ÖĞRETMENLERİN PSİKOLOJİK SERMAYE, ÖRGÜTSEL SESSİZLİK VE ÖRGÜTSEL YABANCILAŞMA DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ
Bu araştırma, öğretmenlerin psikolojik sermaye, örgütsel sessizlik ve örgütsel yabancılaşma düzeylerini belirlemek, bu düzeylerin çeşitli değişkenler açısından durumunu incelemek ve aralarındaki ilişkiyi ortaya koymak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma nicel, betimsel bir araştırmadır ve tarama yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini 2020-2021 eğitim öğretim yılında Afyonkarahisar ili Sandıklı ilçe merkezinde görev yapan 514 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada küme örnekleme yöntemi kullanılarak veriler toplanmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin psikolojik sermaye düzeylerine ilişkin en yüksek ortalama öz yeterlilik, en düşük ortalama iyimserlik boyutunda; örgütsel sessizlik düzeylerine ilişkin verdikleri yanıtlara göre en yüksek ortalama örgüt yararına sessizlik, en düşük ortalama fırsatçı sessizlik boyutunda; örgütsel yabancılaşma düzeylerine ilişkin verdikleri yanıtlara göre ise en yüksek ortalama okula yabancılaşma, en düşük ortalama da anlamsızlık boyutunda tespit edilmiştir. Öğretmenlerin psikolojik sermayeleri mesleki kıdem, iş dışında vakit geçirilen hobi ve okul türü değişkenlerine göre; örgütsel sessizlik düzeyleri cinsiyet, iş dışında vakit geçirilen hobi ve idari görev değişkenlerine göre; örgütsel yabancılaşma düzeyleri ise okul türü, eğitim durumu ve idari görev değişkenlerine göre anlamlı farklılıklar göstermektedir. Ayrıca öğretmenlerin psikolojik sermayeleri ile örgütsel sessizlik ve örgütsel yabancılaşma düzeyleri arasında negatif yönde ve anlamlı bir ilişki; örgütsel sessizlik düzeyleri ile örgütsel yabancılaşma düzeyleri arasında ise pozitif yönde ve anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Araştırma sonuçları ilgili literatür dikkate alınarak tartışılmış ve bazı öneriler sunulmuştur.
EXAMINATION OF TEACHERS' PSYCHOLOGICAL CAPITAL, ORGANIZATIONAL SILENCE AND ORGANIZATIONAL ALIENATION LEVELS
The purpose of this research is to determine the psychological capital, organizational silence and organizational alienation levels of teachers and to examine these levels in terms of various variables and to reveal the relationship between them. The research is a quantitative, descriptive one and a survey method was used. The study population of the research consists of 514 teachers working in the district center of Sandıklı, Afyonkarahisar in the 2020-2021 academic year. The data were collected using cluster sampling method. As a result of the research, according to the answers given by the teachers concerning the psychological capital levels, the highest mean was in the self-efficacy and the lowest mean was in optimism dimension. According to the answers given about the organizational silence levels, the highest mean of organizational silence is in the dimension of opportunistic silence. About the organizational alienation levels, the highest mean was in alienation from school and the lowest mean was in meaninglessness dimension. Psychological capital of teachers according to professional seniority, hobby and school type variables; organizational silence levels according to gender, hobby and administrative duty variables; organizational alienation levels according to school type, educational status and administrative duty variables show significant differences. In addition, there is a negative and significant relationship between teachers' psychological capital and organizational silence and organizational alienation levels. A positive and significant relationship was found between teachers' organizational silence and organizational alienation levels. The results of the research were discussed considering the relevant literature and some recommendations were presented.
___
- Ağ, C., & Balcı, O. (2019). Yaşamda anlam varlığının örgütsel psikolojik sermaye ile ilişkisi. Turkish Studies - Social Sciences, 14 (4), 1601-1614.
- Akdoğan, A., & Aydemir A. (2018). Pozitif psikolojik sermayenin işe yabancılaşma üzerindeki etkisi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (17), 307-318.
- Akman, Y. (2016) Öğretmenlerin psikolojik sermaye algılarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (28), 268-277.
- Akpolat, T., & Oğuz, E. (2015). Ortaokul öğretmenlerinde örgütsel sinizmin işe yabancılaşma düzeyine etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 (3), 947-971.
- Akyıldız, H., & Dulupçu, M. A. (2003). Kavramsal ve diyalektik süreç olarak yabancılaşma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8 (3), 27-48.
- Anık, S., & Tösten, R. (2019). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algıları ile problem çözme becerilerinin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (69), 332-342.
- Arlı, D. (2013). İlkokul müdürlerinin örgütsel sessizlik ile ilgili görüşleri. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 69-84.
- Bahadır, Z., & Certel, Z. (2016). Beden Eğitimi öğretmenlerinin örgütsel sessizlikleri ile örgütsel adanmışlıklarının incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (1), 135-146.
- Bahadır, E., & Kahveci, G. (2020). Öğretmenlerin psikolojik sermaye düzeyleri ile okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21 (2), 858-879.
- Başaran, İ. E. (2000). Örgütsel davranış (3. Baskı). Feryal Matbaası.
- Beğenirbaş, M. (2015). Psikolojik sermayenin çalışanların duygu gösterimleri ve işe yabancılaşmalarına etkileri: Sağlık sektöründe bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(3), 249-263.
- Boufounou, P., & Avdi, K. (2016). Financial crisis, organizational behavior and organizational silence in the public sector: A case study for Greece. SPOUDAI Journal of Economics and Business, 66 (1-2), 46-78.
- Brinsfield, C. T. (2009). Employee silence: Investigation of dimensionality, development of measures, and examination of related factors. [Unpublished PhD Thesis]. The Ohio State University.
- Browne, M. W., & Cudeck, R. (1992). Alternative ways of assessing model fit. Sociological Methods & Research, 21 (2), 230-258.
- Bruneau, T. J. (1973). Communicative silences: Forms and functions. Journal of communication, 23 (1), 17-46.
- Büyükgöze, H., & Kavak, Y. (2017). Algılanan örgütsel destek ve pozitif psikolojik sermaye ilişkisi: Lise öğretmenleri örnekleminde bir inceleme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 23 (1), 1-32.
- Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education. Routledge. Creswell, J. W. (2012). Educational research: Planning, conducting and evaluating quantitative and qualitative research. Pearson.
- Çakıcı, A. (2007). Örgütlerde sessizlik: Sessizliğin teorik temelleri ve dinamikleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (1), 145-162.
- Çakıcı, A (2008), Örgütlerde sessiz kalınan konular, sessizliğin nedenleri ve algılanan sonuçları üzerine bir araştırma. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17 (1), 117-134.
- Çakıcı, A. (2010) Örgütlerde iş gören sessizliği, neden sessiz kalmayı tercih ediyoruz? (1. Baskı). Detay Yayıncılık.
- Çalışkan, S. C., & Erim, A. (2010). Pozitif örgütsel davranış değişkenleri (pod) ile yeni araştırma modelleri kurma arayışları: Pod’un işe adanmışlık, tükenmişlik ve sinizim üzerindeki etkileri. 18. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, 20-22 Mayıs 2010, Adana, Türkiye, ss. 658-670.
- Çalışkan, A., & Pekkan, N. Ü. (2017). Psikolojik sermayenin işe yabancılaşmaya etkisinde örgütsel desteğin aracılık rolü. İş ve İnsan Dergisi, 4 (1), 17-33.
- Çavuşoğlu, S., & Köse, S. (2019). Örgütsel Sessizlik Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması. BAİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (2), 365-387.
- Çelik, A., & Keskinkılıç-Kara, S. B. (2019). Örgütsel yabancılaşmanın yordayıcısı olarak farklılıkların yönetimi. Yaşadıkça Eğitim, 33 (2), 333-356.
- Çetin, F., & Basım, H. N. (2012). Örgütsel psikolojik sermaye: Bir ölçek uyarlama çalışması. Amme İdaresi Dergisi, 45 (1), 121-137.
- Çetindere, E. D. (2019). Öğretmenlerin örgütsel sessizlik algıları ile motivasyonları arasındaki ilişki. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
- Çiftçi, G. E., & Öneren, M. (2017). Örgütsel sessizlik, işe yabancılaşma ve örgütsel güven ilişkisi. Social Sciences Studies Journal, 3 (5), 567-583.
- Çokluk, O., Şekercioğlu, G. & Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları (2. Baskı). Pegem Akademi.
- Dağtekin, G. (2017). The relationship between psychological capital and organizational silence: A research on telecommunications sector. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
- Dal, H., & Başkan, G. A. (2018). Ortaöğretim kurumlarında örgütsel sessizliğe ilişkin öğretm en görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 24 (1), 45-91.
- Kahveci, G., & Demirtaş, Z. (2013). Okul yöneticisi ve öğretmenlerin örgütsel sessizlik algıları. Eğitim ve Bilim, 38 (167), 50–64.
- Kahveci, G. (2015). Okullarda örgüt kültürü örgütsel güven örgütsel yabancılaşma ve örgütsel sinizm arasındaki ilişkiler. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Fırat Üniversitesi.
- Kaya, A., Balay, R., & Demirci, Z. (2014). Ortaöğretimde görev yapan öğretmenlerin psikolojik sermaye düzeylerinin incelenmesi (Şanlıurfa ili örneği). Electronic Journal of Social Sciences, 13 (48), 47-68.
- Kayaalp, E., & Özdemir, T. Y. (2020). Öğretmenlerin örgütsel sessizlik, örgütsel yalnızlık ve örgütsel yabancılaşma algılarının örgütsel sinizm düzeyleriyle ilişkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (38), 101-113.
- Keleş, H. N. (2011). Pozitif psikolojik sermaye: Tanımı, bileşenleri ve örgüt yönetimine etkileri. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3 (2), 343-350.
- Keser, S. (2013). İlköğretim okulu yöneticilerinin otantik liderlik ve psikolojik sermaye özelliklerinin karşılaştırılması. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
- Kesik, F., & Cömert M. (2014). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeylerine
- ilişkin algıları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (1), 27-46.
- Kılçık, F. (2011). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeylerine ilişkin algıları (Malatya ili örneği). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi.
- Kılıç, S. (2016). Cronbach’ın alfa güvenirlik katsayısı. Journal of Mood Disorders (JMOOD), 6 (1), 47-48.
- Kılıç, B. (2018). Ruhsal liderlik, örgüt kültürü ve örgütsel sessizliğin okul başarısına etkisi. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
- Kırtepe, S. (2014). Televizyon dizilerinin toplum üzerindeki etkileri sosyo-kültürel bir çözümleme (Erzurum örneği). [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Atatürk Üniversitesi. Knoll, M., & Van Dick, R. (2013). Authenticity, employee silence, prohibitive voice, and the moderating effect of organizational identification. The Journal of Positive Psychology, 8 (4), 346-360.
- Koçyiğit, M., & Karadağ, E. (2016). Etik teorilerine dayalı bir “Etik Eğilimler Ölçeği” geliştirme çalışması. İş Ahlakı Dergisi, 9 (2), 283–307.
- Koyuncu, R. (2011). İlköğretim kurumlarında yönetici davranışlarının öğretmenlerin mesleklerine yabancılaşmasına etkisi (Niğde örneği). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Niğde Üniversitesi.
- Kurt, N. (2018). Öğretmenlerin psikolojik sermaye algıları ile psikolojik iyi oluşları ve iş doyumları arasındaki
- ilişki. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi.
- Küçük, V., & Koç, H. (2003). Psiko-sosyal gelişim süreci içerisinde insan ve spor ilişkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (9), 1-11.
- Küçük, Ö. (2020). Okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile okul etkililiği arasındaki ilişkide örgütsel sinizm ve psikolojik sermayenin aracılık etkisi. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Fırat Üniversitesi.
- Luthans, F. (2002). The need for and meaning of positive organizational behavior. Journal of Organizational Behavior, 23, 695–706.
- Luthans, F., & Youssef, C. M. (2004). Human, socialandnow positive psychological capital management: Investing in people for competitive advantage. Organizational Dynamics, 33 (2), 143-160.
- Luthans, F., Youssef, C. M., & Avolio, B. J. (2007). Psychological capital: Developing the human competitive edge. Oxford University Press.
- Macit, M., Karaman, M., & Ekim, H. (2020). Sağlık çalışanlarında psikolojik sermaye ve örgütsel sessizlik düzeyleri. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi, 8 (2), 423-444.
- Mercin, L. & Alakuş, A. O., (2007). Birey ve toplum için sanat eğitiminin gerekliliği. D.Ü. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 9, 14-20.
- Milliken, F. J., Morrison, E. W., & Hewlin, P. F. (2003), An exploratory study of employee silence: Issues that employees don’t communicate upward and why. Journal of Management Studies, 40 (6), 1453-1476.
- Morrison E.W., & Milliken F.J. (2000). Organizational silence: A barrier to change and development in a pluralistic world. The Academy of Management Review, 25(4), 706-725.
- Özdemir, Ş. (2015). Sınıf öğretmenlerinin örgütsel sessizlik ve örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki (İstanbul ili-Ümraniye ilçesi örneği). [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yeditepe Üniversitesi. Özgan, H., & Külekçi, E. (2012). Öğretim elemanlarının sessizlik nedenleri ve üniversitelerine etkileri. Eİnternational Journal Of Educational Research, 3 (4), 33-49.
- Öztekin-Bayır, Ö., & Aydın, A. (2019). Otantik liderliğin psikolojik sermaye, işe kapılma ve okul başarısıyla ilişkisi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19 (4), 1232-1254.
- Öztürk, U. C., & Cevher, E. (2016). Sessizlikte mobbing: Mobbing ve örgütsel sessizlik arasındaki ilişki. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 18 (30), 71-80.
- Park, C., & Keil, M. (2009). Organizational silence and whistle‐blowing on IT projects: An integrated model. Decision Sciences, 40 (4), 901-918.
- Pinder, C. C., & Harlos, K. P. (2001), Employee silence: Quiescence and acquiescence as responses to perceived injustice. Research in Personnel and Human Resources Management, 20, 331-369.
- Premeaux, S. F. (2001). Breaking the silence: Toward an understanding of speaking up in the workplace. [Unpublished PhD Thesis]. Louisiana State University.
- Salihoğlu, G. H. (2014). Örgütsel yabancılaşma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 6 (2), 1-11.
- Samancı, S., & Basım, H. N. (2018). Akademisyenlerin örgütsel adalet algıları ve örgütsel vatandaşlık davranışları: Psikolojik sermayenin aracılık rolü. Business and Economics Research Journal, 9 (2), 363- 380.
- Seeman, M. (1959). On the meaning of alienation. American Sociological Review, 24(6), 783-791.
- Smith, T. D., & McMillan, B. F. (2001, April). Primer of model fit ındices in structural equation modeling. Paper presented at the Annual Meeting of the Southwest Educational Research Association, New Orleans, LA, USA.
- Snyder, C. R. (1995). Conceptualizing, measuring, and nurturing hope. Journal of Counseling & Development, 73, 355-360.
- Şahin, G. (2020). Öğretmenlerin kişilik özellikleri ile atılganlıkları arasındaki ilişkide pozitif psikolojik sermayelerinin aracı rolü. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
- Şirin, E. F. (2009). Beden eğitimi öğretmenlerinin işe yabancılaşma düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Celal Bayar Üniversitesi BESBD, 4(4), 164-177.
- Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (sixth ed.). Pearson. Tösten, R. (2015). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayelerine ilişkin algılarının incelenmesi. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
- Tösten, R., Arslantaş, H. İ., & Şahin, G. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayelerinin tükenmişliğe etkisi. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 14 (1), 726-744.
- Tösten, R., & Özgan, H. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayelerine ilişkin algılarının incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (62), 867-889.
- Tsang, K. K. (2016). Teacher alienation in Hong Kong. Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education. 39 (3), 335-346.
- Uzun, S., Paliç, G., & Akdeniz, A. R. (2014). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin profesyonel öğretmenliğe ilişkin algıları. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (35), 127-143.
- Ünlü, Y. (2015). İlköğretim ve ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları ve örgütsel sessizlik düzeyleri arasındaki ilişki. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi.
- Van-Dyne, L., Ang, S., & Botero, I. C. (2003), Conceptualizing employee silence and employee voice as multidimensional constructs. Journal of Management Studies, 40 (6), 1359-1392.
- Yalçın, S., Akan, D., & Yıldırım, İ. (2018). Öğretmenlerin algılarına göre okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. KSBD, 10 (18), 157- 174.
- Yıldırım, A., & Şimşek H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11.baskı). Seçkin Yayıncılık.
- Yılmazlar, O. (2018). Psikolojik danışmanların yabancılaşması üzerinde okul müdürlerinin liderlik stillerinin rolünün incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi.