6/7 Eylül 1955 Olaylarının Neden ve Sonuç İlişkisi İçerisinde Değerlendirilmesi

September 6/7 events have an important place in the history of the republic. The discussions about who the agents of the events were have stil been continuing. In this article, September 6/7 events were evaluated in terms of cause and effect relation. Impact of the events was interpreted by evaluating within the Turkish-Greek relations. After Greece to take Cyprus Issue to take UN and the terrorist acts to increase on the island by invitiny Turkey and Greece England held the London Conference on September 6 1955 the events started after the ‘’İstanbul Ekspres Newspaper’’ had announced that Atatürk’s hause in Thessuloniki had sombed. The demonstration in Taksim square instiated by the Turkish Cyprus society had been out of control as people had been pouring into the streets. Soon afterwards the demonstration became a looting movement against the Greek minorities in İstiklal Caddesi. The events that had spread all over İstanbul had olso spread to other places, especially to İzmir and Ankara. During the events there were minorities Muslim neigbors who tried to hide and protect them at home. The events could only be brought under control by Prime Minister Adnan Menderes declaration of martial law. After the events the Turkish government expressed the regret and gave the promise of compensation of the harms of the minorities. Special courts were established and the agents were tried to find. Among those who were held responsible for the events of September 6th and 7th Menderes and various groups were held responsible. As a matter of fact one of the cases heard in the court in Yassıada after the 27 May 1960 military coup was the 6/7 September Events.

Anahtar Kelimeler:

Kıbrıs Meselesi, 6/7 Eylül, Londra Konferansı, Azınlıklar, Adnan Menderes

Evaluation Of Incidents Of 6/7 September 1955 In Cause and Effect Relation

6/7 Eylül Olayları Cumhuriyet Tarihi’nde önemli bir yere sahiptir. Olayların faillerinin kim olduğu hakkındaki tartışmalar günümüze kadar devam etmiştir. Bu makalede 6/7 Eylül Olayları sebep ve sonuç ilişkisi bakımından değerlendirilmiştir. Kıbrıs Meselesi’nin olaylara etkisi Türk – Yunan ilişkileri içerisinde değerlendirilerek yorumlanmıştır. Yunanistan’ın Kıbrıs Meselesini BM’ye götürmesi ve adada terör eylemlerini artırması üzerine İngiltere sonunu görüşmek için Türkiye’yi ve Yunanistan’ı davet ederek Londra Konferansını düzenlemiştir. Londra Konferansı devam ettiği sırada 6 Eylül 1955’te İstanbul Ekspres Gazetesi’nin Atatürk’ün Selanik’teki evine bomba atıldığı haberini yapması üzerine olaylar başlar. Kıbrıs Türktür Cemiyeti’nin başlattığı Taksim Meydanı’ndaki protesto gösterileri halkın sokağa dökülmesiyle kontrolden çıkmıştır. Kısa süre sonra da İstiklal Caddesi’nde bulunan Rum azınlıklara karşı yapılan bir yağma hareketine dönüşmüştür. İstanbul’un tamamına yayılan olaylar İzmir ve Ankara başta olmak üzere diğer illere de yayılmıştır. Yaşanan olaylar sırasında azınlıkları hedef gösteren Müslüman komşuları olduğu gibi onları evinde saklayarak ve korumaya çalışan komşuları da olmuştur. Dönemin Başbakanı Adnan Menderes’in sıkıyönetim ilan etmesiyle olaylar ancak kontrol altına alınabilmiştir. Olayların ardından Türk Hükümeti yaşananlardan dolayı duyduğu üzüntüyü dile getirerek azınlıkların zararını karşılama sözünü vermiştir. Özel Mahkemeler kurularak failler bulunmaya çalışılmıştır. 6/7 Eylül Olaylarından sorumlu tutulanlar arasında Menderes ve çeşitli gruplar da vardır. Nitekim 27 Mayıs 1960 darbesinin ardından Yassıada’da kurulan mahkemede görülen davalardan biri de 6/7 Eylül Olayları davası olmuştur.

Keywords:

6th/7th September, Cyprus Issue, London Conference, Minorities, Adnan Menderes,

PDF

___

BABAOĞLU Resul, “6/7 Eylül Olayları’nın Muhtemel Failleri Üzerine Bir Değerlendirme”, International Journal of Social Science Cilt: 6, Sayı: 2, 2013.
DEMİR Şerif, “Adnan Menderes ve 6/7 Eylül Olayları”, İstanbul Üniversitesi Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, S: 12, 2007.
DEMİRER Mehmet Arif, 6 Eylül 1955 Olaylarına 50. Yılda Yeni Bakış Hangi Derin Devlet?, Demokratlar Kulübü Yayınları, Ankara, 2006.
DOSDOĞRU M. Hulusi, 6/7 Eylül Olayları, Bağlam Yayıncılık, İstanbul, 1993.
EROĞUL Cem, Demokrat Parti (Tarihi ve İdeolojisi), İmge Kitapevi Yayınları, 2. Baskı, Ankara, 1990.
FAHRİ ÇOKER ARŞİVİ, 6/7 Eylül Olayları Fotoğraflar-Belgeler, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2005.
FIRAT Melek, 1960-71 Arası Türk Dış Politikası ve Kıbrıs Sorunu, Siyasal Kitapevi, Ankara, 1997.
GAZİOĞLU Ahmet, İngiliz İdaresinde Kıbrıs 1878-1960, C:1, Ekin Basımevi, İstanbul, 1960. GÜRCAN Gürhan, “6/7 Eylül Olayları”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2006.
GÜRSOY NASKAZİ Emine, Yassıada Zabıtları-2 6/7 Eylül Olayları Davası, Kitapevi 315, İstanbul, 2007.
GÜVEN Dilek, Cumhuriyet Dönemi Azınlık Politikaları Bağlamında 6-7 Eylül Olayları, Çev: Bahar Şahin, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2005. ORAN Baskın (Ed.), Türk Dış Politikası, İletişim Yayınları, İstanbul, 2004.
SABAHATTİN İsmail, 150 Soruda Kıbrıs Sorunu, Kastaş Yayınevi, İstanbul, 1998.
SAKİN Serdar, “6/7 Eylül 1955 Olayları Sonrasında Türk Kamuoyunun Tutumu”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C: 3, S: 12, 2010.
SAKİN Serdar, DOKUYAN Sabit, Kıbrıs ve 6/7 Eylül Olayları (Menderes ve Zorlu’nun Tarihi Sınavı), IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2010.
SERTKAYA İbrahim, Demokrasi Yolunda Bir Hayat, Yağmur Yayınları, İstanbul, 2008.
SÜKAN Faruk, Başbakan Adnan Menderes’in Meclis Konuşmaları TBMM 1950-1960, Kültür Ofset Limited Şirketi, Ankara, 1991.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 10, İçtima: 1, 12 Eylül 1955.
Akis, Cilt: 5, Sayı: 71, 17 Eylül 1955.
“Menderes Kıbrıs Türktür cemiyeti çalışmaları hakkında izahat aldı”, Hürriyet, 6 Eylül 1955.
“Fevkalade hal kaldırıldı”, Akşam, 7 Eylül 1955.
“Kaldırılan örfi idare Ankara, İstanbul ve İzmir’de tekrar kondu”, Vatan, 8 Eylül 1955.
“Kıbrıs Türktür cemiyetinin başkanı ile idare kurulu nezarete alınanlar arasında”, Vatan, 8 Eylül 1955.
“Büyük Millet Meclisi toplantıya çağrıldı”, Cumhuriyet, 8 eylül 1955.
“Kıbrıs Türktür cemiyeti mahkeme kararıyla feshedildi”, Cumhuriyet, 9 Eylül 1955.
“Zarar görenlere yardım”, Cumhuriyet, 9 Eylül 1955.
“Büyük Millet Meclisi fevkalade toplantı yapacak”, Türkyolu, 9 Eylül 1955.
“İçişleri Bakanı Gedik istifa etti”, Ulus, 11 Eylül 1955.
“Bayar ve Menderes’e çekilen telgraflar” Vatan, 11 Eylül 1955.
“BMM’nin dün aldığı tarihi karara göre örfi idare 3 vilayette de 6 ay devam edecektir”, Akşam, 13 Eylül 1955.