XIX. Yüzyılda bursa’da tiyatro faaliyetleri ve bursa gazetesinde bazı tiyatro haberleri

Bursa’da geleneksel Türk Tiyatrosu’nu ayrı bir yere koyacak olursak Batı tarzında Türk tiyatrosu çalışmaları, Güllü Agop ile aralarında çıkan anlaşmazlıklar yüzünden Bursa’ya gelen Fasulyacıyan ile hız kazandı. İlk oyunlarını açık alanlarda oynamaya çalışan Fasulyacıyan ve ekibi Ahmet Vefik Paşa’nın Bursa valiliğine atanmasıyla bambaşka bir tiyatro zemini bulmuşlardır. Ahmet Vefik Paşa’nın tiyatro ve tiyatro seyircisi konusunda yaptığı çalışmalar ki bunlardan en önemlileri “Tiyatro Muhipleri Encümeni” kurması ve Bursa’ya bir tiyatro binası yaptırmasıdır, Batı tarzı tiyatronun Bursalılara ulaşmasını ve bu mekânlarda gelişmesini sağlamıştır. Ahmet Vefik Paşa, Fasulyacıyan’ın iş birliğine katkı sağlayanlardan biri de Murad Emrî Efendi’dir. Bursa gazetesinin sahibi ve aynı zamanda yazarlarından biri olan Emrî Efendi gerek Paşa ile yakın dostluğundan gerekse eğitime ve gelişmeye gönül vermiş biri olmasından Bursa gazetesinde sık sık tiyatro haberlerine yer vermiştir. Yazımızda XIX. Yüzyıl Bursa kültür yaşamında Tanzimat ile birlikte tiyatro alanında nasıl değişiklikler olduğuna ve bunların Bursa gazetesine yansımalarına yer verdik. Ahmet Vefik Paşa, Fasulyacıyan ve Murad Emrî Efendi Batı tarzı tiyatronun Bursa’da yerleşip gelişmesine kendi güç ve imkânları çerçevesinde katkı sağlamışlardır.

XIX.th Century theatrical activities and various news published in the Bursa gazette

Apart from Traditional Turkish Theatre it wouldn’t be quite wrong to say that western influenced Turkish Theatre started with Güllü Agop and Fasulyacıyan who came to Bursa because of the conflict between them. Fasulyacıyan who tried to perform his first plays in outdoor settings found a completely different set of opportunities when Ahmet Vefik Paşa was assigned as the Governor of Bursa. First of the two important contributions that Ahmet Vefik Paşa did for theatre and the theatre audience is founding the “Tiyatro Muhipleri Cemiyeti” (Theatre Lovers Club) and the second is having a theatre facility built in Bursa. He provided the Bursa audience with western theatre in those facilities he had built. Another character that contributed in Fasulyacıcyan’s work is Murad Emrî Efendi. Both the owner and a writer at Bursa gazette Murad Emri Efendi often allowed theatre related news in the paper because of his passion for education and progress and his friendship with Ahmet Vefik Paşa. In this paper we mention the changes in theatre, Bursa’s culture life in the XIX.th century and their reflections in Bursa gazette during the times of the Ottoman reforms. Ahmet Vefik Paşa, Fasulyacıyan and Murad Emrî Efendi contributed in introducing and developing the western style theater in Bursa. Feraizci Mehmed Şakir Efendi is another important character who contributed in this development. An individual artical will be written about this important theatre character.

PDF

___

“Ahmed Vefik Paşa”, İslam Ansiklopedisi, Cilt 1, MEB. 1927 Bursa Vilayeti salnamesi (1927), Vilayet Matbaası, Bursa.
AKYÜZ, Kenan, Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri, Mas Matbaacılık ve Aksesuvarları, Ankara, 1982 (IV. Baskı)
ALPMAN, Hafi Kadri (Hazırlayan); Ahmet Fehim Bey'in Hatıraları, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul, 1977.
AND, Metin, "Türkiye'de Moliere", Tiyatro Araştırmaları Dergisi, Sayı 5, s. 49-63, Ankara, 1975.
AND, Metin, “Duru yazmış Bir Türk Moliere'i”, Türk Dili, sayı 228, 8 Eylül 1970.
AND, Metin, Başlangıcından 1983’e Türk Tiyatro Tarihi, İletişim Yayıncılık A.Ş., İstanbul, 2004.
AND, Metin, Osmanlı Tiyatrosu, Dost Kitabevi, Ankara, Şubat 1999, (II. Baskı)
Bilâl N., Türk Yazı Devrimi, Türk Tarih Kurumu yayını, Ankara, 1992.
BİLGA, S. Nahit, "Tanzimat ve Tiyatro", Servet-i Fünun, c.XCII, sayı 2415, 1942, s. 33, 35.
BORA, Oğuz, "Bursa'da İlk Dergi", Bursa Hâkimiyet, 17 Ocak 1975
BORA, Oğuz, Feraizcizade Mehmet Şâkir ve Bursa Tiyatrosu, Devlet Tiyatrosu Yayınları, Ankara, 1987.
Bursa gazetesi 1-150. Nüshalar (1890-1893), Matbaa-i Emrî Bursa.
Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri, Bizim Büro Basım yayın Dağıtım San. Tic. Ltd. Şti., Ankara, 2000.
DUMAN Hasan (2000), Osmanlı-Türk Süreli Yayınları ve Gazeteleri 1828- 1928, Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı, Ankara.
GÜNTEKİN, Reşat Nuri, "Bizim Tiyatro Binalarımız", Cumhuriyet Gazetesi, 12 Kasım 1950, s. 4.
İNAL, İbnülemin Mahmut Kemal, Son Asır Türk Şairleri, MEB Yayınları, İstanbul, 1970.
KAPLANOĞLU Raif (2006), Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’te Bursa (1876- 1926), Avrasya Etnografya Yayınları, İstanbul.
KAPLANOĞLU Raif (2008), Bursa’nın Alâmet-i Fârikaları, Bursa Araştırmaları Vakfı, Ankara.
Mülâzım Abdülkadir (2008), Bursa Tarihî Kılavuzu, Bursa İl Özel İdaresi, İstanbul.
OKAY, Orhan, Servet-i Fünûn Şiiri, (Yayınevi yok), Erzurum, 1988.
ÖZÖN, Mustafa Nihat, Metinlerle Muâsır Türk Edebiyatı Tarihi, Devlet Matbaası, I. Cilt, İstanbul, 1930.
ÖZTAHTALI, İbrahim İmran (2010), Bursalı Murad Emrî ve Divanı, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (basılmamış doktora tezi), Ankara.
ÖZTAHTALI, İbrahim İmran (2012), Bursa’nın İlk Gazetecisi Murad Emrî ve Bursa Gazetesi TÜBAR (Türklük Bilimi Araştırmaları) Dergisi,
Journal of Turkology Research, 31. Sayı - Bahar 2012, s.223-237.
SEVENGİL, Refik Ahmet, (1934) Türk Tiyatrosu Tarihi, Kanaat Kütüphanesi, İstanbul.
SEVÜK, İsmail Habip, Edebi Yeniliğimiz, Remzi Kitabevi, 3. basım, İstanbul.
SOLOK, Cevdet Kudret, (1933) "Türk Tiyatrosunun Devirlere Taksimi", Varlık, s. 133.
ŞİNASİ, Şair Evlenmesi, (Hazırlayan: Şemsettin KUTLU), Remzi Kitabevi, İstanbul, 1999 (4. basım)
TANPINAR, Ahmet Hamdi, (1988) 19uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi, İstanbul, (7. Baskı)
TEKEREK, Nurhan (2010), Geçmişten Geleceğe, Oyundan Seyirciye, UÜ Güzel Sanatlar Fakültesi Sahne Sanatları Bölümü Yayınları, Yayın no:1, Bursa.
TUNCEL, Prof. Bedrettin, 1965, "Vefik Paşa Tiyatrosu", Cumhuriyet Gazetesi, 29.09.1957, s.3 Yayınları, İstanbul.