TOLGA DEMİRBAŞ, ADNAN GERÇEK, FİLİZ GİRAY, Mehmet YÜCE, Ayşe OĞUZLAR

Mükelleflerin e-vergileme sistemini benimsemelerini etkileyen faktörlerin analizi: Bursa araştırması

Türkiye'de yürütülen en büyük e-clevlet projelerinden birisi olan Vergi Dairesi Otomasyon Projesi (VEDOP) gerek Gelir İdaresinin vergilendirme işlemlerinde çağın gerektirdiği bilgi ve iletişim teknolojilerinden yararlanmasını gerekse mükellef odaklı hizmet sunarak vergi mükelleflerinin vergisel yükümlülüklerini e-vergileme sistemi aracılığıyla çok daha kolay, hızlı ve etkin bir şekilde yerine getirmelerini sağlamayı amaçlamaktadır. Bu amaçların gerçekleşmesi için en önemli koşul, mükelleflerin yürürlükteki e-vergileme sistemini benimsemeleridir. Diğer bir deyişle e-vergileme sisteminin tiim faydalarını elde etmek için gelir idaresinin çevrimiçi hizmet sunması yeterli olmayıp aynı zamanda mükelleflerin hu sistemi benimsemeleri gerekmektedir. Bu çalışma, Bursa'daki vergi mükelleflerinin e-vergileme (VEDOP) sistemini benimsemelerini etkileyen faktörleri belirlemeyi ve elde edilen bulgulara dayanarak e-vergileme sisteminin geliştirilmesine yönelik öneriler getirmeyi amaçlamakt adır.Bu amaca ulaşmak için literatürde en fazla kullanılan Birleştirilmiş Teknoloji Kullanım ve Kabullenme Teorisi (BTKKT) Modeli esas alınmış ve Türkiye koşullarına uyarlanmıştır. Belirlenen 6 temel hipotezi test etmek için kullanılan veriler ise Bursa 'daki 505 Serbest Muhasebeci Mali Müşavirden (SMS LM) anket yöntemi aracılığıyla ekle edilmiştir. Verilerin A M OS 17.0 programına girilmesi ile elde edilen sonuçlar, yapısal eşitlik modeli (YEM) ile analiz edilmiştir. Oluşturulan BTKKT modelinde bir taraftan Performans Beklentisi, Güven Algısı, Çaba Beklentisi ve Davranışsal Tutum değişkenlerinin mükelleflerin e-vergileme sistemini benimsemelerini pozitif ve' anlamlı bir şekilde tahmin edebildiği, diğer taraftan ise Risk Algısı ve Kolaylaştırıcı Durumlar değişkenlerinin mükelleflerin e-vergileme sistemini benimsemelerini negatif ve anlamlı bir şekilde tahmin edebildiği tespit edilmiştir. Bu sonuçlar doğrultusunda, çalışma e-vergileme sisteminin kullanılmasının zorunlu olduğu bir ülkede araştırma modeline risk ve güven algısı değişkenlerini katmış olması sebebiyle literatüre özgün katkılar sağlamaktadır.

The analysis of factors affected on the adoption of taxpayers in e-tax filing system: A case of Bursa

Internet Tax Office Project (VEDOP) is one of the largest e-government projects in Turkey. VEDOP in taxation transaction aims to perform tax obligations of taxpayers as easily, fast and effectively by e-taxation system, both using knowledge and information technologies which are needed nowadays and supplying services focused on taxpayer. The most import ant condition is the fact that taxpayers adopt e-taxation system, in order to realize these aims, in other words, to obtain all benefits of e-taxation system, it is not only sufficient that tax administration supplies online service, but also taxpayer should adopt this system. This study purposes: to determine factors that influence the acceptance e-taxation (VEDOP) of taxpayers in Turkey, to provide contributions to improve e-taxation system based on the research findings. To reach purpose, it is based on The Unified Theoiy of Acceptance and Use of Technology (UTA UT) used prevailing in literature. This study integrates UTAUT into Turkey's conditions. Used data to test determined six basic hypotheses are achieved from 505 respondents in Bursa by a survey method. Data is tested using AMOS i 7.0 program. Also (he finding results are analyzed by the structural equation modeling (SEM). In UTAUT model, results indicate performance expectancy, perceived trust, effort expectancy and behavioral intention variables have a positive and significant impact on the e-taxation adaptation of taxpayers. Risk and facilitating conditions have a significant and negative impact on the e-taxation adaptation of taxpayers. In addition, performance expectancy and perceived risk are most significant variable. According to these findings, this study claims structural recommendations. Owing to search compulsory e-taxation system first time in a country and this research supplies important contribution to concerned literature and implementation.

PDF

___

ACAR. Fatma. Ayşe OĞUZLAR ve Selim TÜZÜNTÜRK, "Bayesgil Yapısal Eşitlik Modelleri ve Bir Uygulama Örneği", 10. Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu, Erzurum Palandöken, 2009.

AKDEMİR, Nurhan, E-D evict Uygulamaları Kapsamında VEDOP Projesi Eğirdir Vergi Dairesinde E-Vdo Uygulamasının İncelenmesi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), T. C. Dum kıpı nar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya. 2008.

ALPTÜRK, Ercan, Elektronik Denetim Rehberi, Gelirler Kontrolörleri Derneği, Ankara, 2008.

ATUG, Mehmet, "E-Deviet Kapsamında VEDOP Uygulamaları ve Karşılaşılan Sorunlar", 2010, http://www.edevletkonferansi.org/sunum/mehmet_atug.ppt (Erişim 22.08.2011).

BYRNE, Barbara M., Structural Equation Modeling with AMOS Basic Concepts, Applictions and Programming, Second Edition, Psychology Press, USA, 2010.

CHANG, I-Chiu, Yi-Chang LI, Won-Fu HUNG, Hisn-Ginn HWANG, "An Empirical Study On The impact Of Quality Antecedents On Tax Payers' Acceptance Of Internet Tax-Filing Systems'", Government Information Quarterly, Vol. 22, (2005).

DAVIS, Fred D,, "Perceived Usefulness, Perceived Ease of Use and User Acceptance of Information Technology", MIS Quarterly, Vol. 13, No, 3, September 1989.

DPT, Bilgi Toplumu İstatistikleri 2011, Ankara, Haziran 20II.

FU, Jen-Ruei, Wen-Pin CHAO, Cheng-Kiang FARN, "Determinants of taxpayers1 adoption of electronic filing methods in Taiwan: An exploratory study", Journal of Government Information, Vol 30, 2004.

FU, Jen-Ruei, Cheng-Kiang FARN ve Wen-Pin CHAO, "Acceptance of Electronic Tax Filing; A Study of Taxpayer Intentions", Information & Management, Vol. 43, No. 1,2006.

Gelir İdaresi Başkanlığı, Faaliyet Raporu 2010, Yayın No 132, Ankara, Nisan 201 1, http://wvw.gib.gov.tr/fıleadmin/user_upload/yayinlar/2010_Faaliyet_Raporu .pdf (Erişim 23.08.2011).

GUO, Yue ve Stuart BARNES, "Why People Buy Virtual Items in Virtual Worlds With Real Money", The Database for Advances in Information Systems, Vol. 38, Issue 4, November 2007.

FIUNG, Shin-Yuan, Chia-Ming CHANG ve Ting-Jing YU, "Determinants of user acceptance of the e-Government services: The case of online tax filing and payment system", Government Information Quarterly, 23, 2006.

Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü, Faaliyet Raporu 2004, http://www.gib.gov.tr/fileadmin/ faaliyetraporlarİ/2004/uygulama_bim.pdf (Erişim 21.08.2011).

ÖZDAMAR. Kazını, Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi, Kaan Kitabevi, 1999.

ÖZGEN Ferhat Başkan, '"İnternet - Bilgisayar Teknolojilerinin Önemi ve Türkiye'de E-Vergi lend irme Sistemi", Dıtmlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 21, Ağustos2008.

Sayıştay Başkanlığı, e-Devlete Geçişte Kamu Kurumları İnternet Siteleri, Haziran 2006, http://www.sayistay.gov.tr/rapor/perc)enrap/2006/2006-2Web/2006-Web.pdf, (Erişim 14.10.2011}."

SCHAUPR Ludwig Christian. Lemuria CARTER ve Megan E. McBRIDE, "E-Hie adoption: A study of' U.S. taxpayers' intentions". Computers in Human Behavior, Vol. 26, Issue 4. July 2010.

TAYLOR, Shirley ve Peter TODD, "Assessing IT usage: The Role of Prior Experience". MIS Quarterly, Vol. 19, No.4. December 1995.

TURAN. Aykut Ham it, Ferhat Başkan ÖZGEN, "Türkiye'de E-Beyanuame Sisteminin Benimsenmesi: Geliştirilmiş Teknoloji Kabul Modeli İle Ampirik Bir Değerlendirme", Doğuş ÜniversitesiJ)ergisi, 10 (1), 2009.

VENKATESH, Viswanath, Michael G. MORRIS, Gordon B. DAVIS ve Fred D. DAVIS, "User Acceptance of Information Technology: Toward A Unified View", MIS Quarterly, Vol. 27, No. 3, September 2003.

WANG, Yi-Shun ve Ying-Wei SHIM, "Why do people use information kiosks? A validation of the Unified Theory of Acceptance and Use of Technology", Government Information Quarterly, Vol. 26, No. 1, 2009.

WANG, Yi-Shun, "The Adoption of Electronic Tax Filing Systems: An Empirical Study", Government Information Quarterly, Vol. 20, (2002), ss. 333-352.

YARANLI, Ibrahim Onur, "E-Devlet'e Doğru Ödüllü Bir Proje: VEDOP İnternet Vergi Dairesi", VIÎL Türkiye'de Internet Konferansı, Askeri Müze/Harbiye Kültür Sitesi, 19-21 Aralık 2002, İstanbul, http://inettr.org.tr/ inelconflS/program/13S.html (Erişim 05.0.8.2009).

YI, Mun Y., Joyce D. JACKSON, Jae S. PARK ve Janice C. PROBST, "'Understanding Information Technology Acceptance by Individual Professionals: Toward an Integrative View", Information & Management, Vol. 43, Issue 3, April 2006