1908-1923 Sürecinde Bursa’da koza üreticiliği ve ipekli dokumacılık sektörü

Bursa kenti, tarih boyunca, tekstil ürünleri ve tekstilin hammaddesi olan iplik üretim ve ticareti açısından, Anadolu’da önemli merkezlerden biri olmuştur Hazırlanan bu bildiri kapsamında, Bursa’nın ticari ve ekonomik yaşamının odak noktasında olan ipekçilik sektöründe 1908-1923 sürecinde ortaya çıkan değişim süreci ele alınacaktır. Bu süreç de, kendi içerisinde 1908-1918 II. Meşrutiyet Dönemi ve 1919-1923 Türk Milli Mücadele Dönemini kapsamaktadır. Bursa’da, 1908’den sonra ipekli dokumacılık gelişme kaydetmiştir. Bu, üretimde artış sağlarken; emek-sermaye çatışmasını da gündeme getirmiştir. Ayrıca bu dönemde Bursa’da milli şirketler kurulmuştur. 20. yy başındaki savaşlar, Bursa ve çevresinde ipekböcekçiliği ve ipek üretimini büyük ölçüde geriletmiş; dış pazarlar kapanmıştır. Bursa ipekçilik sektöründe canlanma, Cumhuriyetten sonra, Avrupa’daki yöntemlerin ülkemizde uygulanmaya başlanması ve yasal-kurumsal düzenlemelerle sağlanacaktır. Çalışma kapsamında bu konular, Bursa’da ham ipek üretim ve ihracatına ilişkin istatistikler, Osmanlı sanayi sayımları, Hüdavendigar Vilayet Salnameleri, Bursa yerel basınına ait kaynaklarla değerlendirmeye alınacaktır.

The silk cocoon production and the silk textile ındustry in the process of 1908-1923 in Bursa

The city of Bursa has been one of the major centers in Anatolia in terms of the textile and raw material of textile yarn production and trade throughout history. In this paper, the process of change occurring in the production of the silk cocoon and the sector of the silk which is the focus of commercial and economıc life in the Bursa in the period of 1908-1923 will be discussed. This process covers the period of the 1908-1918 II. Constitutional Era and the 1919-1923 Turkish National Struggle. In Bursa, after the 1908, silk textile ındustry has improved. It provided an increase in production and brought up the labor capital conflict. Also national companies has been established in this period in Bursa. The wars at the beginning of the 20. Century, impacted negative on sericulture and silk production in the around of the Bursa and foreign markets closed. The serıculture industry in Bursa has gained vitality with the introduction of the methods ın Europa and the legal and institutional arrangements after the Republic. This issues will be evaluated with the silk production and export of raw statistics, the Ottoman industrial censuses, Hüdavendigar Province Yearbooks, the local media sources and magazines.

PDF

___

BOA, DH. MKT, 02/Ra/1319 (H), Dosya No:2500, Gömlek No:72.
BOA, DH. MKT. Tarih: 02/C /1327 (H), Dosya No:2851, Gömlek No:38.
BOA, DH. MKT, Tarih: 14/Ca/1327 (H), Dosya No:2830, Gömlek No:43.
BOA, HH. THR. Tarih: 10/N/1275 (H), Dosya No 1229, Gömlek No:22.
BOA, DH, Tarih: 20-S-1329, Dosya No: 107, Gömlek No:17.
BOA, Tarih: 18/S /1321 (H), Dosya No:2069, Gömlek No:155108.
BOA, Tarih: 08/M /1327 (H), Dosya No:3482, Gömlek No:261118.
BOA, Tarih: 07/R /1328 (H), Dosya No:3736, Gömlek No:280133.
BOA, Tarih: 05/B /1325 (H), Dosya No:3124, Gömlek No:234274.
BOA, Tarih: 17/Ş /1327, Dosya No:3630, Gömlek No:272209.
Kitaplar ve Süreli Yayınlar
Akkılıç Yılmaz, “Bursa Ekonomisinin Tarihsel Gelişimi”, Bursa Defteri, Sa: 13, Mart 2002.
Akkılıç Yılmaz, “Osmanlıdan Cumhuriyete Dönüşüm Sürecinde Üç Bursa Sergisi”, Bursa Defteri, Sa:3, 1999.
Aktar Ayhan, “Bursa’da Devlet ve Ekonomi”, Bir Masaldı Bursa, YKY, İstanbul 1996.
Aydın Elif Özlem, Bursa’daki İpek Fabrikaları ve İpekçilikle İlgili Endüstri Mirasının Korunması, Bursa 2007.
1927 Bursa Vilayet Salnamesi, Bursa 1927.
Bursa 1934 Yıllığı, Bursa Belediyesi Neşriyatı, Bursa 1934.
Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Mecmuası, Sa:9, Mayıs 1927.
“Bursa Vilâyeti Dâhilinde İstihsal Olunan İpekböceği Tohumu Miktarı”, Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Mecmuası, C.II, S:6-7-8 Şubat-Mart- Nisan 1928.
CHP 15. Yılında Bursa, Bursa İl Basımevi 1938.
Dalsar Fahri, Türk Sanayi ve Ticaret Tarihinde Bursa’da İpekçilik, İstanbul 1960.
Dostoğlu Neslihan Türkün, Osmanlı Döneminde Bursa, C: I-II, AKMED, Antalya.
Efendi Hasan Tâib, Hatıra ya da Bursa'nın Aynası: Hatıra yâhud-Mir'at-ı Burusa, Haz. Mehmet Fatih Birgül, Bursa İl Özel İdaresi, 2007.
Eldem Vedat, Osmanlı İmparatorluğunun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, TTK Yay, Ankara 1994.
Eldem Vedat, Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu Ekonomisi, Ankara 1994 Erder Leila T., The Making of Industrial Bursa: Economic Activity and Population in a Turkish City 1835– 1975, (Basılmamış Doktora Tezi), 1976.
Hüdavendigâr Vilâyeti Salnamesi, H 1324 (1906), Matbaa-i Vilayet, Bursa.
Hüdâvendigâr Vilâyeti Salnamesi, 1325, (1907), Matbaa-i Vilayet, Bursa.
Kaplanoğlu Raif, Meşrutiyetten Cumhuriyete Bursa (1876-1926), Avrasya Etnografya Vakfı Yay., İstanbul 2006.
Kaplanoğlu Raif, Seyahatnamelerde Bursa, Bursa Ticaret Odası Yay., Bursa 2000Mamumi “Koza İstim Fırınları”, Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Mecmuası, C:II, S:1, Eylül 1927.
Meclis-i Umumî Encümeninin Zabıtname ve Mukarreratı, Bursa 1339, İ:5. Şeker Nesim, Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ve Bir Kent: Bursa, Bursa Defteri, Sa: 1, Mart 1999.
Şerafeddin, Bir Osmanlı Doktorunun Anıları, Yüzyıl Önce Anadolu ve Suriye, Çev.Cahit Kayra, Bükey Yay., İstanbul, 2001.
Mevsim Hüseyin, “Sofya Ticaret ve Sanayi Odasının 1909 İstanbul ve Bursa Gezisi Raporu”, Bursa’da Yaşam, Ocak 2012.
Ökçün Gündüz, Osmanlı Sanayi 1913-1915 İstatistikleri, Hil Yay., 1984.
Pamuk Şevket, “Osmanlı Ekonomisinin Dünya Kapitalizmine Açılısı”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 3, İstanbul 1985.
Quataert Donald, ”The Silk Industry of Bursa 1880-1914”, The Ottoman Empire and the World Economy, Cambridge Unıversity Press, 2004.
Tekeli İlhan, “Bursa’nın Tarihinde Üç Ayrı Dönüşüm Dönemi”, Uluslar Arası XI. Yapı ve Yaşam 99 Kongresi, Bursa 1999.
Toprak Zafer, Türkiye’de Milli İktisat 1908-1918, Yurt Yay, Ankara 1982
Tökin, İ.Hüsrev. Rakamlarla Türkiye, C:I, Devlet İstatistik Enstitüsü Yay, Ankara 1949.
Türkcan Ergun, “İngiliz Konsolosluk Raporlarına Göre 19. YY. İkinci Yarısında Bursa”, Tarih ve Toplum, Sa:24, Aralık 1985.
Üsküdari Faruk, Eski Bursa’dan Notlar, Bursa 1972, s.82.
Van Os Nicola A.N.M., “Bursa’da Kadın İşçilerin 1910 Grevi”, Toplumsal Tarih, Sa:39, Mart 1997.
Yetmen Tahir Ertuğrul, “Bursa’da İpekçilik”, Bursa, Haz: Vedat Nedim Tör- Şevket Rado, Yapı ve Kredi Bankası, 1948.
Yetmen Tahir, “İpekböcekçiliği”, Uludağ, Sa:20, Şubat 1939.