BAHRÎ MEMLÛKLER DÖNEMİNDE TIBBÎ FAALİYETLER (1250-1382)

İnsan hayatının en önemli konularından birisi sağlıktır. Her büyük medeniyetin ilgilendiği gibi İslâm da sağlık alanı ile çok yakından ilgilenmiştir. İslâm’da ibadetin ön şartı kabul edilen sağlık ve sağlığın korunması İslâmiyet’in ilk devirlerden beri yoğun olarak çalışılmıştır. İslâm tıbbının ilk menşei Kur’an ve hadis olmuştur. İslâm Devleti’nin antik yazıtlara ulaşması ile Antik Grek ve Helenistik tıp bu alanın kaynağı olmuştur. Memlûkler, çağdaşı olan diğer devletlere göre görece daha güçlü oldukları için bilimsel faaliyetlerde temayüz etmişlerdir. Siyasi güç, özellikle tıbbî faaliyetlerde Memlûkleri zirveye taşımıştır. Makalemizde Bahrî Memlûkler dönemindeki tıp faaliyetleri hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

islam, tıp, memlukler, ezca, sağlık

MEDICAL ACTIVITIES DURING THE BAHRÎ MEMLÛKS PERIOD (1250-1382)

One of the most important issues in human life is health. Like every great civilization, Islam was also very closely interested in the field of health. Health and the protection of health, which are accepted as the precondition of worship in Islam, have been intensively studied since the early ages of Islam. The first origin of Islamic medicine was the Qur'an and hadith. Ancient Greek and Hellenistic medicine became the source of this field, with the Islamic State reaching ancient inscriptions. Since the Mamluks were relatively stronger than other contemporary states, they excelled in scientific activities. Political power put the Mamluks over the top, especially in medical activities. In our article, information is given about the medical activities in the Bahri Mamluk period.

Keywords:

Islâm, Mamlûks, Medicine, Health, Medicament,

PDF

___

Özaydın, A. (2000). İbnü’l-İbrî, TDV İslâm Ansiklopedisi XXI içinde (ss.92-94), İstanbul.
Özaydın, A. (2000). İbnü’l-İbrî, TDV İslâm Ansiklopedisi XXI içinde (ss.92-94), İstanbul.
Kocayürek, A. (2017). İslâm Bilim Tarihi 1300-1470, Maviçatı Yay: İstanbul.
Kocayürek, A. (2017). İslâm Bilim Tarihi 1300-1470, Maviçatı Yay: İstanbul.
Ağırakça, A. (2004). İslâm Tıp Tarihi Başlangıçtan VII. /XIII. Yüzyıla Kadar, Nobel Tıp Kitabevleri: İstanbul.
Ağırakça, A. (2004). İslâm Tıp Tarihi Başlangıçtan VII. /XIII. Yüzyıla Kadar, Nobel Tıp Kitabevleri: İstanbul.
Bayat, A. H. (2000). İbnü’s-Süveydi, TDV İslâm Ansiklopedisi XXI içinde (ss. 213-214), İstanbul.
Bayat, A. H. (2000). İbnü’s-Süveydi, TDV İslâm Ansiklopedisi XXI içinde (ss. 213-214), İstanbul.
Mazor, A. (2014). Jewish Court Physicians in the Mamluk Sultanate during the First Half of the 8th/14th Century, Medieval Encounters 20 38-65, Brill.
Mazor, A. (2014). Jewish Court Physicians in the Mamluk Sultanate during the First Half of the 8th/14th Century, Medieval Encounters 20 38-65, Brill.
Erdemir, A. D. (2019). Orta Çağ’da Tıp Tarihinden Çizgiler Külliyat 2, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı: İstanbul.
Erdemir, A. D. (2019). Orta Çağ’da Tıp Tarihinden Çizgiler Külliyat 2, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı: İstanbul.
Özyurt, B., Keleş, B., Kaçar, Y. (2007). Memlûklularda Tıp ve Tıp Eğitimi, Türkiye Klinikleri J Med Ethics 15 içinde (ss.45-50).
Özyurt, B., Keleş, B., Kaçar, Y. (2007). Memlûklularda Tıp ve Tıp Eğitimi, Türkiye Klinikleri J Med Ethics 15 içinde (ss.45-50).
Buharalı, E. (2006). Üç Türk Hükümdarının Yaptırdığı Üç Sağlık Kurumu: Tolunoğulları, Zengiler ve Memlüklerde Sağlık Hizmetleri. Tarih Araştırmaları Dergisi içinde (ss. 29-39), 25 (40) 29-39.
Buharalı, E. (2006). Üç Türk Hükümdarının Yaptırdığı Üç Sağlık Kurumu: Tolunoğulları, Zengiler ve Memlüklerde Sağlık Hizmetleri. Tarih Araştırmaları Dergisi içinde (ss. 29-39), 25 (40) 29-39.
Brockelmann, C., Islamic Literature in Arabic, 2. Post-Classical Period, Book 2.
Brockelmann, C., Islamic Literature in Arabic, 2. Post-Classical Period, Book 2.
Üstün, C. (2017). Aydınoğulları Zamanından İzmir ve Çevresinde Bir Âlim: Hacı Paşa, İzmir Araştırmaları Dergisi Prof. Dr. Serap Yılmaz Özel Sayısı, İzmir.
Üstün, C. (2017). Aydınoğulları Zamanından İzmir ve Çevresinde Bir Âlim: Hacı Paşa, İzmir Araştırmaları Dergisi Prof. Dr. Serap Yılmaz Özel Sayısı, İzmir.
Akpınar, C. (1996). Hacı Paşa, TDV İslâm Ansiklopedisi XIV içinde (ss.492-496), İstanbul.
Akpınar, C. (1996). Hacı Paşa, TDV İslâm Ansiklopedisi XIV içinde (ss.492-496), İstanbul.
Chipman, L. (2010). The World of Pharmacy and Pharmacists in Mamlūk Cairo, Sir Henry Wellcome Asian Series, vol.8. Leiden: Brill.
Chipman, L. (2010). The World of Pharmacy and Pharmacists in Mamlūk Cairo, Sir Henry Wellcome Asian Series, vol.8. Leiden: Brill.
Waines, D. (2011). Food Culture and Health in Pre-Modern Islamic Societies, Brill: Boston.
Waines, D. (2011). Food Culture and Health in Pre-Modern Islamic Societies, Brill: Boston.
Savage-Smith, E. (2013). Medicine in Medieval Islam, The Cambridge History of Science II, Cambridge University Press: New York.
Savage-Smith, E. (2013). Medicine in Medieval Islam, The Cambridge History of Science II, Cambridge University Press: New York.
Kahya, E. (2000). İbnü’n-Nefîs, TDV İslâm Ansiklopedisi XXI içinde (ss. 173-176), İstanbul.
Kahya, E. (2000). İbnü’n-Nefîs, TDV İslâm Ansiklopedisi XXI içinde (ss. 173-176), İstanbul.
Gregory Abu’l Farac (Bar Hebraeus), (1945). Abu’l-Farac Tarihi, I, Ernest A. Wallis Budge (Çev.), Ömer Rıza Doğrul (Çev.). Türk Tarih Kurumu Basımevi: Ankara.
Gregory Abu’l Farac (Bar Hebraeus), (1945). Abu’l-Farac Tarihi, I, Ernest A. Wallis Budge (Çev.), Ömer Rıza Doğrul (Çev.). Türk Tarih Kurumu Basımevi: Ankara.
İbn Haldun, (1986). Mukaddime, II, Zakir Kadirî Ugan (Çev.), Millî Eğitim Basımevi: İstanbul.
İbn Haldun, (1986). Mukaddime, II, Zakir Kadirî Ugan (Çev.), Millî Eğitim Basımevi: İstanbul.
İbn Kesîr, (1995). el-Bidâye ve’n-Nihâye, II, M.Keskin (Çev.). Çağrı Yay.: İstanbul.
İbn Kesîr, (1995). el-Bidâye ve’n-Nihâye, II, M.Keskin (Çev.). Çağrı Yay.: İstanbul.
İbn Kesîr, (1995). el-Bidâye ve’n-Nihâye, XIII, M.Keskin (Çev.). Çağrı Yay.: İstanbul.
İbn Kesîr, (1995). el-Bidâye ve’n-Nihâye, XIII, M.Keskin (Çev.). Çağrı Yay.: İstanbul.
İbn Kesîr, (1995). el-Bidâye ve’n-Nihâye, XIV, M.Keskin (Çev.). Çağrı Yay.: İstanbul.
İbn Kesîr, (1995). el-Bidâye ve’n-Nihâye, XIV, M.Keskin (Çev.). Çağrı Yay.: İstanbul.
Fazlıoğlu, İ. (2000). İbnü’l Ekfânî, TDV İslâm Ansiklopedisi XXI içinde (ss. 22-24), İstanbul.
Fazlıoğlu, İ. (2000). İbnü’l Ekfânî, TDV İslâm Ansiklopedisi XXI içinde (ss. 22-24), İstanbul.
Kaya, M. (2008). Sadaka b. İbrâhim, TDV İslâm Ansiklopedisi XXXV içinde (s. 385), İstanbul.
Kaya, M. (2008). Sadaka b. İbrâhim, TDV İslâm Ansiklopedisi XXXV içinde (s. 385), İstanbul.
Keleş, B. (2005). Memlûkler Dönemine Ait Tıp Eğitimi ve Uygulama Hastaneleri ile İlgili Bir Vakfiye. 38. Uluslararası Tıp Tarihi Kongresi Bildiri Kitabı I içinde (ss. 385-391), 1-6 Eylül 2002, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yay: Ankara.
Keleş, B. (2005). Memlûkler Dönemine Ait Tıp Eğitimi ve Uygulama Hastaneleri ile İlgili Bir Vakfiye. 38. Uluslararası Tıp Tarihi Kongresi Bildiri Kitabı I içinde (ss. 385-391), 1-6 Eylül 2002, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yay: Ankara.
Göde, K. (1986). Hacı Paşa’nın Yaşadığı Devir (1335-1423) Konyalı Hekim Hacı Paşa, Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü̈ Yayın No: 3, (ss. 13-16), Kayseri.
Göde, K. (1986). Hacı Paşa’nın Yaşadığı Devir (1335-1423) Konyalı Hekim Hacı Paşa, Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü̈ Yayın No: 3, (ss. 13-16), Kayseri.
Levanoni, A. (2008). Water Supply in Medieval Middle Eastern Cities: The Case of Cairo. Al-Masaq, Vol. 20 içinde (ss. 179-205).
Levanoni, A. (2008). Water Supply in Medieval Middle Eastern Cities: The Case of Cairo. Al-Masaq, Vol. 20 içinde (ss. 179-205).
Linda S. Northrup, L. S. (2001). Qalawun's Patronage Of The Medical Sciences in Thirteenth-Century Egypt, Mamlûk Studies Review Vol. 5.
Linda S. Northrup, L. S. (2001). Qalawun's Patronage Of The Medical Sciences in Thirteenth-Century Egypt, Mamlûk Studies Review Vol. 5.
Mahamid, H. (2013). Waqf and madrasas in late medieval Syria, Educational Research and Reviews, Vol. 8(10), ss. 602-612.
Mahamid, H. (2013). Waqf and madrasas in late medieval Syria, Educational Research and Reviews, Vol. 8(10), ss. 602-612.
İbrahim, M. (2015). Health and Hygiene in Early Mamluk Damascus 1260-1348, The Syria under Ayyubid and Mamluk Rule: From Saladin to Selim the Grim. The University of Bonn: Germany.
İbrahim, M. (2015). Health and Hygiene in Early Mamluk Damascus 1260-1348, The Syria under Ayyubid and Mamluk Rule: From Saladin to Selim the Grim. The University of Bonn: Germany.
Kaya, M. (1999). İbn Ebû Usaybia, TDV İslâm Ansiklopedisi XIX içinde (ss. 445-446), İstanbul.
Kaya, M. (1999). İbn Ebû Usaybia, TDV İslâm Ansiklopedisi XIX içinde (ss. 445-446), İstanbul.
Makrîzî (1997), Kitâb es-Sulûk li-Marifet-i Düvel el-Mülûk, I, M.A.Âta (Thk.), Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye: Beyrut.
Makrîzî (1997), Kitâb es-Sulûk li-Marifet-i Düvel el-Mülûk, I, M.A.Âta (Thk.), Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye: Beyrut.
Ullmann, M. (1970). Die Medizin im Islam, Leiden.
Ullmann, M. (1970). Die Medizin im Islam, Leiden.
Takruri, M. S. M. (2010). Historical essay: An Arabic surgeon, Ibn al Quff’s (1232–1286) account on surgical pain relief, Anesthesia: Essays and Researches, 4:1.
MİDİLLİ, M. E. (2017). Erken Memlük Döneminde Bir İlmî Müessese: İbn Tolun Camii (1296-1382), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi Ve Sanatları Anabilim Dalı İslam Tarihi Bilim Dalı, İstanbul.
Alper, Ö. M. (2000). İbni Kuf, TDV İslâm Ansiklopedisi XXI içinde (ss. 115-117), İstanbul.
Özyurt, B., Keleş, B., Kaçar, Y. (2007). Memlûklularda Tıp ve Tıp Eğitimi, Türkiye Klinikleri J Med Ethics, 15.
Özyurt, B., Keleş, B., Kaçar, Y. (2007). Memlûklularda Tıp ve Tıp Eğitimi, Türkiye Klinikleri J Med Ethics, 15.
Hitti, P. K. (1938). Descriptive Catalog of the Garrett Collection of Arabic Manuscripts, Princeton University Press: Princeton.
Hitti, P. K. (1938). Descriptive Catalog of the Garrett Collection of Arabic Manuscripts, Princeton University Press: Princeton.
Ragab, A. (2015). The Medieval Islamic Hospital, Cambridge University Press: USA.
Ragab, A. (2015). The Medieval Islamic Hospital, Cambridge University Press: USA.
Şeşen, R. (2010). Eyyûbîler Devrinde Tıp Eğitimi, İslâm Tetkikleri Dergisi IX içinde (ss. 243- 268), Edebiyat Fakültesi Basımevi: İstanbul.
Şeşen, R. (2010). Eyyûbîler Devrinde Tıp Eğitimi, İslâm Tetkikleri Dergisi IX içinde (ss. 243- 268), Edebiyat Fakültesi Basımevi: İstanbul.
Amitai, R. (2017). The Development of a Muslim City in Palestine: Gaza under the Mamluks, ASK Working Paper, Annemarie Schimmel Kolleg History and Society during the Mamluk Era (1250-1517), Bonn.
Yıldız, S. N. (2014). From Cairo to Ayasuluk: Hacı Paşa and Transmission of Islamic Learning to Western Anatolia in the Late Fourteenth Century, Journal of Islamic Studies, 25:3, pp. 263-297.
Yıldız, S. N. (2014). From Cairo to Ayasuluk: Hacı Paşa and Transmission of Islamic Learning to Western Anatolia in the Late Fourteenth Century, Journal of Islamic Studies, 25:3, pp. 263-297.
Özkan, S. (2021). Bahrî Memlûkler Döneminde Tıbbî Faaliyetler (1250-1382), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
Waines, D. (2011). Food Culture and Health in Pre-Modern Islamic Societies, Brill: Boston.
Waines, D. (2011). Food Culture and Health in Pre-Modern Islamic Societies, Brill: Boston.
Yalçın, M. F. (2015). Bahrî Memlûkler Döneminde Reîsületibbâlık (648-784/1250-1382). Marife içinde (ss. 283-296), 15/2.
Yalçın, M. F. (2015). Bahrî Memlûkler Döneminde Reîsületibbâlık (648-784/1250-1382). Marife içinde (ss. 283-296), 15/2.
Yeomans, R. (2006). The Art and Architecture of Islamic Cairo, Garnet Publishing: İngiltere.
Yeomans, R. (2006). The Art and Architecture of Islamic Cairo, Garnet Publishing: İngiltere.
Yıldız, H. D. (1992). Melik ez-Zâhir Rükneddin Baybars el-Bundukdarî (1260-1277), Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi VI içinde ( ss. 456-468). Çağ Yay: İstanbul.
Yiğit, İ. (2002). Memlûkler Dönemi (1250-1517) İlmî Hareketine Genel Bir Bakış, Türkler içinde (Cilt 5, ss. 748-756). Yeni Türkiye Yayınları: Ankara.
Yiğit, İ. (2002). Memlûkler Dönemi (1250-1517) İlmî Hareketine Genel Bir Bakış, Türkler içinde (Cilt 5, ss. 748-756). Yeni Türkiye Yayınları: Ankara.
Yiğit, İ. (2004). Memlûkler, TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt 29, ss. 90-97). Ankara.
Yiğit, İ. (2004). Memlûkler, TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt 29, ss. 90-97). Ankara.
Yiğit, İ. (2015). Memlûkler 648-923 / 1250-1517, Kayıhan Yay: İstanbul.
Yiğit, İ. (2015). Memlûkler 648-923 / 1250-1517, Kayıhan Yay: İstanbul.
Zengin, M. (2019). Sultan Selâhaddin Sâlih Döneminde Memlükler, Tarih Okulu Dergisi XXXIX içinde (ss. 313-332).
Zengin, M. (2019). Sultan Selâhaddin Sâlih Döneminde Memlükler, Tarih Okulu Dergisi XXXIX içinde (ss. 313-332).