TÜRKİYE-ÖZBEKİSTAN İLİŞKİLERİ: STRATEJİK İŞ BİRLİĞİ VE ORTAKLIK

Orta Asya bölgesi sahip olduğu stratejik konumu sebebiyle, Türk dış politikasında önemli bir yer kapsamaktadır. Türkiye ve Orta Asya ülkeleri arasındaki tarihsel ve kültürel bağlar, bu bölgenin önemini daha da artırmaktadır. Orta Asya’nın kalbinde bulunan Özbekistan, zengin bir tarihsel ve kültürel arka plana sahiptir. Cumhurbaşkanı Shavkat Mirziyoyev’in izlemeye çalıştığı çok yönlü ve çok boyutlu dış politika, Özbekistan’ın bölgesel ve küresel ölçekteki önemini daha da artırmış ve yeni işbirliği olanaklarının meydana çıkmasına zemin hazırlamıştır. Özbekistan özellikle son yıllarda, Türkiye’nin Orta Asya politikalarında belirleyici bir konuma yükselmiştir. Türkiye genel olarak, Orta Asya’ya yönelik bölgesel istikrarı ve refahı önceleyen bir dış politika stratejisini öncelemektedir. Bu bağlamda Özbekistan’ın son yıllarda izlediği çok yönlü dış politika, Türkiye’nin bölgeye yönelik stratejisiyle oldukça uyumludur. Hem Türkiye hem de Özbekistan, Orta Asya’da istikrarın korunması ve geliştirilmesi konusunda ortak çıkarlara sahiptirler. Makalede, Türkiye ile Özbekistan arasındaki ikili ilişkilerin temel gelişimi istikameti incelenmektedir. Tarihsel bağlamda inişli çıkışlı bir seyre sahip olan ikili ilişkiler, son dönemlerde güçlü ve yapıcı bir işlevsellik kazanmıştır. Makalede, bu işlevselliğin ve ivmenin önemi özellikle vurgulanmaktadır. İki ülke arasındaki stratejik işbirliğinin ve ortaklığın, bölgesel istikrara önemli katkı sunacağı aşikârdır. Ayrıca yüksek düzeyli istişare mekanizmalarının oluşturulması ve bu mekanizmaların etkin bir şekilde kullanılması, ikili ilişkilerin kurumsallaşmasına olanak tanımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Orta Asya, Özbekistan, stratejik iş birliği, stratejik ortaklık, Türkiye

TURKEY-UZBEKISTAN RELATIONS: STRATEGIC COOPERATION AND PARTNERSHIP

With its strategic location, the Central Asian region occupies an important place in Turkish foreign policy. The historical and cultural ties between Turkey and the Central Asian countries further increase the importance of this region. Located in the heart of Central Asia, Uzbekistan has a rich historical and cultural background. The versatile and multidimensional foreign policy pursued by President Shavkat Mirziyoyev has further increased Uzbekistan's importance on a regional and global scale and opened up new opportunities for cooperation. Uzbekistan has become a decisive actor in Turkey's Central Asian policies, especially in recent years. Turkey generally prioritizes a foreign policy strategy towards Central Asia that focuses on regional stability and prosperity. In this context, Uzbekistan's multi-dimensional foreign policy in recent years is quite compatible with Turkey's strategy towards the region. Both Turkey and Uzbekistan have common interests in maintaining and promoting stability in Central Asia. The article analyzes the main directions of development of bilateral relations between Turkey and Uzbekistan. Bilateral relations, which have historically had their ups and downs, have recently gained a strong and constructive functionality. The importance of this functionality and momentum is particularly emphasized in the paper. It is obvious that the strategic cooperation and partnership between the two countries will contribute significantly to regional stability. Moreover, the establishment of high-level consultation mechanisms and the effective use of these mechanisms allow for the institutionalization of bilateral relations.

Keywords:

Central Asia, strategic cooperation, strategic partnership, Turkey, Uzbekistan,

PDF

___

“Atacağımız ortak adımlarla Özbekistan’la ticaret hacmimizi 10 milyar dolar seviyesine çıkaracağız”. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, 2022, accessed on 11.07.2022 from https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/136309/-atacagimiz-ortak-adimlarla-ozbekistan-la-ticaret-hacmimizi-10-milyar-dolar-seviyesine-cikaracagiz-
“Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sn. Şevket Mirziyoyev 19-20 Şubat 2020 tarihleri arasında Türkiye’ye resmi bir ziyarette bulunmuştur”, Türk Devletleri Teşkilatı, 2020, accessed on 11.07.2022 from https://www.turkkon.org/tr/haberler/ozbekistan-cumhuriyeti-cumhurbaskani-sn-sevket-mirziyoyev-19-20-subat-2020-tarihleri-arasinda-turkiyeye-resmi-bir-ziyarette-bulunmustur_1968
“Türk Dünyası 2040 Vizyonu”. (2021). Türk Devletleri Teşkilatı, accessed on 11.06.2022 from https://www.turkkon.org/assets/pdf/haberler/turk-dunyasi-2040-vizyonu-2396-98.pdf
Abdülkerimov, B. (2022). Türkiye-Özbekistan diplomatik ilişkilerinin tesisinin 30. Yılı kutlanıyor, Anadolu Ajansı, accessed on 03.06.2022 from https://www.aa.com.tr/tr/politika/turkiye-ozbekistan-diplomatik-iliskilerinin-tesisinin-30-yili-kutlaniyor/2523625
Aben, D. (2020). Noviy etap strategicheskogo partnerstva mejdu Turtsiyey i Uzbekistanom, Akhmet Yassawi University Eurasian Research Institute, accessed on 05.06.2022 from https://www.eurasian-research.org/publication/new-stage-in-turkey-uzbekistan-strategic-partnership/?lang=ru
Agzamhocayev, A. (2021). Türk Devletleri Teşkilatının İlk Zirvesi Semerkant’ta Olacak, (Röportaj: Aslınur Çanakçı), Stratejik Düşünce Enstitüsü (SDE) Akademi, accessed on 11.07.2022 from https://sdeakademi.org/turk-devletleri-teskilatinin-ilk-zirvesi-semerkantta-olacak_4-264%20-
Bekmurzayev, N. (2019). Chto ojidat ot novoy kontseptsyii vneshney politiki Uzbekistana?, Central Asian Bureau for Analytical Reporting, CABAR. Asia, accessed on 03.06.2022 from https://cabar.asia/ru/chto-ozhidat-ot-novoj-kontseptsii-vneshnej-politiki-uzbekistana
Dilaver, T. (2020). Türkiye Orta Asya İlişkilerinde Uluslararası İşbirliği, Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM), Analiz No: 3, 1-6.
Doroshko, N. (2013). Respublika Uzbekistan na geopoliticheskoy karte mira, Wschodnioznawstwo, 7, 235-244.
Erol, M. S. (2018). Türkiye-Özbekistan İlişkilerinde Stratejik Ortaklık Dönemi, Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (ANKASAM), accessed on 05.06.2022 from https://www.ankasam.org/turkiye-ozbekistan-iliskilerinde-stratejik-ortaklik-donemi/
Hepaktan, C. E & Çılbant, C. (2016). Geçmişten Günümüze Türkiye ile Özbekistan’ın Dış Ticaret İlişkileri, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 97-110.
Kanlıdere, A. (2017). Özbekistan Cumhuriyeti, Bağımsızlıklarının 25. Yılında Türk Cumhuriyetleri, (Ed. Abdulvahap Kara&Fahri Solak), İstanbul: Türk Dünyası Belediyeler Birliği (TDBB) Yayınları.
Karpat, K. (2003). Türkiye ve Orta Asya, (Çev. Hakan Gür), Ankara: İmge Kitabevi.
Mamadjonov, A.B. (2020). Uzbeksko-Turetskiye otnosheniya: noviy vglyad na istoriyu i sovremennoye razvitiye, Aktualniye problemi istoricheskiy issledovaniyi: vzglyad molodih uchenih, Novosibirsk, 405-412.
Purtaş, F. (2011). Orta Asya ile Güney Asya Arasında Modern İpek Yolu Projesi: Afganistan, Pakistan ve Hindistan’ın Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ile İlişkileri, Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi.
Roux, J.P. (2006). Orta Asya Tarih ve Uygarlık, (Çev. Lale Arslan), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Sarı, Y. (2017). Türkiye-Orta Asya İlişkilerinde Sınırlı İşbirliği, AK Parti’nin 15 Yılı Dış Politika, (Ed. Mehmet Akif Memmi), İstanbul: SETA Vakfı.
Satıbaldiyev, B. (2018). Özbekistan-Türkiye İlişkileri Tarihinde Yeni Bir Sayfa, Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (ANKASAM), accessed on 05.06.2022 from https://www.ankasam.org/ozbekistan-turkiye-iliskileri-tarihinde-yeni-bir-sayfa/
Taldybaeva, D. (2020). Türkiye-Özbekistan İlişkilerinin Yeni Dönemi, Akhmet Yassawi University Eurasian Research Institute, accessed on 05.06.2022 from https://www.eurasian-research.org/publication/turkiye-ozbekistan-iliskilerinin-yeni-donemi/?lang=tr
Tellal, E. (2005). Türk Dış Politikası’nda Avrasya Seçeneği, Uluslararası İlişkiler, 2 (5), 49-70.
Tolipov, F. (2021). Uzbekistan-Turtsiya: v ojidaniyii rezulytatov ot strategicheskih vzayimootnosheniyii, Central Asian Bureau for Analytical Reporting, CABAR. Asia, accessed on 03.06.2022 from https://cabar.asia/ru/uzbekistan-turtsiya-v-ozhidanii-rezultatov-ot-strategicheskih-vzaimootnoshenij
Türkiye ile Özbekistan’ın Ticaret Hacmi Hedefi 5 Milyar Dolar, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK), 2019, accessed on 11.07.2022 from https://www.deik.org.tr/basin-aciklamalari-turkiye-ile-ozbekistan-in-ticaret-hacmi-hedefi-5-milyar-dolar#
Uzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevinq Oliy Majlisqa Murojaatnomasi. (2017). Uzbekiston Respublikasi Prezidenti, accessed on 03.06.2022 from https://president.uz/uz/lists/view/1371
Yüce, M. (2021). Bağımsızlıklarının 30. Yılında Türkiye-Orta Asya Türk Cumhuriyetleri İlişkileri, Kriter, 6 (62), accessed on 11.06.2022 from https://kriterdergi.com/dosya-turk-dunyasi/bagimsizliklarinin-30-yilinda-turkiye-orta-asya-turk-cumhuriyetleri-iliskileri
Yücememiş, B.T. Arıcan & E. Alkan, U. (2017). Türkiye-Özbekistan-Kazakistan Ekonomik İlişkileri ve Bankacılık Sistemi, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 9(17), 161-203.