compiled and transferred by Naki Tezel. Teaching those values through the tales selected in this study will train students in becoming good citizens and lead to the growth of generations that are not disconnected from their histories. The tales selected for our study were taken from the book titled ‘Turkish Tales’ by Naki Tezel prepared for “Turkish Culture Source Materials” series published by National Education Press in 1971. The tales were selected by using criterion sampling method which is among the methods of qualitative studies. The criteria for selecting the appropriate tales were selected by the authors. In this sense, the main criteria was to have tales containing at least two value judgements given in Citizenship and democracy education textbook. The tales were read by the researchers in different places. The researchers, then came together and compared their findings. Then, the researchers gave the final decisions about which tales should be selected

Keywords:

Tales, Values Education, Citizenship, Culture,

PDF

___

AKBAŞ, O (2004). Türk Millî Eğitim Sisteminin Duyuşsal Amaçlarının (Değerlerinin) İlköğretim II. Kademedeki Gerçekleşme Derecesinin Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
AKYÜZ, Y. (1982). Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
ASLAN, F. (2011). Sanal kültür ortamında güncellenen Nasreddin hoca fıkraları, Turkish Studies, 6(4).
ASLAN, F. (2013). Naki Tezel’in İstanbul’dan derlediği masallar. İstanbul; Bilge Kültür Sanat.
ASLAN, M. (2009). Değerler eğitiminde kahramanlardan yararlanma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
AŞAN, E. (2013). İlköğretim vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersi 8.sınıf ders kitabı. Ankara: Ekoyay.
BAŞARAN, T. (2007). İlköğretim okullarında vatandaşlık ve insan hakları eğitimi programının uygulanışına ilişkin sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
BERNS, R.M. (2010). Child, family, school, community: Socialization and support. Wadsworth: Cengage Learning.
BORATAV, P.N. (1999). 100 Soruda türk halk edebiyatı (9. Baskı), İstanbul: Gerçek Yayınevi.
BREUER, J. T., and GREENOUGH, W. T. (2001). The subtle science of how experience affects the brain. In D.B. Bilay, J. T. Brown, F. J. Symons, and J. W. Lichman (Eds.), Critical thinking about critical periods (pp. 209-221). Baltimore: Brookes Publishing.
BUGENTAL, D. B., and GRUSEC, J. E. (2006). Socialization theory. In N. Eisenberg (Eds.), Handbook of Child Psychology: Social, emotional, and personality development (pp. 366-428). NY: Wiley
BROCKELMANN, C. (1960). Mesel, Masal. İçinde İslam Ansiklopedisi. (Cilt 8, s.120) Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
CEBECİ, A. (2005). İlköğretim din kültürü ve ahlâk bilgisi derslerinde ahlâkî değerlerin eğitimi ve öğretimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CHENG, H. and FURNHAM, A. (2004). Perceived parental rearing style, self- esteem and self-criticism as predictors of happiness. Journal of Happiness Studies, 5, 1-21.
ÇAĞLAR, A. (1999). 75. yılında Cumhuriyet’in ilköğretim birikimi. İçinde: Fatma Gök. ed. 75 Yılda Eğitim. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
ÇIBLAK, N. (2008). Teknoloji çağında kültürel miras olan masalların korunması. Türklük Bilimi Araştırmaları.
DEVELLİOĞLU, F. (2008). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat, Ankara.
DİLMAÇ, B. (1999). İlköğretim öğrencilerine insani değerler eğitimi verilmesi ve ahlaki olgunluk ölçeği ile eğitimin sınanması. İstanbul: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü,
DODGE, K. A., and PETTİT, G. S. (2003). A biopsychosocial model of the development of chronic conduct problems in adolescence. Developmental Psychology, 39, 349-371.
EKŞİ, H. (2003). Temel İnsani Değerlerin Kazanılmasında Bir Yaklaşım: Karakter Eğitimi Programları. Değerler Eğitimi Dergisi. 1(1), 79-96.
EYUBOĞLU, İ.Z. (2004). Türk dilinin etimoloji sözlüğü, İstanbul: Sosyal Yayınlar.
GÜNAY, U. (1975). Elazığ masalları (inceleme), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.
HALSTEAD, J. M ve Taylor, J. M (2000). Learning and Teaching about Values: a review of recent research. Cambridge Journal of Education, Vol. 30, No.2. (169-202).
İŞCAN, C. D. (2007). İlköğretim düzeyinde değerler eğitimi programının etkililiği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü.
KESKİN, Y. (2008). Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim programlarında değerler eğitimi: Tarihsel gelişim, 1998 ve 2004 programlarının etkililiğinin araştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
KESMECİ, A. M. (2012). Masalların yeni icra ortamı olarak internet siteleri Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
MEB. (2006). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Programı. Ankara: MEB Yayınları.
MEB. (2010). İlköğretim vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersi (8. Sınıf) öğretim programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
MEB. (2010). Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, 2010/53 sayılı Genelge, Ankara.
MICHAELIS, U. J. (1988). Social Studies for Children (A Guide to Basic Instruction) (Ninth Edition) New Jersey: Prentice Hall Inc.
NAYLOR, D. T. ve DIEM, R. (1987). Elementary and Middle School Social Studies. New York: Random House.
ÖZKIRIMLI, A. (1984). Türk edebiyatı ansiklopedisi, (Cilt 3, 3. Baskı). İstanbul, Cem Yayınevi.
SAKAOĞLU, S. (1999). Masal araştırmaları, Ankara: Akçağ Yayınları.
SAKAOĞLU, N. (2003). Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
SEVER, M. (1994). Türk edebiyatında etiolojik (neden-sonuç açıklayıcı) hayvan masalları, Millî Folklor,3(24), 45-47.
SEYİDOĞLU, B. (1986). Masal. İçinde Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. (Cilt 6, s. 149) İstanbul: Dergâh Yayınları.
ŞİMŞEK, E. (2001). Yukarıçukurova masallarında motif ve tip araştırması, (Cilt. 1) Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
TEZEL, N. (1969). Türk halk bilmeceleri. Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
TEZEL, N. (2009). Türk masalları (4. Baskı). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
TÜRKÇE SÖZLÜK. (2005). Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (2004). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları: Ankara.
ÜSTEL, F. (2005). Makbul Vatandaşın Peşinde. İstanbul: İletisim Yayınları.
WYNNE, E. (1989). Transmitting traditional values in contemporary schools. In moral development and character education, edited by Larry P. Nucci. Berkeley, CA: Mc Cutchan.
YILDIRIM, A ve ŞİMŞEK, H (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
YİĞİT, M. F. (2014). Çokkültürlü toplumlarda değer yargıları, vatandaşlık ve demokrasi eğitimi: Türkiye Örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
YİĞİT, M. F. ve TARMAN, B. (2013). The Impact of Social Media on Globalization, Democratization and Participative Citizenship. Journal of Social Science Education, 12(1), 75-80.