Bir Künye Unsuru Olarak Arap Kültür ve Edebiyatı’nda Cansız Objeler, Bitkiler, İnsanlar

Arap künye geleneğine ait uygulamalar; insanlara, hayvanlara, bitkilere ve cansız objelere âit olanlar şeklinde kabaca dört ana kategoride ele alınabilir. Bu çalışma, daha önce yine tarafımızdan bir makale çerçevesinde ele alınan en yaygın künye sınıfı olan hayvan künyelerini dışarıda tutarak, günlük yaşantımızda yine geniş bir yer işgal eden cansız varlıklara, bitkilere ve insanlara ait künyelerle bunların Arap şiirindeki yansımaları üzerinde duracaktır.

Anahtar Kelimeler:

Künyeleme geleneği, Arap kültürü, Cansız objeler, Bitkiler, İnsanî özellikler

Inanimate Objects, Plants and People as an Element of Kunya in Arab Culture and Literature

Applications in Arab’s kunya tradition can roughly be addressed in four main categories: those of people, animals, plants and inanimate objects. As I treated the most common class of kunyas, i.e. animal kunyas in a previous study, this study especially deals with the kunya types of inanimate objects, plants and people, which occupy a very large space in our daily life, together with their reflections in Arabic poetry

Keywords:

Kunya tradition, Arabic culture, Inanimate objects, Plants, Human features,

PDF

___

‘Abbâs Hasan, en-Nahvü’l-vâfî, I-IV, Kâhire: Dârü’l-meârif, 1973.
Âbî, Ebû Sa’d Mansûr b. el-Huseyn (ö. 422/1030), Nesru’d-durr (nşr. Hâlid ‘Abdulğanî Mahfûz), I-VII, Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye 2004.
Âmilî, Behâuddîn Muhammed b. Huseyn (ö. 1031/1622), el-Keşkûl (nşr. Muhammed Abdülkerîm en-Nemerî), I-II, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ılmiyye 1998.
Askerî, Ebû Hilâl el-Hasan b. ‘Abdillah (ö. 400/1009), Kitâbu’s-sınâ‘ateyn el-kitâbe ve’ş-şi‘r (nşr. ‘Ali Muhammed el-Bicâvî, Muhammed Ebu’l-Fazl İbrâhim), Beyrut: el-Mektebetü’l-‘asriyye 1986.
___, Cemheretü’l-emsâl (nşr. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhim, ‘Abdülmecid Kutamış), I-II, Beyrut, Dâru’l-fikr 1988.
Bağdâdî, ‘Abdulkâdir (ö. 1093/1682), Hızânetü’l-edeb ve lübbü lübâbi lisâni’l-‘Arab (nşr. Muhammed Nebîl Tarîfî, Emîl Bedî‘ el-Ya’kûb), I-XIII, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye 1998.
Bekrî, Ebû ‘Ubeyd (ö. 487/1094), Faslü’l-makâl fî şerhi kitâbi’l-emsâl (nşr. İhsân ‘Abbâs, ‘Abdülmecid ‘Âbidîn), Beyrut: Müessesetü’r-risâle, t.y.
Cevherî, Ebû Nasr İsmâil b. Hammâd (ö. 400/1009), es-Sıhâh tâcü’l-luga (nşr. Ahmed ‘Abdulgafûr Attâr), I-VI, Beyrut: Dâru’l-‘ılm li’l-melâyîn 1987.
Demîrî, Muhammed b. Musa b. ‘İsâ (ö. 808/1405), Hayâtü’l-hayevâni’l-kübrâ, I-II, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye 1424.
Dımaşkî, Ahmed b. Mustafa, el-Letâif fi’l-luga, Kâhire: Dâru’l-fadîle, t.y.
Ebû Zeyd, Bekr b. ‘Abdillâh, Mu‘cemu’l-menâhi’l-lafziyye ve fevâid fi’l-elfâz, Riyâd: Dâru’l-‘âsıme 1996.
Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed (ö. 370/980 ), Tehzîbü’l-luga (nşr. Muhammed Ivad Mur’ıb), I-XV, Beyrut, Dâru ihyâi’t-türâsi’l-‘Arabî 2001.
Feyyûmî, Ahmed b. Muhammed (ö. 770/1368-69), el-Misbâhu’l-münîr fî garîbi’ş-şerhı’l-kebîr, I-II, Beyrut: el-Mektebetü’l-‘ilmiyye, t.y.
Halil b. Ahmed, Ebû ‘Abdirrahmân (ö. 175/791), Kitâbu’l-‘ayn (nşr. Mehdî el-Mahzûmî, İbrâhim es-Samarrâî), I-VIII, Beyrut: Mektebetü’l-hilâl, t.y.
Harîrî, Ebû Muhammed el-Kâsım b. ‘Alî (ö. 516/1122), Makâmâtü’l-harîrî, Beyrut: Matba‘atu’l-maârif 1873.
Isfahânî, Ebu’l-Ferec ‘Ali b. el-Hüseyn (ö. 356/967), el-Egânî (nşr. Semîr Câbir), I-XXIV, Beyrut: Dâru’l-fikr, t.y.
İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osmân (ö. 392/1001), el-Hasâis (nşr. Muhammed ‘Ali en-Neccâr), I-III, Beyrût: ‘Âlemü’l-kütüb, t.y.
İbn Düreyd, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen b. Düreyd el-Ezdî el-Basrî (ö. 321/933), Cemheretü’l-luga (nşr. Remzi Münîr Ba’lebekkî), I-III, Beyrût: Dâru’l-‘ılm li’l-melâyîn 1987.
İbn Ebi’d-Dünya (ö. 281/894), Kıra’d-dayf (nşr. Abdullah b. Hamad el-Mansûr), I-V, Riyâd: Edvâü’s-selef 1997.
İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn ‘Ahmed (ö. 395/1004), Mu’cemu mekâyîsü’l-luga (nşr. ‘Abdüsselâm Muhammed Hârûn), I-VI, y.y., İttihâdü’l-küttâbi’l-‘Arab 2002.
İbn Hamdûn, Muhammed b. ‘Ali (ö. 562/1167) , et-Tezkiretü’l-hamdûniyye, I-X, Beyrut: Dâru sâdır 1417.
İbn Kuteybe, Ebû Muhammed ‘Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî, (ö. 276/889), eş-Şi‘r ve’ş-şu‘arâ, I-II, Kâhire: Dâru’l-hadîs 1423.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem (ö. 711/1311), Lisânü’l-‘Arab, I-XV, Beyrut: Dâru sâdır, t.y.
İbn Sîde, Ebu’l-Hasan ‘Ali b. İsmail (ö. 458/1066), el-Muhassas (nşr. Halil İbrâhim Ceffâl), I-V, Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-‘Arabî 1996.
___, el-Muhkem ve’l-muhîtu’l-a‘zam (nşr. ‘Abdulhamîd Hindâvî), I-XI, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye 2000.
İbnü’l-Esîr, Ebu’s-Seâdât Mecdüddîn el-Mübârek b. Esîrüddîn Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî (ö. 606/1210), el-Murassa‘ fi’l-âbâ ve’l-ümmehât ve’l-benîn ve’l-benât, (nşr. Fehmî Sa’d), Beyrut: ‘Âlemü’l-kütüb 1996.
Kalkeşandî, Ebu’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Ali (ö. 821/1418), Subhu’l-a‘şâ fî sınâati’l-inşâ (nşr. Yusuf Ali Tavîl), I-XIV, Dımaşk: Dâru’l-fikr 1987.
Kavak, Fadime, “Arap Kültüründe Künyeleme Geleneği ve Çöl Faunası Üzerindeki Yansımaları”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22 (2013), s. 111-149.
Lübnânî, İbrâhim el-Yazıcı, Nec‘atü’r-râid ve Şer‘atü'l-vârid fi'l-müterâdif ve'l-mütevârid, I-II, Mısır: Matba‘atü’l-ma‘ârif 1905.
Meydânî, Ebu’l-Fadl ‘Ahmed b. Muhammed en-Nisâbûrî (ö. 518/1124), Mecma‘u’l-emsâl (nşr. Muhammed Muhyiddin ‘Abdulhamîd), I-II, Beyrut: Dâru’l-ma‘rife, ty.
Münâvî, Muhammed ‘Abdurraûf (ö. 1031/1622), et-Tevkîf ‘alâ mühimmâti’t-te‘ârîf (nşr. Muhammed Rıdvân ed-Dâye), Beyrût: Dâru’l-fikr 1410.
Se‘âlibî, Ebû Mansûr ‘Abdilmelik b. Muhammed b. İsmail (ö. 429/1038), Simâru’l-kulûb fi’l-mudâf ve’l-mensûb (nşr. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhim), Kâhire: Dâru’l-maârif 1965.
Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celâlüddîn ‘Abdurrahmân (ö. 911/1505) , el-Müzhir fî ‘ulûmi’l-luga ve envâ‘ıhâ (nşr. Fuâd ‘Ali Mansûr), I-II, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye 1998.
Tevhîdî, ‘Ali b. Muhammed b. Abbas Ebû Hayyân (ö. 414/1023 ), el-Besâir ve’z-zehâir (nşr. Vedâd el-Kâdî), I-X, Beyrut: Dâru sâdır 1988.
Zebîdî, Muhammed b. Muhammed b. ‘Abdirrezzâk el-Huseynî (ö. 1205/1791), Tâcü’l-‘arûs min cevâhiri’l-kâmûs (tah. Komisyon), I-XXXX, Kâhire: Dâru’l-hidâye, t.y.
Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer (ö. 538/1144), Esâsü’l-belâga (nşr. Muhammed Bâsil), I-II, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye 1998.
___, el-Müsteksâ fî emsâli’l-‘Arab, I-II, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye 1987.
___, Rabî‘u’l-ebrâr ve nusûsu’l-ahbâr, I-V, Beyrut: Müessesetü’l-a‘lamî 1412.