Ebû İshak İbrahim es-Saffâr, Risâle’si ve Bazı İtikâdî Görüşleri

Ebû İshak İbrahim es-Saffâr âlimler ailesinin bir ferdi olarak V. asrın ikinci yarısı ile VI. asrın ilk yarısında Mâverâünnehir bölgesinde yaşamış ve Türk dünyasında Hanefî - Mâtürîdî çizgisinin bir temsilcisi olarak ön plana çıkmıştır. Saffâr, kelâm ve fıkıh âlimleri arasında bir mevki ve şöhrete sahip olarak doyurucu eserler yazmıştır. Bu çalışmamızda Saffâr’ın ilmî şahsiyeti, zamanımıza kadar ulaşmış olan Risâle’si ve bu eserin bağlamında onun bazı itikâdî görüşleri ele alınarak bilim dünyasına tanıtılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Ebû İshâk es-Saffâr, Risâle fi’l-kelâm, Mâtürîdî kelâmı

-

This article is devoted to the study of Abū Ishāq al-Saffār’s biography and his system of belief views in the light of the Risāla fī l-kalām. Abū Ishāq al-Saffār was an outstanding scholar of the second half of the 11th century AD. He was a native of Mawaraunnahr and came from the family of the famous intellectuals. He had played a major role in dissemination of knowledge on the Hanafī-Māturīdī School all over the Turkish world. His contemporaries among ulama regarded him as the highest authority in fiqh and kalām

Keywords:

Abū Ishāq al-Saffār, Risāla fī l-kalām, Māturīdiyya,

PDF

___

Aliyyü’l-Kârî, Ebü’l-Hasan Nureddin Ali b. Sultan Muhammed (ö. 1014/1605), Fıkhü’l-Ekber Şerhi (çev. Y. Vehbi Yavuz), İstanbul: Çağrı Yayınları 1979.
Bağdâtlı İsmail Paşa (ö. 1338/1920), İzâhu’l-meknûn fi’z-zeyl alâ keşfi’z-zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn (nşr. M. Şerefettin Yaltkaya & Kilisli Rifat Bilge), I-II, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı 1945-1947’den ofset; Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî t.y.
___, Hediyyetü’l-ârifîn esmâü’l-müellifîn ve âsâru’l-musannifîn, I (nşr.
Kilisli Rifat Bilge- İbnülemin Mahmûd Kemal İnal), I, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi 1951; II (nşr. İbnülemin Mahmûd Kemal İnal & Avni Aktuç), İstanbul: Maarif Basımevi 1955’ten ofset; Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî t.y.
Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail (ö. 256/870), el-Câmiu’s-sahîh, (nşr. Muhibbüddîn el-Hatib ve dğr.), I-IV, Kahire: el-Matbaatü’s-selefiyye 1980.
Çelidze, Rasim, Ebû İshâk İbrâhim es-Saffâr: Hayatı, Görüşleri ve “Risâle fi’l-Kelâm” Adlı Eseri (İnceleme-Tahkik), Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 2007.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as b. İshak es-Sicistanî (ö. 275/888), Sünenü Ebî Dâvûd (nşr. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamid), I-IV (iki cilt hâlinde), Beyrut: Dâru ihyai’s-sünneti’n-nebeviyye t.y.
Ebû Hanîfe, Nu’mân b. Sâbit el-Bağdâdî (ö. 150/767), el-Fıkhü’l-Ekber, İmâm-ı Azamın Beş Eseri içinde Türkçe tercümesiyle birlikte (nşr. Mustafa Öz), İstanbul: Kalem Yayıncılık 1981, s. 56-64 (Arapça metin), s. 66-72 (Türkçe tercüme).
Kureşî, Ebû Muhammed Muhyiddîn Abdülkâdir b. Muhammed (ö. 775/1374), el-Cevâhiru’l-mudiyye fî tabakâti’l-hanefiyye (nşr. Abdülfettâh Muhammed el-Hulv), I-IV, Kahire: Matbaatü Îsâ el-Bâbî el-Halebî 1978.
Leknevî, Ebü’l-Hasenât Muhammed Abdülhay b. Muhammed (ö. 1303/1886), el-Fevâ’idü’l-behiyye fî terâcimi’l-hanefiyye: et-ta’lîkâtü’s-seniyye ale’l-fevâ’idi’l-behiyye (nşr. Muhammed Bedreddîn Ebû Firâs en-Na’sânî), Kahire: Matbaatü’s-saâde 1324.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed (ö. 333/944), Kitâbü’t-tevhîd (nşr. Bekir Topaloğlu-Muhammed Arûçi), Ankara: İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) Yayınları 2003.
Saffâr, Ebû İshak İbrahim b. İsmail b. Ahmed b. İshak el-Buhârî (ö. 534/1139), Risâle fi’l-Kelâm, Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa, nr. 1706.
Sem’ânî, Ebû Sa’d Abdülkerîm b. Muhammed b. Mansûr el-Mervezî (ö. 562/1167), el-Ensâb (nşr. Abdullah Ömer el-Bârûdî), I-V, Beyrut: Dâru’l-Cinân 1980.
___, et-Tahbîr fi’l-mu’cemi’l-kebîr (nşr. Münire Nâcî Salim), I-II, Bağdat: Matbaatü’l-İrşâd 1975.
Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrahim (ö. 373/983), Tenbîhü’l-gâfilîn (nşr. Seyyid el-Arabî), Kahire: Mektebetü’l-îmân 1994.
Temîmî, Takiyyüddin b. Abdülkâdir (ö. 1005/1597), et-Tabakâtü’s-seniyye fi terâcimi’l-hanefiyye (nşr. Abdülfettâh Muhammed el-Hulv), I-IV, Riyad: Dâru’r-rifâ’î 1983.
Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî (ö. 278/892), el-
Câmiu’s-sahîh (nşr. Beşşar Avvad Ma’ruf), I-VI, 2. baskı, Beyrut: Dâru’l-garbi’l-İslâmî 1998.
Tûnkî, Mahmûd Hasan (ö. 1366/1947), Mu’cemü’l-Musannifîn (nşr. Sıddîk Kemal Mekkî), I-IV, Beyrut: Matbaatü Zengü Garâf Tabbâre 1926.
Üzüm, İlyas, “Saffâr, Ebû İshak”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), XXXV, 462-463.
Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman (ö. 748/1374), Siyeru a’lâmi’n-nübelâ (nşr. Hüseyn el-Esed vdğr.), I-XXV, 3. baskı, Beyrut: Müessesetü’r-risâle 1985.
___, Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-a’lâm (nşr. Ömer Abdüsselâm et-Tedmürî), I-LIII, Beyrut: Dâru’l-kitabi’l-Arabî 1996.
Ziriklî, Hayreddîn (ö. 1396/1976), el-A’lâm: kâmûsü terâcim li-eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ, I-VIII, Beyrut: Dâru’l-ilm li’l-melâyîn 1986.