TÜRKİYE'DE SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİ ALANINDA BECERİLER ÜZERİNE YAPILAN LİSANSÜSTÜ TEZLERİN ÇEŞİTLİ KRİTERLERE GÖRE İNCELENMESİ
Sosyal bilgiler eğitimi alanında 2005 yılından sonra beceri kavramıyla ilgili birçok çalışma yapılmaya başlanmıştır. Bu çalışmada da, 2010-2021 tarihleri arası sosyal bilgiler eğitimi alanında beceriler üzerine yapılan lisansüstü tezlerin çeşitli kriterlere göre incelenerek, araştırma eğilimlerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışma, nitel araştırma yönteminde, durum çalışma deseninde tasarlanmıştır. Veriler doküman incelemesi yöntemiyle elde edilmiştir. Araştırmanın veri kaynağı olarak, 01.01.2010-15.12.2021 yılları arası Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Ulusal Tez Merkezi’nde yer alan, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bilim Dalı ve Sosyal Bilgiler Eğitimi Bilim Dalı’nda hazırlanmış, 113 lisansüstü tez belirlenmiştir. Çalışmada uzman görüşünden yararlanılarak geliştirilen tez inceleme formunda yer alan ve araştırmanın analiz birimini oluşturan, yazar cinsiyeti, tez türü ve yayınlama yılı, yapıldığı üniversite, tezlerde ele alınan beceriler, çalışma/örneklem grubu, araştırma yöntemi, veri toplama araçları ve verilerin analiz/çözümlemesinde kullanılan yöntemler göre lisansüstü tezleri içerik analizine tabi tutularak incelenmiştir. Örneklem seçiminde, amaca dayalı örneklem alma tekniği kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bazı sonuçlar şöyledir: Sosyal bilgiler eğitimi alanında beceriler üzerine en fazla tezin kadınlar tarafından üretildiği; en çok 2019 yılında tez hazırlandığı; Gazi Üniversitesi’nde yapılan tezlerin oranının diğer üniversitelere göre yüksek olduğu; en fazla empati becerisi üzerine tezin yapıldığı bunu eleştirel düşünme ve harita okuryazarlığı becerileri üzerine yapılan tezlerin takip ettiği, işbirliği becerisi üzerine tez hazırlanmadığı; çalışma grubu/örneklem seçiminde en çok 7. sınıf öğrencilerinin tercih edildiği; nicel araştırma yönteminin en fazla kullanılan araştırma yaklaşımı olduğu; farklı veri toplama araçlarından ve analiz yöntemlerinden faydalanıldığı; veri toplama aracı olarak görüşme formu, başarı testi ve doküman taramasından yoğun şekilde yararlanıldığı tespit edilmiştir. Elde edilen bulgulardan yararlanılarak, Türkiye ve yurtdışında, sosyal bilgiler eğitimi alanında beceriler üzerine yapılan lisansüstü tezlerin karşılaştırmalı olarak ele alındığı; beceriler üzerine yayınlanmış makale çalışmalarının çeşitli kriterlere göre incelendiği; tezlerde, farklı çalışma grubu/örneklemin tercih edildiği, belli becerilerin değil az ya da hiç ele alınmayan becerilerin araştırıldığı tez çalışmasının yapılması önerilmektedir.
AN EXAMINATION OF GRADUATE THESES ON SKILLS IN SOCIAL STUDIES EDUCATION IN TURKEY IN VIEW OF VARIOUS CRITERIA
Studies on the skills in social studies education have proliferated after 2005. The aim of the present study is to identify the research tendencies of the theses by examining the graduate and postgraduate theses on skills in the field of social studies education between 2010-2021 in view of various criteria. The research was designed as a qualitative case study. The data were obtained by document analysis. 113 postgraduate theses prepared between 01.01.2010 and 15.12.2021 in Social Studies Teaching and Social Studies Education in the National Thesis Center were selected for the data collection. The theses were examined by content analysis using the thesis review form developed by expert opinion which included the gender of the author, the type of thesis and the year of publication, the university where it was prepared, the investigated skills, the study/sample group, the research method and the data collection and data analysis tools. Purposeful sampling was used in the selection of the sample. The results show that the most theses on skills were prepared by female authors and; the most theses were released in 2019. The number of theses at Gazi University was higher than others. The most theses were on empathy, followed by critical thinking and map literacy, with no thesis on cooperation though. It was revealed that 7th grade students were mostly selected in the study group/sample. Quantitative methods were mostly used with different data collection tools and analysis methods. It was determined that interview form, achievement test and document scanning were frequently used. Based on the findings, it is recommended to conduct theses in which different study groups/samples are preferred, focus on uninvestigated skills instead of certain skills, and compare graduate theses on skills in social studies education in Turkey and abroad and published articles on the skills by various criteria.
___
- Ablak, S. (2020). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Sahip Oldukları 21. Yüzyıl Becerilerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Journal of History School, 48, 3316-3334. http://dx.doi.org/10.29228/Joh.45167
- Ablak, S., & Aksoy, B. (2018). Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Yer Alan Mekânı Algılama Becerisine İlişkin Öğrenci Algılarının İncelenmesi. Turkish Studies, 13 (11), 1-32. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13234
- Akbaba, B., & Aksoy, B. (2019). Sosyal bilgilerde beceri eğitimi. Pegem Akademi.
- Altay, N. (2020). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitimi alanında yazılan makalelerin değerlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 22-35.
- Canbulat, T., Avcı, G., & Sipahi S. (2016). ABD ve Kanada’da sosyal bilgiler eğitimi alanındaki tezlerin değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD). 17(2), 351-370.
- Coşkun, İ., Dündar, Ş., & Parlak, C. (2014). Türkiye’de özel eğitim alanında yapılmış lisansüstü tezlerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 15(2), 375-396.
- Dere, İ., & Gökçınar, B. (2021). Sosyal bilgiler eğitiminde ders kitaplarıyla ilgili hazırlanan tezlerin eğilimleri. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7(1), 51-66. https://doi.org/10.29065/usakead.825709
- Dilek, A., Baysan, S., & Öztürk, A. A. (2018). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitimi üzerine yapılan yüksek lisans tezleri: bir içerik analizi çalışması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22(2), 581-602.
- Erdoğan, E. (2019). Gözlem. B. Aksoy, B. Akbaba ve B. Kılcan (Eds.), Sosyal bilgilerde beceri eğitimi (s.199-218).
- Pegem Akademi. Güleç, S., & Hüdavendigar, M. N. (2020). Sosyal bilgiler eğitimi alanında okuryazarlık becerisi başlığında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 4(3), 24-36.
- Haçat, S. O., & Demir, F. B. (2018). Sosyal bilgiler eğitimi üzerine yapılan doktora tezlerin değerlendirilmesi
- (2002-2018). Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(15), 948-973. https://doi.org/10.33692/avrasyad.510136
- İbret, B. Ü., & Yılmaz, O. (2019). Sosyal bilg ilerde çevre eğitimi: lisansüstü çalışmalara ait bir inceleme. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 9(2), 431-449. https://doi.org/10.18039/ajesi.577249
- Karakaya, İ., & Memişoğlu, H. (2021). Sosyal bilgiler eğitimi alanında değerler eğitimi ile ilgili yapılmış olan lisansüstü tezlerin incelenmesi (2000-2020). Kesit Akademi Dergisi, 7(28), 229-243.
- Karakuş, S. (2020). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitiminde kavramlar konusunda yapılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin incelenmesi. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 61-76.
- Kayaalp, F., & Karameşe, E. N. (2020). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitimi kapsamında hazırlanan “vatandaşlık” konulu lisansüstü tezlerdeki eğilimler. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 744- 785. DOI:10.29299/kefad.2020.21.01.020
- Kıbıcı, N. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin, velilerin ve öğrencilerin sosyal bilgiler dersi becerilerine ilişkin önem sıraları [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Uşak Üniversitesi.
- Koçoğlu, E. (2018). Sosyal bilgiler dersinde empatik düşüncenin kullanımına ilişkin alan uzmanlarının algıları. Doğu Coğrafya Dergisi, 23(40), 149-158.
- Küçükoğlu, A., & Ozan, C. (2013). Sınıf öğretmenliği alanındaki lisansüstü tezlere yönelik bir içerik analizi. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 4(12), 27-47.
- Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 6-7. sınıflar öğretim programı ve kılavuzu. Ders Kitapları Müdürlüğü.
- Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2017). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7.
- sınıflar). Milli Eğitim Bakanlığı.
- Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). Milli Eğitim Bakanlığı.
- Mutluer, C. (2013). Sosyal bilgiler programlarında yer alan beceriler hakkında sosyal bilgiler öğretmen görüşleri (İzmir Menemen Örneği). International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkishor Turkic, 8(7), 355-362.
- Oruç, Ş., & Ulusoy, K. (2008). Sosyal bilgiler öğretimi alanında yapılan tez çalışmaları. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 121 -132.
- Öner, G., & Öner, D. (2017). Sosyal bilgiler eğitiminde coğrafya konuları üzerine yapılmış lisansüstü tezlere yönelik bir analiz ve bibliyografya çalışması. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 34(2), 13-34.
- Özkaral, T. C., & Taş, A. M., (2017). Sosyal bilgiler ve karşılaştırmalı eğitim alanında yapılan lisansüstü tez çalışmalarının incelenmesi: bir meta-sentez çalışma örneği. Turkish Studies İnternational Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(25), 651-670.
- Öztürk, F. Z., & Sığnaktekin, C. (2021). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitimi alanında hazırlanan tarih konulu lisansüstü tezlerdeki eğilimler: bir meta-sentez çalışması. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 5(1), 152-176. https://doi.org/10.38015/sbyy.875796
- Sezer, A., İnel, Y., & Gökalp, A. (2019). Çalışma grubu sosyal bilgiler öğretmenleri olan Türkiye’deki lisansüstü tezlerin incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 1-17.
- Şahin, D., Calp, Ş., Bulut, P., & Kuşdemir, Y. (2013). Sınıf öğretmenliği eğitimi bilim dalında yapılmış lisansüstü tezlerin çeşitli kriterlere göre incelenmesi. Journal of World of Turks, 5(3), 187-205.
- Şahin, M., Yıldız, D., & Duman, R. (2011). Türkiye’deki sosyal bilgiler eğitimi tezleri üzerine bir değerlendirme. Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2(2), 96-121.
- Şeker, K. (2010). Tarih ve sosyal bilgiler öğretiminde empati. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 91-105.
- Şimşek, A. (2019). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler dersi ile ilgili yapılan lisansüstü tezlerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
- Şimşek, S. (2016). Sosyal bilgiler programının yapısı ve özellikleri. S. Şimşek (Ed.). Sosyal bilgiler ve sınıf öğretmenleri için sosyal bilgiler öğretimi (s.27-56). Anı Yayıncılık.
- Şimşek, S., & Öztürk, M. (2019). Sosyal bilgiler eğitiminde beceriler. S. İnan (Ed.). Sosyal bilgiler eğitimine giriş (s.193-224). Anı Yayıncılık.
- Tarman, B., Acun, İ., & Yüksel, Z. (2010). Sosyal bilgiler eğitimi alanındaki tezlerin değerlendirilmesi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(3), 725 -746.
- Üstüner, M., & Cömert, M. (2008). Eğitim yönetimi teftişi planlaması ve ekonomisi anabilim dalı lisansüstü dersleri ve tezlerine ilişkin bir inceleme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55(55), 497-515.
- Yaylacı, Z., & Büyükalan, F. (2019). Sosyal bilgiler eğitiminde öğretmen görüşüne başvurulan tezlerin tematik açıdan incelenmesi (2005-2017). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 1- 19. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2020.20.52925-487045
- Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
- Yıldız, A., Es, H., & Türkdoğan, A. (2019). Türkiye’de matematik eğitiminde grafik materyal kullanımına yönelik araştırmalar: Bir içerik analizi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(9), 30-42. DOI : 10.16991/INESJOURNAL.1598